Thạc Sĩ Quản lý tài chính trong Bảo hiểm xã hội Việt Nam - Thực trạng và giải pháp

mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chính sách BHXH là một trong những chính sách xã hội quan trọng, đã được
Đảng và Nhà nước ta quan tâm thực hiện đối với người lao động ngay từ sau Cách
mạng tháng Tám thành công. Chính sách đó đã từng bước được bổ sung, sửa đổi và
hoàn thiện cho phù hợp với từng giai đoạn lịch sử đấu tranh thống nhất Tổ quốc và xây
dựng đất nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Bước sang thời kỳ đổi mới, để phù hợp với chủ trương phát triển nền kinh tế thị
trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, chính sách BHXH đã được Nhà nước kịp thời
điều chỉnh. Bộ Luật Lao động đã được Quốc hội khóa IX thông qua tại kỳ họp thứ V
ngày 25/06/1994, quy định tại chương 12 về BHXH áp dụng với người lao động ở mọi
thành phần kinh tế. Chính phủ đã ban hành Điều lệ BHXH đối với công nhân viên chức
nhà nước (Nghị định số 12/CP ngày 26/01/1995) và đối với sĩ quan, hạ sĩ quan, chiến sĩ,
công nhân viên quốc phòng (Nghị định 45/CP ngày 15/07/1995).
Để triển khai thực hiện chính sách, chế độ BHXH đối với người lao động theo
các Nghị định trên, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 19/CP ngày 16/02/1995 về
việc thành lập Bảo hiểm xã hội Việt Nam. Bảo hiểm xã hội Việt Nam được tổ chức theo
hệ thống dọc ba cấp là: Bảo hiểm xã hội Việt Nam; Bảo hiểm xã hội các tỉnh, thành phố
trực thuộc Trung ương và Bảo hiểm xã hội quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh.
Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn chủ yếu của hệ thống Bảo hiểm xã hội Việt Nam là tổ
chức thu BHXH, giải quyết và chi trả các chế độ BHXH, thực hiện các hoạt động đầu tư
để bảo toàn và tăng trưởng quỹ BHXH; kiến nghị với Chính phủ và các cơ quan có liên
quan việc sửa đổi, bổ sung các chính sách, chế độ BHXH cho phù hợp với tình hình đất
nước trong từng giai đoạn.
Qua 5 năm hoạt động, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã tăng nhanh số đối tượng
tham gia BHXH. Quỹ BHXH chủ yếu do người lao động và người sử dụng lao động
đóng góp tăng nhanh. Tổ chức chi trả các chế độ cho người lao động tương đối kịp thời,
đảm bảo ổn định đời sống của người lao động khi bị ốm đau, thai sản, tai nạn lao động,
mất sức lao động và nghỉ hưu; góp phần làm ổn định, an toàn xã hội; tạo ra sự công bằng,
dân chủ và làm lành mạnh các quan hệ xã hội. Quỹ BHXH tạm thời nhàn rỗi đã tham gia
các hoạt động đầu tư để phát triển kinh tế - xã hội của đất nước đã đem lại hiệu quả
tương đối tốt.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, trong quá trình hoạt động đã
bộc lộ những tồn tại, hạn chế ngay trong chính sách, chế độ và tổ chức triển khai thực
hiện. Vì vậy để thực hiện đúng với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao nhằm
phục vụ ngày càng tốt hơn đối với mọi người lao động tham gia và hưởng các chế độ
BHXH; hệ thống Bảo hiểm xã hội Việt Nam cần phải tiếp tục cải tiến, hoàn thiện quản
lý trên tất cả các hoạt động của toàn ngành, đặc biệt là công tác quản lý tài chính.
Là người đã và đang tham gia trực tiếp quản lý trong lĩnh vực kế hoạch tài
chính của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, tôi chọn đề tài "Quản lý tài chính trong Bảo
hiểm xã hội Việt Nam - Thực trạng và giải pháp" nghiên cứu để nhằm góp phần quản
lý chặt chẽ và sử dụng có hiệu quả các loại vốn, nguồn vốn và tài sản của Nhà nước,
góp phần thúc đẩy BHXHVN phát triển ổn định, vững chắc.
2. Tình hình nghiên cứu
Hoạt động của BHXH nói chung và quản lý tài chính BHXH nói riêng cũng đã
có những công trình được công bố như: "Thực trạng quản lý thu Bảo hiểm xã hội hiện
nay và các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác thu", Đề tài nghiên cứu khoa
học cấp Bộ, mã số 96-01-01/ ĐT, chủ nhiệm đề tài là TS. Nguyễn Văn Châu; "Thực
trạng và định hướng hoàn thiện tác nghiệp chi trả các chế độ Bảo hiểm xã hội hiện
nay", Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, mã số 96-03-03/ĐT, chủ nhiệm đề tài là TS
Dương Xuân Triệu. "Quản lý tài chính Bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Nghệ An",
Luận văn Thạc sĩ kinh tế của tác giả Trần Quốc Toàn - Học viện Chính trị Quốc gia Hồ
Chí Minh năm 1999 . và nhiều bài báo của nhiều nhà nghiên cứu đăng tải trên các tạp
chí khoa học (xem thêm phần phụ lục các tài liệu tham khảo của luận văn). Các công
trình trên đã đề cập khá nhiều vấn đề có liên quan đến hoạt động BHXH, nhưng chưa đề
cập toàn diện, chưa phân tích, đánh giá sâu nội dung và phương thức quản lý tài chính của
BHXHVN. Để thực hiện đề tài, tác giả đã tham khảo, kế thừa có chọn lọc những công
trình trên, kết hợp với khảo sát thực tiễn, phân tích, đánh giá để đề xuất những giải pháp
hoàn thiện quản lý tài chính trong BHXHVN.
3. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ của luận văn
Mục đích: Xác định những nội dung quản lý tài chính trong BHXHVN. Phân tích
đánh giá quá trình đổi mới phương thức quản lý tài chính qua các giai đoạn, trên cơ sở
đó đề xuất những giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính trong BHXHVN.
Để thực hiện mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ:
- Làm rõ cơ sở lý luận về hoạt động BHXH và quản lý tài chính trong
BHXHVN.
- Phân tích đánh giá thực trạng quản lý tài chính trong Bảo hiểm xã hội Việt
Nam để tìm ra những tồn tại, vướng mắc và nguyên nhân.
- Đề xuất một số giải pháp để hoàn thiện quản lý tài chính trong BHXHVN.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu quản lý tài chính trong BHXHVN, thời gian chủ yếu từ
năm 1995 đến năm 2000.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Luận văn được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư
tưởng Hồ Chí Minh; đường lối chủ trương chính sách của Đảng được đề ra trong các kỳ
đại hội VI, VII, VIII và IX về lĩnh vực kinh tế - xã hội.
Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, hệ thống,
khái quát, đối chiếu và so sánh, thống kê để đánh giá và làm sáng tỏ các vấn đề cần
quan tâm.
6. Cái mới về mặt khoa học của luận văn
- Luận văn làm rõ thêm cơ sở khoa học về khái niệm, bản chất, vai trò của
BHXH cũng như vấn đề quản lý tài chính trong BHXH Việt Nam.
- Luận văn phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính trong
BHXHVN, đề xuất mục tiêu, quan điểm và những giải pháp khả thi nhằm hoàn thiện
quản lý tài chính trong BHXHVN.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn
được kết cấu thành 3 chương, 9 tiết.