Luận Văn Quản lý thống nhất và tổng hợp các nguồn thải gây ô nhiễm trên lưu vực hệ thống sông Đồng Nai

TÓM TẮT : Báo cáo này đề cập đến những vấn đề bức xúc về môi trường nước trên
lưu vực hệ thống sông Đồng Nai, nhận diện và sơ bộ đánh giá các nguồn thải gây ô nhiễm
chính trên lưu vực hệ thống sông Đồng Nai; cơ sở xây dựng và đề xuất các tiêu chí phân loại,
đánh giá các nguồn thải trên lưu vực hệ thống sông Đồng Nai và áp dụng tiêu chí đó để đánh
giá thử cho một số nguồn thải tiêu biểu trên lưu vực. Phần cuối của bài báo là những ý tưởng
chính nhằm phát triển chiến lược quản lý tổng hợp các nguồn thải gây ô nhiễm trên lưu vực
hệ thống sông Đồng Nai hướng đến mục tiêu phát triển bền vững toàn lưu vực.
1. KHÁI QUÁT VỀ LƯU VỰC HỆ THỐNG SÔNG ĐỒNG NAI VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ MÔI
TRƯỜNG BỨC XÚC Ở LƯU VỰC
Hệ thống sông Đồng Nai là một trong hai hệ thống sông lớn nhất khu vực phía Nam với
lưu vực rộng khoảng 44.612 km2, liên quan đến 11 tỉnh/thành phố trên lưu vực với dân số
hiện tại khoảng 15 triệu người. Môi trường nước của hệ thống sông này đang chịu tác động
trực tiếp của các nguồn thải từ 116 khu đô thị với các qui mô khác nhau, 47 khu công
nghiệp/khu chế xuất, trên 57.000 cơ sở sản xuất công nghiệp với nhiều qui mô khác nhau, 73
bãi rác, hàng nghìn cơ sở chăn nuôi qui mô công nghiệp, hàng chục bến cảng và nhiều nguồn
thải khác.
Nguồn nước hệ thống sông Đồng Nai đã có biểu hiện ô nhiễm tại nhiều nơi, đang đe dọa
đến sự phát triển kinh tế – xã hội của nhiều địa phương trên lưu vực. Làm thế nào để quản lý
có hiệu quả các nguồn thải trên là vấn đề bức xúc đặt ra cho các địa phương trên lưu vực.
Lưu vực hệ thống sông Đồng Nai (Hình 1) là một trong những lưu vực sông lớn của Việt
Nam và là lưu vực sông lớn thứ hai ở khu vực phía Nam., bao phủ toàn bộ địa giới hành
chánh của các tỉnh Lâm Đồng, Bình Phước, Bình Dương, Tây Ninh, Đồng Nai, Tp. Hồ Chí
Minh, Bà Rịa – Vũng Tàu và một phần địa giới hành chánh của các tỉnh Đăk Nông, Ninh
Thuận, Bình Thuận và Long An (tổng cộng 11 tỉnh, thành có liên quan). Ngoài dòng chính là
sông Đồng Nai, trên lưu vực này còn có nhiều phụ lưu quan trọng đổ nước vào sông Đồng
Nai trước khi ra biển như sông La Ngà, sông Bé, sông Sài Gòn, sông Vàm Cỏ, cùng với một
hệ thống sông rạch chằng chịt vùng cửa sông ven biển, trên đó có rừng ngập mặn Cần Giờ –
Khu Dự trữ sinh quyển của thế giới đầu tiên ở Việt Nam. Ngoài vai trò là nguồn cấp nước
chính, các tuyến sông hiện đang được khai thác theo nhiều mục tiêu, trong đó đặc biệt chú ý
là các công trình hồ chứa phục vụ cho mục tiêu thủy điện và thủy lợi, như: Đơn Dương (Đa
Nhim), Đại Ninh, Trị An, Thác Mơ, Cần Đơn, Srok Phu Mieng, Dầu Tiếng.
Hạ lưu các sông Đồng Nai và Sài Gòn, sông Nhà Bè – Lòng Tàu – Soài Rạp, sông Thị
Vải, là điều kiện rất thuận lợi để phát triển các cảng nước sâu. Điều đó cho thấy lưu vực hệ
thống sông Đồng Nai có tầm quan trọng đặc biệt trong phát triển kinh tế – xã hội của cả khu
vực miền Đông Nam bộ nói riêng và khu vực phía Nam nói chung. Bên cạnh đó lưu vực này
còn có một hệ sinh thái đa dạng, tài nguyên môi trường phong phú cần được bảo tồn nhằm
đảm bảo cho sự phát triển lâu bền.
Vùng hạ lưu của lưu vực là vùng tập trung phát triển công nghiệp, thương mại, dịch vụ và
đô thị hóa mạnh nhất trong hệ thống các vùng kinh tế lớn của Việt Nam mà trọng tâm là Vùng
kinh tế trọng điểm phía Nam (VKTTĐPN), bao gồm: Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai,
Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu. Đây là vùng được xem như một vùng kinh tế giàu tiềm
năng, vùng kinh tế động lực mạnh hàng đầu của Việt Nam hiện nay và trong nhiều năm tới.