Sách Sự lựa chọn hợp lý - nâng cao năng lực cho quá trình chính sách y tế dựa trên bằng chứng

NỘI DUNG
LỜI CẢM ƠN .13
LỜI NÓI ĐẦU 15
TÓM TẮT .18
Giới thiệu . 18
Nhu cầu năng lực hiện tại 18
Các chiến lược phát triển năng lực 19
Chương I .21
GIỚI THIỆU 21
Chương II .27
XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG CHÍNH SÁCH DỰA TRÊN BẰNG CHỨNG .27
Giới thiệu . 28
Hiểu biết về bối cảnh chính sách . 29
Vai trò của mối quan tâm, hệ tư tưởng và giá trị 30
Quá trình hoạch định chính sách . 35
Chu trình chính sách 35
Kiến thức về chính sách diễn ra như thế nào: hệ tư tưởng và niềm tin 38
Cái gì được xem là bằng chứng? Bằng chứng của ai được tính đến? 39
Vậy cái gì có hiệu quả? . 41
Thay đổi phép ẩn dụ: theo hướng môi trường chính sách dựa trên bằng chứng 42
Kết luận . 43
Chương III 44
KHUNG LÝ THUYẾT CHO VIỆC HOẠCH ĐỊNH CHÍNH SÁCH DỰA TRÊN
BẰNG CHỨNG . 44
Giới thiệu . 46
Năng lực 46
Năng lực nghĩa là gì? 46
Phát triển năng lực 49
Tổng quan về khung lý thuyết . 50
Cấp chức năng 51
Mức tổ chức 55
Năng lực tổ chức . 56
Bối cảnh quốc gia và môi trường xung quanh 58
6
Tăng cường năng lực và đưa ra các chiến lược 59
Đưa ra và sắp xếp các chiến lược phát triển năng lực . 61
Các bài học rút ra từ các tổ chức phát triển năng lực 62
Kết luận . 64
Chương IV 65
NÂNG CAO NĂNG LỰC VỀ XÁC ĐỊNH ƯU TIÊN CHƯƠNG TRÌNH NGHỊ SỰ
NGHIÊN CỨU CHÍNH SÁCH VÀ HỆ THỐNG Y TẾ 65
Giới thiệu . 67
Ai là người xác định ưu tiên cho NC CS-HTYT? Tổng quan . 68
Các nhà tài trợ quốc tế và các sáng kiến y tế toàn cầu 69
Ý kiến chuyên gia . 70
Mạng lưới khu vực và toàn cầu, sự tin tưởng, các diễn đàn và các đơn vị/người đóng vai trò
trung gian . 72
Các nhà nghiên cứu trong nước . 72
Các đơn vị có thẩm quyền trong nước . 73
Các tổ chức xã hội dân sự 73
Các cách tiếp cận hiện nay đang ảnh hưởng đến ưu tiên trong NCCS –HTYT quốc gia . 75
Cấp độ toàn cầu: Các mô hình dựa trên ý kiến chuyên gia . 75
Cấp quốc gia: các mô hình dựa trên cầu (demand-driven models) 78
Hướng đến năng lực thực sự cho một cách tiếp cận tích hợp hệ thống đối với việc xác định ưu
tiên cho nghiên cứu chính sách và hệ thống y tế 79
Năng lực xác định ưu tiên trong nghiên cứu chính sách và hệ thống y tế ở cấp toàn cầu 80
Năng lực xác định ưu tiên cho nghiên cứu chính sách và hệ thống y tế quốc gia 81
Kết luận . 83
Chương V 84
TĂNG CƯỜNG NĂNG LỰC TẠO RA TRI THỨC/KIẾN THỨC 84
Giới thiệu . 86
Tình trạng hiện tại của chức năng tạo ra kiến thức trong NC CS-HTYT 86
Các tổ chức tham gia vào việc tạo ra kiến thức trong NC CS-HTYT . 86
Điều hành và lãnh đạo . 86
Nguồn lực . 88
Trao đổi và mạng lưới . 91
Năng lực nghiên cứu chuyên môn . 92
Chiến lược cải thiện năng lực nghiên cứu 93
Phát triển các tổ chức nghiên cứu 93
Đầu tư vào công tác lãnh đạo và quản lý tại các cơ quan NC CS-HTYT 95
