Thạc Sĩ Rủi ro trong thanh toán quốc tế tại Ngân hàng EXIMBANK - Chi nhánh Hà Nội

MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT . i
DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU . iii
DANH MỤC SƠ ĐỒ iiii
PHẦN MỞ ĐẦU 1
Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu . 1
Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài . 2
Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 3
Những đóng góp của luận văn . 3
Kết cấu luận văn 3
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN
VỀ RỦI RO TRONG THANH TOÁN QUỐC TẾ 5
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 5
1.1.1.Rủi ro trong kinh doanh quốc tế . 5
1.1.2.Rủi ro trong thanh toán quốc tế 6
1.1.2.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước . 6
1.1.2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước 8
1.2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về rủi ro trong thanh toán quốc tế . 11
1.2.1. Khái niệm . 11
1.2.1.1. Khái niệm rủi ro 11
1.2.1.2. Khái niệm rủi ro trong thanh toán quốc tế . 11
1.2.2. Nguyên nhân và các loại rủi ro trong thanh toán quốc tế 12
1.2.2.1. Nguyên nhân 12
1.2.2.2. Các loại rủi ro trong thanh toán quốc tế 14
1.2.3. Rủi ro trong các phương thức thanh toán quốc tế 19
1.2.3.1. Phương thức chuyển tiền (Remittance): 20 1.2.3.2. Phương thức nhờ thu (Collection) . 22
1.2.3.3. Phương thức tín dụng chứng từ (Documentary Credit) . 26
1.2.4. Hậu quả khi phát sinh rủi ro trong thanh toán quốc tế . 33
CHƯƠNG 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 34
2.1.Phương pháp phân tích tổng hợp . 34
2.1.1. Nội dung phương pháp . 34
2.1.2.Mục đích sử dụng phương pháp . 34
2.1.3.Cách thức luận văn sử dụng phương pháp 35
2.2.Phương pháp thống kê 36
2.2.1.Nội dung phương pháp . 36
2.2.2.Mục đích sử dụng phương pháp . 38
2.2.3.Cách thức luận văn sử dụng phương pháp 38
2.3.Phương pháp so sánh 38
2.3.1. Nội dung phương pháp 38
2.3.2.Mục đích sử dụng phương pháp . 39
2.3.3.Cách thức luận văn sử dụng phương pháp 39
2.4.Phương pháp case study . 40
2.4.1.Mục đích sử dụng phương pháp 40
2.4.2. Cách thức luận văn sử dụng phương pháp . 41
CHƯƠNG 3 :THỰC TRẠNG RỦI RO TRONG THANH TOÁN QUỐC TẾ
TẠI NGÂN HÀNG EXIMBANK - CHI NHÁNH HÀ NỘI 42
3.1. Thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Eximbank chi
nhánh Hà Nội từ năm 2010-2014 . 42
3.1.1. Sự phát triển nghiệp vụ thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Eximbank 42
3.1.2 Thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Eximbank chi nhánh
Hà Nội 43 3.1.2.1 Hoạt động thanh toán theo phương thức chuyển tiền . 44
3.1.2.2 Hoạt động thanh toán theo phương thức nhờ thu . 45
3.1.2.3 Hoạt động thanh toán theo phương thức tín dụng chứng từ. 46
3.2 Thực trạng rủi ro trong thanh toán quốc tế tại Exinbank chi nhánh Hà Nội
. 47
3.2.1 Rủi ro đối với phương thức chuyển tiền . 47
3.2.2 Rủi ro đối với phương thức nhờ thu . 48
3.2.3. Rủi ro đối với phương thức tín dụng chứng từ 49
3.3. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro trong thanh toán quốc tế tại Eximbank chi
nhánh Hà Nội . 54
3.3.1. Các nguyên nhân khách quan 54
3.3.1.1. Nguyên nhân từ thực trạng nền kinh tế Việt nam. . 54
