Tiến Sĩ Tác động của phác đồ bổ sung sớm vitamin A tới tình trạng dinh dưỡng và mắc bệnh nhiễm khuẩn của trẻ

LUẬN ÁN CHUYÊN KHOA II
NĂM 2011
MỤC LỤC
ĐẶT VÁN ĐỀ 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1. Đại cương về hóa sinh, chuyền hóa và chức năng sinh lý cua vitamin A 3
1.2. Vai trò cũa vitamin A đối với đáp ứng miền dịch 8
1.3. Vai trò của vitamin A dối với sự tăng trưởng 14
1.4. Dịch tễ học thiếu vitamin A 18
1.5. Nguyên nhân thiếu vitamin A 23
1.6. Đánh giá tình trạng ihiếu vitamin A 25
1.7. Điều trị thiếu vitamin A 27
1.8. Phòng bệnh thiếu vitamin A 29
1.9. Ngộ độc vitamin A 38
CHƯƠNG 2: ĐÓI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 41
2.1. Đối tượng nghicn cứu 41
2.2. Phương pháp nghiên cứu 43
2.3. Xử lý số liệu 58
2.4. Đạo đức nghiên cứu 58
CHƯƠNG 3: KÉT QUẢ NGHIÊN cửu 59
3.1. Đặc điểm chung của 2 nhóm 59
3.2. Đánh giá về hiệu quả can thiệp đến tình trạng retinol trong huyết thanh 65
trẻ và retinol trong sừa mẹ
3.3. Tinh hình tăng trường cúa 2 nhóm trong 12 tháng 74
3.4. Tình hình mắc bệnh nhiễm trùng của 2 nhóm trong 12 tháng 77
3.5. Tính an toàn của bồ sung vitamin A liều cao cho trẻ <6 tháng 82
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 83
4.1. Đặc điếm chung cùa mẫu nghiên cứu 83
4.2. Đánh giá hiệu quả can thiệp đến tình trạng retinoỉ huyết thanh trè và retinol sừa mẹ
4.3. Hiệu quả can thiệp sớm đến tình trạng tăng trưởng 95
4.4. Tình hình mắc bệnh tiêu chảy và nhiễm khuân hô hấp Ị 00
4.5. Tính an toàn của bổ sung vitamin A liều cao cho trò <6 tháng Ị 04
KẾT LUẬN 106
MỘT SỎ KIÉN NGHỊ 108
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ
Thiếu vitamin A là một vấn đề sức khoẻ cộng đồng quan trọng ở các nước đang phát triển. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây mù loà ở trẻ em. Thiếu vitamin A làm tăng tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ chết ở trẻ em tuổi tiền học đường. Một số nghiên cứu cho thấy bổ sung vitamin A có thể làm tăng tỷ lệ sống của trẻ lên 23% so với trẻ không được bổ sung [53], [102], [163], [169], [170].
Tại Việt nam, những năm sau này tình trạng thiếu vitamin A thể lâm sàng hầu như đã thanh toán được nhờ triển khai chương trình phủ viên nang vitamin A liều cao cho các đối tượng có nguy cơ; giáo dục dinh dưỡng và phát triển kinh tế gia đình; phối hợp với các chương trình chăm sóc sức khoẻ ban đầu khác. Tuy nhiên, nguy cơ tiềm ẩn của thiếu vitamin A tiền lâm sàng hiện nay vẫn cần được đặc biệt chú ý: do tính phổ biến trong cộng đồng, gây nên những hậu quả về chậm phát triển thể lực, thiếu hụt miễn dịch. Trẻ bị thiếu vitamin A tiền lâm sàng có nhiều nguy cơ bị mắc bệnh nhiễm khuẩn và khi cơ thể bị nhiễm khuẩn sẽ làm cho tình trạng thiếu vitamin A tiến triển nặng lên thành thể lâm sàng.
Tại Việt nam, các kết quả nghiên cứu gần đây cho thấy trẻ em sau khi sinh có nguy cơ cao bị thiếu vitamin A [20],[27],[29]. Trẻ em lứa tuổi 0-5 tháng tuổi có tỷ lệ vitamin A huyết thanh thấp là 32,7 %, cao gấp 2-4 lần so với các nhóm tuổi khác và thuộc loại rất cao theo phân loại của WHO. Nguyên nhân của vấn đề này là sữa của các bà mẹ cho con bú có nồng độ vitamin A thấp, trong khi đó trẻ sau khi sinh ra không có dự trữ vitamin A; bởi vậy một trẻ bú mẹ hoàn toàn trong những tháng đầu vẫn có nguy cơ bị thiếu vitamin A [20],[29].
Chương trình phòng chống thiếu vitamin A ở Việt Nam hiện nay đang tập trung vào việc cung cấp viên nang vitamin A cho trẻ từ 6 đến 36 tháng tuổi là nhóm được coi là có nguy cơ bị thiếu vitamin A cao nhất, và một liều 200.000 đơn vị quốc tế (IU) cho bà mẹ sau đẻ [21].
Nhiều nghiên cứu chứng minh rằng với liều này chưa đủ để nâng cao nồng độ vitamin A của bà mẹ cho con bú và chưa đủ để cải thiện tình trạng thiếu vitamin A tiền lâm sàng cho trẻ và mẹ [29],[74],[175]. Vì vậy, Tổ chức Y tế Thế Giới đã khuyến nghị tăng liều vitamin A: 400.000 IU cho bà mẹ ngay sau khi sinh và 50.000 IU cho trẻ nhỏ 3 lần trước 6 tháng [110].
Khuyến nghị này đã được hai Hội nghị Quốc tế về vitamin A lần thứ 20 họp tại Hà Nội năm 2002, và lần thứ 21 họp tại Marakech năm 2003, khuyến khích áp dụng sớm cho bà mẹ và trẻ tại những vùng có thiếu vitamin A bằng cách bổ sung sớm vitamin A cho trẻ em 0-5 tháng tuổi, kết hợp với ngày tiêm chủng vắc xin bạch hầu, ho gà, uốn ván: 3 liều 50.000 IU vào tuần 6, 10 và 14 [108],[190].
Nhiều nước như Ghana, Ấn Độ, Peru, Bangladesh đã triển khai thành công chiến lược này [107],[190].
Vậy việc áp dụng khuyến nghị này là cần thiết đối với Việt Nam chúng ta? Bổ sung vitamin A liều cao và sớm có cải thiện được tình trạng dinh dưỡng, giảm nguy cơ mắc bệnh nhiễm khuẩn và an toàn cho trẻ ? Để giải đáp được câu hỏi này cần phải có nghiên cứu thử nghiệm trước khi triển khai trên diện rộng.
Tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Tác động của phác đồ bổ sung sớm vitamin A tới tình trạng dinh dưỡng và mắc bệnh nhiễm khuẩn của trẻ dưới 1 tuổi” nhằm vào các mục tiêu sau:
1. Đánh giá hiệu quả của bổ sung sớm vitamin A đối với tình trạng vitamin A của con và bà mẹ cho con bú.
2. Đánh giá hiệu quả của bổ sung sớm vitamin A đối với tình trạng dinh dưỡng và mắc bệnh tiêu chảy và nhiễm khuẩn hô hấp của trẻ trong năm đầu tiên.
3. Đánh giá tính an toàn của phác đồ mới khi cho vitamin A liều cao ở trẻ nhỏ và bà mẹ.