Đảm bảo nguồn cung các nhà nghiên cứu 95
Bảo đảm sự bền vững về tài chính . 96
7
Đầu tư vào phát triển các phương pháp NC CS-HTYT trong tương lai 98
Cải thiện các chiến lược hợp tác 98
Phát triển văn hoá NC CS-HTYT và đội ngũ nòng cốt . 99
Kết luận . 100
Chương VI 101
NĂNG LỰC CHỌN LỌC VÀ PHỔ BIẾN BẰNG CHỨNG .101
Giới thiệu . 103
Chọn lọc và phổ biến: tổng quan ngắn . 103
Chọn lọc – Lựa chọn và sắp xếp bằng chứng . 103
Phổ biến – Truyền tải bằng chứng . 105
Tổ chức và mạng lưới tham gia vào chọn lọc và phổ biến trong y tế 106
Vai trò của các tổ chức xã hội dân sự và các mạng lưới . 106
Hiểu biết về cơ sở tính hợp pháp của các tổ chức xã hội dân sự . 109
Xây dựng năng lực chọn lọc và phổ biến . 110
Hiểu biết về bối cảnh chính trị . 110
Nâng cao các năng lực chọn lọc và phổ biến bằng chứng nghiên cứu 111
Xúc tiến “chuyển giao kiến thức” dựa trên cơ sở khoa học 113
Kết luận và khuyến nghị 115
Chương VII .116
NÂNG CAO NĂNG LỰC SỬ DỤNG BẰNG CHỨNG NGHIÊN CỨU CHÍNH SÁCH
VÀ HỆ THỐNG Y TẾ TRONG QUÁ TRÌNH HOẠCH ĐỊNH CHÍNH SÁCH .116
Giới thiệu . 118
Quá trình chính sách và việc sử dụng bằng chứng của các nhà hoạch định chính sách quốc gia 118
Quá trình chính sách 118
Nhà hoạch định chính sách sử dụng bằng chứng nghiên cứu như thế nào? . 119
Nhân tố bối cảnh ảnh hưởng như thế nào đến việc sử dụng bằng chứng trong chính sách 121
Các tổ chức tham gia hoạch định chính sách quốc gia và nhu cầu về năng lực của họ 121
Các tổ chức tham gia hoạch định chính sách 121
Yêu cầu năng lực của các cơ quan hoạch định chính sách 123
Chiến lược nâng cao năng lực sử dụng bằng chứng trong xây dựng chính sách . 125
Tăng cường cung cấp các sản phẩm của nghiên cứu liên quan đến chính sách . 126
Nâng cao năng lực sử dụng bằng chứng của tổ chức hoạch định chính sách . 128
Thiết lập các cơ chế tổ chức mới để hỗ trợ việc sử dụng bằng chứng cho chính sách . 129
Thúc đẩy mạng lưới 131
Xây dựng tiêu chuẩn và quy định liên quan đến sử dụng bằng chứng trong hoạch định chính
sách 132
Kết luận . 133
8
Chương VIII .135
LỰA CHỌN HỢP LÝ: GIẢI QUYẾT KHÓ KHĂN VỀ NĂNG LỰC 135
Giới thiệu . 136
Nhu cầu năng lực 136
Chiến lược nâng cao năng lực . 138
Tăng cường bằng chứng về phát triển năng lực trong lĩnh vực NC CS-HTYT . 139
Tăng cường cơ cấu tài trợ nghiên cứu hệ thống y tế ở mức quốc gia và quốc tế . 139
Đáp ứng nhu cầu của NC CS-HTYT . 140
Tăng cường đầu tư vào tổng hợp bằng chứng, phổ biến và sử dụng kiến thức 141
Vai trò của các cơ quan hữu quan quan trọng 141
Những nhà lãnh đạo y tế quốc gia 141
Các lãnh đạo viện nghiên cứu 142
Các cơ quan tài trợ và phát triển quốc tế 143
Phụ lục 145
XÂY DỰNG NĂNG LỰC CHO NGHIÊN CỨU HỆ THỐNG VÀ CHÍNH SÁCH Y
TẾ: KINH NGHIỆM VÀ BÀI HỌC TỪ THÁI LAN .145
Giới thiệu . 146
Tổ chức chủ yếu tham gia nghiên cứu chính sách và hệ thống y tế tại Thái Lan . 147