3.3.1.2. Nguyên nhân từ phía khách hàng của Eximbank Hà Nội 55
3.3.2. Nguyên nhân chủ quan 56
3.4. Biện pháp phòng chống rủi ro thanh toán quốc tế mà Eximbank chi nhánh
Hà Nội đã và đang áp dụng 57
3.4.1. Biện pháp phòng chống rủi ro thanh toán quốc tế . 57
3.4.1.1. Áp dụng quy định mới về tiêu chuẩn quan hệ đại lý trong thanh toán
quốc tế 57
3.4.1.2. Tuân thủ quy trình kiểm soát rủi ro mới của Hội Sở . 58
3.4.1.3. Hoàn thiện quy trình thanh toán quốc tế 59
3.4.2. Đánh giá công tác phòng chống rủi ro trong thanh toán quốc tế của Ngân
hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội . 63
3.4.2.1. Những mặt tích cực . 63
3.4.2.2. Những hạn chế . 64
CHƯƠNG 4 GIẢI PHÁP NHẰM HẠN CHẾ RỦI RO TRONG THANH
TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG EXIMBANK CHI NHÁNH HÀ NỘI 66 4.1. Định hướng phát triển hoạt động thanh toán quốc tế của Exinbank chi
nhánh Hà Nội trong thời gian tới 66
4.1.1 Định hướng phát triển hoạt động kinh doanh của Eximbank chi nhánh Hà
nội trong năm 2015 66
4.1.2 Định hướng phát triển hoạt động TTQT của Eximbank chi nhánh Hà Nội
trong thời gian tới 67
4.2. Giải pháp nhằm hạn chế rủi ro trong Thanh toán quốc tế của Eximbank
chi nhánh Hà Nội . 68
4.2.1. Các giải pháp cơ bản nhằm quản lý rủi ro trong các phương thức TTQT của
Eximbank chi nhánh Hà Nội 68
4.2.1.1 Giải pháp rủi ro trong phương pháp chuyển tiền 69
4.2.1.2. Giải pháp quản lý rủi ro trong phương thức nhờ thu . 69
4.2.1.3 Giải pháp quản lý rủi ro trong phương thức tín dụng chứng từ. . 70
4.2.2 Các giải pháp đồng bộ nhằm quản lý rủi ro các phương thức TTQT tại
Eximbank chi nhánh Hà Nội 74
4.2.2.1. Tập trung nguồn nhân lực phục vụ hoạt động TTQT 74
4.2.2.2. Xây dựng mô hình quản lý rủi ro mới trong thanh toán quốc tế 76
4.2.2.3. Tránh những rủi ro quốc gia ảnh hưởng đến các phương thức
TTQT 76
4.3. Một số kiến nghị . 77
4.3.1 Đối với chính phủ . 77
4.3.1.1 Hoàn thiện hệ thống pháp lý, chính sách trong TTQT . 77
4.3.1.2 Tăng cường quản lý thị trường, giám sát hợp đồng kinh doanh: 78
4.3.1.3 Tăng cương các biện pháp quản lý kỹ thuật an toàn trong thanh toán
xuất nhập khẩu: 80
4.3.1.4 Nâng cao vai trò của các đại sứ quán ở nước ngoài, có chính sách phù
hợp khuyến khích các doanh nghiệp xuất khẩu 80
4.3.2 Đối với Ngân hàng nhà nước 81 4.3.2.1 Xây dựng hệ thống cảnh báo những biến động bất thường về tình hình
tài chính – kinh tế . 81
4.3.2.2 Củng cố và phát triển thì trường tiền tệ 82
4.3.2.3 Chính sách cho vay ngoại tệ, quản lý ngoại hối, tỷ giá cần điều chỉnh
kịp thời 83
4.3.2.4 Nâng cao chất lượng hoạt động của trung tâm thông tin phòng ngừa và
xử lý rủi ro của Ngân hàng Nhà nước (CIC): . 83
KẾT LUẬN 85
TÀI LIỆU THAM KHẢO 87
PHỤ LỤC I 90
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan: Luận văn với đề tài “Rủi ro trong thanh toán quốc tế
tại Ngân hàng Eximbank – Chi nhánh Hà Nội” là công trình nghiên cứu riêng
của tôi.
Các số liệu trong luận văn được sử dụng trung thực. Kết quả nghiên cứu được
trình bày trong luận văn này chưa từng được công bố tại bất kỳ công trình nào khác.
Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.

