Sách Tấm ván phóng dao – Mạc Can

Tôi chưa gặp tác giả Mạc Can, nhưng cứ hình dung ông giống như nhân vật chàng thiếu niên xưng tôi kể chuyện trong tiểu thuyết Tấm ván phóng dao: anh chàng làm hề xiếc, vẽ một cái mũi tròn to, một cái miệng cười đến tận mang tai, làm hề cho thiên hạ cười, ngoài mặt thì thế mà trong lòng run rẩy với từng mũi dao phóng về phía em gái mình.

Một miệng cười mà trong lòng đang khóc. Đang giận người cha vô tâm bày trò phóng dao cho gánh xiếc, giận người anh tự tay phóng dao mà có vẻ vô tình xao nhãng. Giận cả khán giả trả đồng tiền còm mua lấy tiếng cười trên một sinh mạng bé nhỏ.
Giận người rồi lại giận mình. Sao mình phải chứng kiến? Sao mình ngày ngày tự nguyện cõng trên lưng tấm ván phóng dao như vị chúa tuẫn nạn cõng cây thánh giá khổ hình? Hằng ngày vị chúa bé nhỏ trong hồn người lại phải đập đầu vào tấm ván phóng dao mà khóc mà tự vấn. Rốt cuộc vì sao mình phải sinh ra?
Đọc thế, độc giả đã hình dung ra một gánh xiếc gia đình. Trôi nổi trên những dòng sông con kênh, những xóm làng Nam bộ. Những trang viết thật gợi, gọi được ra hồn cốt Nam bộ một thời. Những con người chân chất trọng nghĩa khí, nhưng rồi tất cả cứ loay hoay thế nào đó trong một tấm lưới vô hình của kiếp người. Không thoát ra được khỏi thói thường tình. Không tìm ra được một mảnh hạnh phúc mà lẽ ra phải có.
Mạc Can sử dụng có hiệu quả thủ pháp gián cách. Mọi sự kiện, mọi biến động của đời sống bên ngoài vừa được tái hiện trực tiếp lập tức được đẩy ra xa, đưa qua màng lọc của chàng thiếu niên, khắc in lại trong đó những đường đồ thị run rẩy.
Chuyện thế sự khi ấy chỉ còn là cái cớ để cho những rung cảm của một con người được dịp trào ra ngân lên. Sự kiện ngay phút chốc được xóa mờ đi, nhường chỗ cho những chiêm nghiệm, những rung động, những cung bậc tình cảm tinh tế nhiều vẻ.
Nhiều trang viết đạt đến độ hiếm hoi về nỗi buồn thấm thía của kiếp làm người “Lúc nào cũng vậy, khi tôi nhắm mắt, ban đầu thường có những đốm sáng lập lòe, đó là ánh lửa trong chiếc đèn bão thời thơ ấu của tôi, rồi là chữ, chỉ có chữ, tôi khát chữ tới độ điên cuồng, ở kiếp nào đó, ở một thế giới nào đó tôi là một nhà thông thái. Tôi biết quá nhiều điều nhưng rồi tôi đã làm sai một điều gì đó khiến cho tôi bị xóa đi, cả tôi và cả những điều tôi học, giờ đây tôi biến thành kẻ lưu đày u tối, trong tiềm thức, tâm linh tôi như sương khói ”.