Xác định ưu tiên 149
Tạo ra và quản lý kiến thức . 151
Chọn lọc và làm giàu kiến thức . 154
Áp dụng tri thức vào hoạch định chính sách 156
Vai trò của NC CS-HTYT trong việc xây dựng và thực hiện chính sách 157
Phát triển năng lực trong NC CS-HTYT 159
Sáng kiến trước đây . 159
Nỗ lực của quốc gia để nâng cao năng lực . 160
Hợp tác quốc tế . 163
Giải thích cho những thành công . 163
Chia sẻ giá trị và mạng lưới không chính thức . 163
Vai trò tích cực của xã hội dân sự 163
Thành lập các viện chuyên môn về nghiên cứu chính sách và hệ thống y tế . 164
Chuyển từ nguồn hỗ trợ tài chính quốc tế sang nguồn tài chính trong nước 164
Chính thức hóa quá trình nhằm thúc đẩy chính sách dựa trên bằng chứng 164
TÀI LIỆU THAM KHẢO 165
Thành viên của Ủy ban Liên minh 167
Thành viên Hội đồng tư vấn kỹ thuật và khoa học Liên minh .167
9
DANH SÁCH CÁC HỘP
Hộp 1.1. Nghiên cứu chính sách và hệ thống y tế .23
Hộp 2.1. Mô hình “hai cộng đồng” của nhà nghiên cứu và nhà hoạch định chính sách 32
Hộp 2.2. Cộng đồng chính sách và mạng lưới vấn đề .33
Hộp 2.3. Quá trình chính sách và cách thức mà các mạng lưới có thể ảnh hưởng đến quá
trình này 36
Hộp 2.4. Giá trị ảnh hưởng chính sách 38
Hộp 2.5. Bằng chứng là gì? 40
Hộp 2.6. Bằng chứng mang tính phức tạp .41
Hộp 2.7. Tầm quan trọng của trình bày bằng chứng 41
Hộp 2.8. Bằng chứng và việc thực thi chính sách 42
Hộp 4.1. Những bên liên quan quan trọng ảnh hưởng đến chương trình nghị sự về nghiên
cứu chính sách và hệ thống y tế quốc gia . 69
Hộp 4.2. Các chủ đề nghiên cứu chính sách và hệ thống y tế do nhóm đặc nhiệm đề nghị
trong nghiên cứu hệ thống y tế năm . 71
Hộp 4.3. Ví dụ về mạng lưới toàn cầu và khu vực 72
Hộp 4.4. Các ví dụ về xác định ưu tiên trong nghiên cứu về chính sách và hệ thống y tế ở
các quốc gia Mỹ Latinh . 74
Hộp 4.5. Các ví dụ về cách tiếp cận có sự tham gia trong xác định ưu tiên .77
Hộp 4.5. Các ví dụ về cách tiếp cận có sự tham gia trong xác định ưu tiên (tiếp) 79
Hộp 5.1. Kết quả của nhiên cứu hệ thống y tế .87
Hộp 5.2. Kinh nghiệm về tính bền vững của tổ chức ở các đơn vị kinh tế y tế và chính sách
y tế của Bangladesh, Kyrgyzstand và Thái Lan 94
Hộp 5.3. Thành lập đơn vị NC CS-HTYT ở đặc khu hành chính đặc biệt Hồng Kông 95
Hộp 5.4. Các nguyên tắc hợp tác nghiên cứu .99
Hộp 6.1. Ý nghĩa của bằng chứng được chọn lọc đối với chính sách HIV/AIDS ở Nam Phi
104
Hộp 6.2. Phổ biến bằng chứng về “bệnh bò điên” ở Vương Quốc Anh 106
Hộp 6.3. Xây dựng mạng lưới chính sách để kiểm soát thuốc lá ở Thái Lan .108
Hộp 6.4. Cơ sở về tính pháp lý của tổ chức xã hội dân sự trong vận động phát triển tại
Vương Quốc Anh 109
Hộp 6.6. Mục đích khác nhau trong phổ biến nghiên cứu .113
Hộp 6.7. Chuyển giao kiến thức dựa trên cơ sở khoa học: ví dụ của REACH .114