Hà Nội, ngày 12 tháng 10 năm 2015
Tác giả luận văn




Vũ Thị Thủy









LỜI CẢM ƠN
Trước tiên, tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu trường Đại
học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, đến quý thầy cô trong Khoa Tài chính -
Ngân hàng, Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi
để tôi hoàn thành luận văn này. Đặc biệt bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS Hà
Văn Hội đã hướng dẫn tận tình, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu.
Tôi xin gửi lời cảm ơn đến lãnh đạo Ngân hàng, lãnh đạo các phòng ban,
các anh chị cán bộ công nhân viên tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Xuất
nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) - Chi nhánh Hà Nội đã nhiệt tình giúp đỡ trong
quá trình hoàn thành luận văn.
Cuối cùng, tôi cũng xin cảm ơn chân thành tới gia đình, bạn bè và đồng nghiệp
đã tận tình hỗ trợ, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu.
Xin gửi lời cảm ơn chân thành đến tất cả mọi người!

Hà Nội, ngày 12 tháng 10 năm 2015
Tác giả



Vũ Thị Thủy
i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT




























STT Ký hiệu Nguyên nghĩa
1 CIC Trung tâm thông tin phòng ngừa rủi ro
và xử lý rủi ro của Ngân hàng Nhà nước
2 Eximbank Ngân hàng Thương mại Cổ phần Xuất
nhập khẩu Việt Nam
3 Eximbank Hà Nội Ngân hàng Thương mại Cổ phần Xuất
nhập khẩu Việt Nam-Chi nhánh Hà Nội
4 L/C Thư tín dụng – Letter of Credit
5 NH Ngân hàng
6 NHPH Ngân hàng phát hành
7 NHTM Ngân hàng thương mại
8 No&PTNT Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển
Nông thôn Việt Nam
9 TTQT Thanh toán quốc tế
10 UCP Quy tắc thực hành tín dụng chứng từ -
Uniform Customs and Pratice for
Documentary Credits.
11 URC Quy tắc thống nhất về nhờ thu –
Uniform Rules for Collections
12 XNK Xuất nhập khẩu ii
DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU

STT Bảng Nội dung Trang
1 Bảng 3.1 Bảng số liệu hoạt động thanh toán quốc tế của
Eximbank giai đoạn 2010 - 2014
42
2 Bảng 3.2 Doanh số thanh toán quốc tế của các nghiệp vụ
TTQT chủ yếu của Eximbank – Chi nhánh Hà
Nội
44




















iii

DANH MỤC SƠ ĐỒ

STT Sơ đồ Nội dung Trang
1 Sơ đồ 1.1 Quy trình nghiệp vụ chuyển tiền 20
2 Sơ đồ 1.2 Quy trình nghiệp vụ nhờ thu 22
3 Sơ đồ 1.3 Quy trình nghiệp vụ tín dụng chứng từ 27
4 Sơ đồ 3.1 Quy trình gửi bộ chứng từ để kiểm tra tại Hội Sở 58

