Tài liệu Tài chính-Tiền tệ

Tài chính-Tiền tệ

GIỚI THIỆU CHƯƠNG TRÌNH
I. Vị trí môn học:
Môn học Tài chính-Tiền tệ hình thành trên cơ sở tổng hợp có chọn lọc những nội dung chủ yếu của hai
môn học: “Tài chính học” và “Lưu thông Tiền tệ-Tín dụng” của chuyên ngành Tài chính và Ngân hàng.
Những kiến thức của môn học này mang tính tổng hợp, có liên quan trực tiếp đến điều kiện kinh tế vĩ mô
trong nền kinh tế thị trường có điều tiết. Do vậy nó trở thành môn học cơ sở cho tất cả sinh viên đại học
thuộc các ngành kinh tế.
Môn học này cung cấp cho sinh viên những kiến thức, những khái niệm và những nội dung chủ yếu về
Tài chính, Tiền tệ, Tín dụng và Ngân hàng. Nó có tác dụng làm cơ sở bổ trợ cho việc nghiên cứu các
môn kinh tế ngành.
Giáo trình là công trình nghiên cứu của các giáo viên Bộ môn Tài chính-Ngân hàng, được các giáo viên
trực tiếp biên soạn:
- Ths Trần Ái Kết: biên soạn các chương I, II, III, VI, IX
- Ths Phan Tùng Lâm: biên soạn chương IV
- Nguyền Thị Lương, Đoàn Thị Cẩm Vân: biên soạn chương V
- Phạm Xuân Minh: biên soạn chương VII và VIII
II. Phân phối chương trình:
Chương trình môn học được phân phối như sau:
Chương I: Những vấn đề cơ bản về tiền tệ
Chương II: Những vấn đề cơ bản về tài chính
Chương III: Những vấn đề cơ bản về tín dụng
Chương IV: Ngân sách Nhà nước
Chương V: Thị trường tài chính và các định chế tài chính trung gian
Chương VI: Tài chính doanh nghiệp
Chương VII: Hệ thống ngân hàng trong nền kinh tế thị trường
Chương VIII: Lạm phát và chính sách tiền tệ
Chương IX: Quan hệ thanh toán và tín dụng quốc tế


CHƯƠNG I
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TIỀN TỆ
VÀ LƯU THÔNG TIỀN TỆ
I. NGUỒN GỐC VÀ BẢN CHẤT CỦA TIỀN TỆ:
Từ rất sớm trong lịch sử loài người đã xuất hiện nhu cầu phải có một hình thức tiền tệ làm trung gian trao
đổi. Tuy nhiên quá trình phát triển các hình thái của tiền tệ cho thấy khó có thể đưa ra một định nghĩa về
tiền tệ được các nhà kinh tế học thống nhất và chấp nhận. Trong tác phẩm góp phần phê phán khoa kinh
tế chính trị, K. Marx viết “ Một khi người ta hiểu rằng nguồn gốc của tiền tệ ở ngay trong hàng hoá, thì
người ta đã khắc phục được các khó khăn chính trong sự phân tích tiền tệ”. Nhưng Marx cũng ch ra
rằng người ch nghiên cỉứu tiền tệ và các hình thái tiền tệ trực tiếp sinh ra từ trao đổi hàng hoá chứ không
nghiên cứu các hình thái tiền tệ thuộc về một giai đoạn cao hơn của quá trình sản xuất như tiền tín dụng
chẳng hạn.
Khi nói đến tiền tệ, hầu hết các nhà kinh tế học trước đây cũng cho rằng đó là phương tiện trung gian
trao đổi. Điều này ch phù hỉợp và đúng với giai đoạn ban đầu khi con người bắt đầu sử dụng công cụ tiền
tệ. Quá trình phát triển của tiền tệ cho thấy tiền tệ không ch có vai trò trung gian trao đỉổi mà nó còn giúp
cho chúng ta thực hiện các hoạt động đầu tư tín dụng Ngoài ra, còn có những vật thể khác giữ vai trò
trung gian trao đổi như chi phiếu, thương phiếu, kỳ phiếu, mà các nhà kinh tế học vẫn không thống
nhất với nhau có phải là tiền tệ hay không. Irving Fisher cho rằng ch có giỉấy bạc ngân hàng là tiền tệ,
trong khi Conant Paul Warburg cho rằng chi phiếu cũng là tiền tệ. Samuelson lại cho rằng tiền là bất cứ
cái gì mà nhờ nó người ta có thể mua được hầu hết mọi thứ. Theo Charles Rist thì cái thật quan trọng
đối với nhà kinh tế không phải là sự thống nhất về một định nghĩa thế nào là tiền tệ mà phải biết và hiểu
hiện tượng tiền tệ.
II. CÁC HÌNH THÁI TIỀN TỆ:
Nghiên cứu lịch sử phát sinh và phát triển của tiền tệ cho thấy tiền tệ đã trải qua nhiều hình thái: hoá tệ,
tín tệ và bút tệ .
1
1. Hoá tệ:
Một hàng hoá nào đó giữ vai trò làm vật trung gian trao đổi được gọi là hoá tệ, hoá tệ bao gồm hoá tệ
không kim loại và hoá tệ bằng kim loại.
– Hoá tệ không kim loại.
Sản xuất và trao đổi hàng hoá ngày càng phát triển. Sự trao đổi không còn ngẫu nhiên, không còn trên
cơ sở của định giá giản đơn. Trao đổi đã vượt khỏi cái khung nhỏ hẹp một vài hàng hoá, giới hạn trong
một vài địa phương. Sự trao đổi ngày càng nhiều hơn đó giữa các hàng hoá đòi hỏi phải có một hàng
hoá có tính đồng nhất, tiện dụng trong vai trò của vật ngang giá, có thể tạo điều kiện thuận lợi trong trao
đổi, và bảo tồn giá trị. Những hình thái tiền tệ đầu tiên có vẻ lạ lùng, nhưng nói chung là những vật trang
sức hay những vật có thể ăn. Thổ dân ở các bờ biển Châu Á, Châu Phi, trước đây đã dùng vỏ sò, vỏ ốc