Hộp 7.1. Các hình thức thể hiện của chính sách y tế: ví dụ từ Ghana 119
10
Hộp 7.2. Tầm quan trọng của mối quan hệ cá nhân giữa nhà hoạch định chính sách và nhà
nghiên cứu 122
Hộp 7.3. Tầm quan trọng của nghiên cứu độc lập .123
Hộp 7.4. Công cụ tự đánh giá hiệu quả sử dụng bằng chứng nghiên cứu .125
Hộp 7.5. Tóm tắt các chiến lược nâng cao năng lực sử dụng bằng chứng trong xây dựng
chính sách .126
Hộp 7.6. Viện quốc gia Anh về Sức khoẻ và Lâm sàng 130
Hộp 7.7. Tương tác giữa Hội đồng Chính phủ và các nhà nghiên cứu: ví dụ từ Anh .131
Hộp 7.8. Thiết lập tiêu chuẩn và quy định liên quan đến sử dụng bằng chứng ở Ghana và
Mexico .132
Hộp A.1. Mục tiêu và chiến lược của tổ chức nghiên cứu chính sách và hệ thống y tế chủ
yếu đang hoạt động tại Thái Lan .148
Hộp A.1. Mục tiêu và chiến lược của các tổ chức nghiên cứu chính sách và hệ thống
y tế chủ yếu đang hoạt động tại Thái Lan (tiếp) 150
Hộp A.2. Chương trình bao phủ chăm sóc sức khoẻ trên toàn quốc ở Thái Lan 155
Hộp A.3. Đầu tư vào liệu pháp bức xạ Proton: Thiết kế chính sách dựa trên bằng chứng 156
Hộp A.4. Liệu pháp thay thận ở Thái Lan .157
Hộp A.5. Cung cấp liệu pháp kháng virus (ARV) Thái Lan 158
DANH SÁCH CÁC HÌNH MINH HỌA
Hình 1. Khung hoạch định chính sách dựa trên bằng chứng 18
Hình 3.1. Tháp năng lực .48
Hình 3.2. Các yếu tố và mức độ của khung lý thuyết cho quá trình hoạch định chính sách y
tế 51
Hình 3.3. Lĩnh vực NC CS-HTYT và chính sách y tế được nhìn nhận 20 năm trước đây 52
Hình 3.4. Những yếu tố ảnh hưởng tới các quá trình chính sách .53
Hình 3.5. Các chức năng quan trọng của quá trình hoạch định chính sách dựa trên bằng
chứng . 54
Hình 3.6. Năng lực hoạch định chính sách dựa trên bằng chứng: mức tổ chức 55
Hình 3.7. Năng lực tổ chức .57
Hình 3.8. Khung lý thuyết cuối cùng về quá trình hoạch định chính sách y tế dựa trên bằng
chứng . 58
Hình 8.1. Các thông điệp chính liên quan tới khung lý thuyết của Liên minh 139
Hình A.1. Tổ chức tham gia vào Nghiên cứu chính sách và hệ thống y tế ở Thái Lan .148
11
Hình A.2. Ngân sách chính phủ hàng năm và ngân sách nghiên cứu được cung cấp bởi Viện
nghiên cứu Hệ thống y tế (HSRI), 1993-2006 .153
DANH SÁCH CÁC BẢNG
Bảng 3.1. Các chiến lược phát triển năng lực của các tổ chức y tế lớn 63
Bảng 3.2. Mức độ quan tâm của tổ chức phân theo chức năng 64
Bảng 8.1. Các hoạt động cần có đối với các bên liên quan chủ chốt .142
Bảng A.1. Học bổng hợp tác giữa Chương trình chính sách y tế quốc tế Thái Lan (IHPP) và
Tổ chức y tế thế giới, 1998 – 2007 160
Bảng A.2. Số lượng các nhà nghiên cứu của IHPP, học bổng và nguồn, 2004-2006 .161
Bảng A.3. Các ấn phẩm phát hành, IHPP – Thái Lan 2001-2006 162
12
Danh mục các chữ viết tắt
EVIPNet Mạng lưới chính sách dựa trên bằng chứng
DOTS Điều trị hóa trị liệu ngắn ngày có kiểm soát trực tiếp