1
PHẦN MỞ ĐẦU

Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Năm 2015 được đánh giá là một năm đặc biệt với nền kinh tế Việt Nam, đầu
tiên là việc Cộng đồng kinh tế Asean (AEC: Asean Economic Community) chính
thức hoạt động, tiếp nữa là khả năng ký kết hiệp định đối tác xuyên Thái bình
dương – TPP. Các sự kiện này đã đánh dấu một mốc son lịch sử trong phát triển
kinh tế và hội nhập quốc tế của Việt Nam. Ngày nay, Việt Nam đã trở thành điểm
sản xuất cực kỳ quan trọng trong chuỗi cung ứng và thương mại toàn cầu. Tổng giá
trị Xuất – Nhập Khẩu năm 2014 đã đạt gần 300 tỷ USD. Với tốc độ tăng trưởng
hàng năm luôn đạt trên 2 con số. Đi cùng với đó là quy mô của hoạt động thanh
toán quốc tế và tài trợ thương mại cũng luôn tăng trưởng nhanh và mạnh. Chính vì
sự phát triển nóng đó, mà các hoạt động này đã bộc lộ hạn chế và rủi ro của mình.
Từ đó phát sinh yêu cầu cần những nghiên cứu về vấn đề rủi ro của thanh toán quốc
tế.
Ngày nay, các ngân hàng thương mại (NHTM) không ngừng mở rộng các
nghiệp vụ ngoại bảng như kinh doanh ngoại hối, thanh toán quốc tế, bảo lãnh Các
hoạt động ngoại bảng mang lại thu nhập cho ngân hàng dưới dạng phí ngày một
tăng không những về mặt số lượng mà cả tỷ trọng. Trong số các nghiệp vụ ngoại
bảng, thanh toán quốc tế đối với các ngân hàng thương mại Việt Nam là nghiệp vụ
quan trọng nhất, có tốc độ tăng trưởng mạnh, mang lại cho ngân hàng khoản thu phí
ngày một tăng; thông qua nghiệp vụ thanh toán quốc tế để phát triển các nghiệp vụ
khác như mua bán ngoại tệ, bảo lãnh, tài trợ xuất khẩu . Vì vậy, nghiệp vụ thanh
toán quốc tế có thể được xem là nghiệp vụ ngoại bảng đặc trưng cho các ngân hàng
thương mại Việt Nam hiện nay.
Tuy nhiên, hoạt động thanh toán quốc tế (TTQT) là nghiệp vụ mang tính chất
toàn cầu, tiềm ẩn khá nhiều rủi ro vì sự phức tạp và đa dạng của yếu tố quốc tế đem
đến, nó chiụ ảnh hưởng của rất nhiều nhân tố. Do đó, trong quá trình thanh toán
không thể tránh khỏi những rủi ro mang yếu tố khách quan cũng như chủ quan, các 2
rủi ro này càng được kiểm soát chặt chẽ và giảm thiểu bao nhiêu càng mang lại lợi
ích và hiệu quả kinh tế cho các bên cũng như các quốc gia bấy nhiêu.
Là một ngân hàng thương mại tham gia các hoạt động hỗ trợ xuất nhập khẩu
từ ngày đầu, Eximbank là một trong những ngân hàng thương mại hàng đầu trong
lĩnh vực tài trợ thương mại và thanh toán quốc tế tại Việt Nam. Kinh nghiệm và bản
lĩnh của Eximbank nói chung, cũng như chi nhánh Eximbank Hà Nội nói riêng tích
lũy qua 20 năm qua là rất tốt. Tuy nhiên, các vấn đề phát sinh từ hội nhập, sự thay
đổi trong tập quán thương mại quốc tế diễn ra thường xuyên và liên tục. Đòi hỏi
phải có sự nghiên cứu sâu và sự cập nhật thường xuyên xu thế, kiến thức về rủi ro
của hoạt động thanh toán quốc tế.
Vì vậy, việc nghiên cứu một cách có hệ thống các nội dung và biện pháp
nhằm quản lý các rủi ro trong các phương thức thanh toán quốc tế để nâng cao hiệu
quả hoạt động thanh toán quốc tế tại ngân hàng phù hợp với yêu cầu phát triển kinh
tế đối ngoại là một nhu cầu khách quan và hợp quy luật. Đề tài: “Rủi ro trong thanh
toán quốc tế tại Ngân hàng Eximbank - chi nhánh Hà Nội” là cần thiết để giải quyết
các yêu cầu đặt ra của vấn đề.
Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
Mục đích
Hệ thống hóa và làm rõ những lý luận về thanh toán quốc tế . Trên cơ sở phân
tích hoạt động thanh toán quốc tế của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Xuất nhập khẩu
Việt Nam (Eximbank) chi nhánh Hà Nội, qua đó đề xuất giải pháp để hạn chế rủi ro
trong thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội một cách hiệu quả.
Câu hỏi nghiên cứu
Để nghiên cứu đề tài “Rủi ro trong thanh toán quốc tế tại Ngân hàng
Eximbank - chi nhánh Hà Nội” luận văn lần lượt đi vào giải quyết các câu hỏi sau:
- Hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Exinbank chi nhánh Hà Nội
trong thời gian vừa qua đã gặp phải những rủi ro gì?
- Eximbank chi nhánh Hà Nội đã thực hiện công tác phòng chống rủi ro
trong thanh toán quốc tế như thế nào? 3
- Trong thời gian tới, Eximbank chi nhánh Hà Nội cần làm gì để hạn chế rủi
ro trong thanh toán quốc tế?
Nhiệm vụ nghiên cứu
Thứ nhất, đề tài hệ thống hóa cơ sở lý luận về thanh toán quốc tế và rủi ro
trong thanh toán quốc tế. Từ những cơ sở lý luận này, sẽ đưa ra những rủi ro có thể
xảy ra đối với từng phương thức thanh toán cụ thể.
Thứ hai, mô tả thực trạng rủi ro thanh toán quốc tế, phân tích những rủi
ro trong thanh toán quốc tế thực tế đã xảy ra tại Ngân hàng Eximbank chi
nhánh Hà Nội.
Cuối cùng, đề tài đưa ra những giải pháp nhằm hạn chế rủi ro trong thanh
toán quốc tế tại Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội.
Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Rủi ro trong thanh toán quốc tế tại Ngân hàng
Eximbank chi nhánh Hà Nội.
Phạm vi nghiên cứu: Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội trong thời gian
từ năm 2011 đến năm 2014
Những đóng góp của luận văn
- Phân tích rủi ro trong thanh toán quốc tế dưới góc độ của ngân hàng trong
bối cảnh hiện nay.
- Phân tích những rủi ro trong thanh toán quốc tế đã xảy ra tại Ngân hàng
Eximbank – Chi nhánh Hà Nội, đánh giá những mặt tích cực và hạn chế của việc
phòng ngừa rủi ro trong thanh toán quốc tế của Ngân hàng Eximbank – Chi nhánh
Hà Nội.
- Đưa ra những giải pháp cụ thể nhằm hạn chế rủi ro trong thanh toán quốc tế
tại Ngân hàng Eximbank - Chi nhánh Hà Nội một cách hiệu quả hơn.
Kết cấu luận văn
Ngoài lời mở đầu, kết luận, danh mục viết tắt, danh mục bảng biểu sơ đồ, tài
liệu tham khảo, luận văn được kết cấu thành 4 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về rủi ro trong
thanh toán quốc tế
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Thực trạng rủi ro trong thanh toán quốc tế tại Ngân hàng
Eximbank chi nhánh Hà Nội.
Chương 4: Giải pháp nhằm hạn chế rủi ro trong thanh toán quốc tế tại Ngân
hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội.