Tài liệu Sáng kiến kinh nghiệm: Sáng tạo trong phương pháp giản đồ vecto.

A. THỰC TRẠNG, LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI



Theo quan sát của tôi trong quá trình dạy học, đối với bài toán điện xoay chiều, đa số học sinh thường dùng phương pháp đại số để giải, còn phương pháp giản đồ véctơ thì học sinh rất ít dùng vì ngại vẽ hình, ngại tư duy. Khi đọc đề bài xong, các em thường muốn có ngay công thức đại số cho dạng bài đó để mà thế số rồi bấm máy. Điều này là thiếu sót lớn đối với người dạy và người học vật l‎í.

Trong chương trình vật l‎í phổ thông, học sinh đã được giới thiệu sơ lược về phương pháp giản đồ véctơ. Khi dùng phương pháp đó để giải các bài toán điện xoay chiều thì rất có ưu thế phát triển tư duy và ngắn gọn, đặc biệt là các bài toán liên quan đến độ lệch pha. Phương pháp giản đồ véctơ không phải là nhanh gọn với mọi bài toán, nhưng có nhiều bài toán khi giải bằng phương pháp đại số rất dài dòng và phức tạp, còn khi giải bằng phương pháp giản đồ véctơ thì tỏ ra rất nhanh chóng, mang lại hiệu quả bất ngờ.

Vì thực trạng học tập của học sinh như đã nói ở trên, cộng với kinh nghiệm có được trong quá trình giảng dạy và niềm say mê tìm tòi các phương pháp mới, tôi đã chủ động biến những băn khoăn, trăn trở đó thành đề tài SKKN. Tôi hy vọng với đóng góp của mình và các đồng nghiệp, phong trào viết SKKN ngày càng trở nên thiết thực trong công cuộc đổi mới toàn diện của ngành ta hiện nay.


B. MỤC ĐÍCH, ĐỐI TƯỢNG PHỤC VỤ CỦA ĐỀ TÀI



Một là, đề tài nhằm làm phong phú thêm hệ thống các phương pháp giảng dạy bài tập vật lí ở trường phổ thông. Nó có tác dụng khơi dậy thói quen tư duy vật l‎í bằng công cụ hình học, một thói quen gần như bị lãng quên khi trắc nghiệm khách quan giữ vai trò chủ đạo trong các cuộc thi vật l‎í của học sinh khối 12.

Hai là, đề tài mang tính cách như một tài liệu tham khảo tích cực cho giáo viên vật l‎í trong giảng dạy chính khoá, phụ đạo, ôn thi đại học và ôn thi học sinh giỏi. Thật vậy, cấu trúc của đề tài đã đi từ cơ sở l‎í thuyết bao gồm cả toán học và vật l‎í, có các bài toán đặc trưng mang đồ khoa học rõ ràng, nhằm làm nổi bật ưu điểm của phương pháp giản đồ vectơ. Sau đó người đọc có thể áp dụng phương pháp cho các bài toán tương tự.


C. PHƯƠNG PHÁP BÁO CÁO

Người viết nhận thức rằng, về mặt phương pháp, đề tài của mình chỉ nên xem như là một sự góp phần khẳng định lại tính ưu việt của phương pháp giản đồ vectơ trong vật lí nói chung, trên cơ sở sáng tạo trong phạm vi hẹp một lối đi riêng cho bài toán điện xoay chiều từ cái chung đó. Vì vậy tác giả đã cố gắng trình bày để người đọc nắm rõ tưởng của đề tài.

Trước tiên, đề tài trình bày cách thức của các phương pháp vectơ trượt và vectơ buộc, sau khi đã nói qua về cơ sở toán học và vật lí của nó. Điểm nhấn sáng tạo của đề tài là phương pháp vectơ trượt với cách vẽ “nối đuôi nhau” theo thứ tự xuất hiện của các phần tử điện từ đầu mạch đến cuối mạch. Tác giả cũng mạnh dạn áp dụng phương pháp vectơ trượt vào việc giải các bài toán hộp đen. Những điểm mới này ta cũng thấy xuất hiện rải rác trong các các sách tham khảo trên thị trường, nhưng người đọc chưa có một ‎ niệm nào hoàn chỉnh về phương pháp khoa học của nó, cũng như chưa nhận ra ưu thế mà nó mang lại.

Tiếp theo, đề tài có giải các bài toán rất đặc trưng, bao gồm các bài thi Đại học, bài dạng định tính và định lượng, bài tập về pha, bài tập về hộp đen. Ở đầu mỗi bài toán có nêu vai trò của nó đối với đề tài, giúp người đọc hiểu rõ hơn đồ của tác giả.

Sau đó, tác giả có các bài toán và đáp số chính xác để người đọc tự giải với phương pháp và ví dụ trong đề tài đã nêu ra.

Phần cuối, bằng những kinh nghiệm của bản thân và sự tiếp thu những đánh giá của đồng nghiệp qua các lần thảo luận, trao đổi về đề tài, tác giả tổng kết vai trò của SKKN này trong thực tiễn giảng dạy và học tập. Đồng thời, người đọc sẽ nhận được những gợi mở bổ ích từ những kinh nghiệm được tổng kết đó.