GDP Tổng sản phẩm quốc nội
NC CS-HTYT Nghiên cứu chính sách và hệ thống y tế
NGOs Tổ chức phi chính phủ
MDGs Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ Liên hợp quốc
UNDP Chương trình phát triển Liên hợp quốc
WB Ngân hàng thế giới
WHO Tổ chức Y tế thế giới
13
LỜI CẢM ƠN
Cuốn sách này xuất bản hai năm một lần và là kết quả làm việc của một nhóm tác giả. Chúng
tôi xin ghi nhận và chân thành cảm ơn sự tham gia của các thành viên: Andrew Green (tổng biên tập
và là tác giả của chương 1, 3 và 8); Sara Bennett (biên tập và đồng tác giả của các chương 3, 6 và
7); Gill Walt (tác giả chương 2); Erica Gadsby (đồng tác giả chương 3); Don de Savigny (đồng tác
giả chương 4); Ravindra P.Rannan – Eliya (tác giả chương 5); Per Strand (đồng tác giả chương 6);
Susannah Mayhew (đồng tác giả chương 7); Sam Adjei (đồng tác giả chương 7); Siriwan
Pitayarangsarit (đồng tác giả phụ lục: nghiên cứu trường hợp cụ thể của Thái Lan); Viroj
Tangcharoensathien (đồng tác giả phụ lục: nghiên cứu trường hợp cụ thể của Thái Lan).
Hỗ trợ kỹ thuật để xuất bản cuốn sách này là Erica Gadsby và Alix Beith. Kai Lashley và
Gisele Wess đã hoàn thiện bản biên tập sau cùng của cuốn sách. Lydia Al – Khudri quản lý sản xuất
ấn phẩm.
Bên cạnh đó, các chương của cuốn sách cũng nhận được rất nhiều ý kiến đóng góp chuyên
môn của nhiều chuyên gia khác nhau qua các hội thảo và qua góp ý các bản thảo của từng chương,
gồm:
Irene Ageypong Mary Ann Lansing Helen Schneider
Lucy Gilson John Lavis Freddie Ssengooba
George Gotsadze Anne Mills Goran Tomson
Dave McCoy Indra Pathanaram
Ainura Ibrahimova Delia Sanchez
14
15
LỜI NÓI ĐẦU
Một trong những thách thức lớn nhất mà Tổ chức Y tế thế giới (WHO), các quốc gia thành
viên và các tổ chức y tế khác trên toàn cầu phải đối mặt là làm thế nào để những đối tượng có nhu
cầu chăm sóc sức khỏe cao nhất có thể tiếp cận được với các dịch vụ y tế an toàn và hiệu quả. Tất
cả chúng ta ngày càng nhận thấy rằng tăng cường năng lực của hệ thống y tế là điều mấu chốt của
thách thức trên. Không có hệ thống y tế tốt hơn thì chắc chắn những người nghèo vẫn không thể
tiếp cận được với sự phát triển và đổi mới công nghệ, cũng như hầu hết những gì mà chúng ta đang
có.
Tuy nhiên, chúng ta cần có thêm các bằng chứng về những giải pháp hữu hiệu để có thể kiện
toàn hệ thống y tế. Đáng tiếc là nghiên cứu chính sách và hệ thống y tế gần như bị lãng quên trong
suốt nhiều năm qua. Hiện tại chúng ta đã hiểu biết hơn rất nhiều so với 20 năm về trước ở một vài
lĩnh vực như tài chính y tế, trong khi ở những vấn đề khác thì hiểu biết của chúng ta còn rất hạn
chế, ví dụ như vấn đề làm sao để duy trì và thúc đẩy động lực làm việc của lực lượng cán bộ y tế
hoặc những mô hình cung cấp dịch vụ nào hoạt động tốt nhất trong môi trường khó khăn về nguồn
lực.
Không giống các dạng nghiên cứu y tế khác, nghiên cứu chính sách và hệ thống y tế cần bắt
nguồn từ nhu cầu của quốc gia và đáp ứng với nhu cầu của quốc gia. Hệ thống y tế và các bối cảnh
xã hội, kinh tế, chính trị là rất khác nhau nên “không có một giải pháp phù hợp cho tất cả” để tăng
cường hệ thống y tế. Thay vào đó, tất cả các quốc gia cần có đủ năng lực để phân tích hệ thống y tế
của quốc gia mình dựa trên kinh nghiệm quốc tế, đồng thời có đủ năng lực để phát triển và đánh giá
các chiến lược tăng cường hệ thống y tế của chính đất nước mình.
Vì vậy, phát triển năng lực của quốc gia về nghiên cứu chính sách và hệ thống y tế là rất quan
trọng. Chúng ta cũng cần nâng cao năng lực để đảm bảo rằng các nghiên cứu đáp ứng được nhu cầu
của quốc gia, đảm bảo các nghiên cứu có tính tổng hợp, tóm tắt và trình bày theo cách mà các nhà
hoạch định chính sách và các đại diện của xã hội dân sự có thể sử dụng. Đồng thời cũng cần đảm
bảo rằng các nhà hoạch định chính sách có đủ năng lực để tiếp cận và sử dụng các kết quả nghiên
cứu.
Báo cáo của Liên minh nghiên cứu chính sách và hệ thống y tế đưa ra những nhìn nhận mới
về việc xem xét năng lực hình thành và sử dụng bằng chứng nghiên cứu. Báo cáo không chỉ mô tả
những thách thức trong việc nâng cao năng lực nghiên cứu hệ thống y tế mà còn chỉ ra các hành
động cụ thể cần phải theo đuổi nhằm nâng cao năng lực. Các hành động cần được thực hiện ở nhiều
cấp độ (toàn cầu, quốc gia và địa phương) và bởi nhiều bên liên quan (lãnh đạo ngành y tế, các nhà
nghiên cứu, tổ chức phát triển và tài trợ quốc tế, cũng như là các tổ chức xã hội dân sự) nhằm đạt
được mục đích nâng cao năng lực về nghiên cứu chính sách và hệ thống y tế. Mặc dù để đạt được
mục đích này đòi hỏi các hành động cần được cân nhắc và điều phối một cách thận trọng. Tiếp cận
dịch vụ y tế an toàn và hiệu quả có được tăng cường hay không, đặc biệt đối với người nghèo, phụ
thuộc chủ yếu vào việc tăng cường năng lực.
TS. Margaret Chan
Tổng giám đốc Tổ chức Y tế thế giới, Geneva
Tháng 10, năm 2007
16
17
18
TÓM TẮT
Giới thiệu
Cuốn sách này chỉ ra sự không tương xứng giữa những gì được biết về làm thế nào để ứng
phó với các vấn đề sức khỏe cụ thể ở những quốc gia kinh tế còn nghèo, và thực tế những gì đã
được làm để giải quyết các vấn đề sức khỏe đó. Cuốn sách tập trung vào một nguyên nhân của các
vấn đề gây nên sự không tương xứng này, đó là những hạn chế về năng lực. Năng lực yếu ở các cấp
trong các cơ quan và khoảng cách giữa việc tạo ra kiến thức và việc sử dụng kiến thức trong hoạch
định chính sách đang được Liên minh nghiên cứu chính sách và hệ thống y tế xác định là một vấn
đề chiến lược quan trọng trong việc cải thiện công tác chăm sóc sức khỏe ở những quốc gia có thu
nhập thấp.
Năng lực là một thuật ngữ được sử dụng một cách rộng rãi nhưng thường hời hợt và nông
cạn. Cuốn sách này tìm hiểu những vấn đề về năng lực dưới các khía cạnh khác nhau của mối quan
hệ giữa 2 nhóm chủ chốt – nhà hoạch định chính sách và nhà nghiên cứu – sử dụng một khung khái
niệm mới (xem hình 1). Theo đó, các phân tích tập trung vào những hạn chế về năng lực trong xác
định ưu tiên nghiên cứu; tạo ra và phổ biến kiến thức; chọn lọc và phổ biến bằng chứng; và quá
trình chính sách. Khung này có thể được ứng dụng để phân tích những lĩnh vực quan trọng đối với
việc phát triển năng lực ở mỗi quốc gia.