Tiến Sĩ Quản lý rủi ro tín dụng đầu tư phát triển của Ngân hàng Phát triển Việt Nam

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
NĂM 2013

MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN . i
MỤC LỤC ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT vii
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ . ix
MỞ ĐẦU . 1

Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN CỦA NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN 8
1.1. TÍN DỤNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN CỦA NHÀ NƯỚC VÀ RỦI RO TÍN DỤNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN CỦA NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN 8
1.1.1. Tìn dụng đầu tư phát triển của Nhà nước 8
1.1.1.1. Khái niệm tìn dụng đầu tư phát triển của Nhà nước . 8
1.1.1.2. Đặc điểm của tìn dụng đầu tư phát triển Nhà nước 10
1.1.1.3. Các hính thức tìn dụng đầu tư phát triển Nhà nước 12
1.1.1.4. Vai trò của tìn dụng đầu tư phát triển Nhà nước . 14
1.1.1.5. Ngân hàng Phát triển - một tổ chức thực hiện chình sách tìn dụng đầu tư phát triển của Nhà nước . 19
1.1.2. Rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển của Ngân hàng Phát triển 23
1.1.2.1. Khái niệm rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển . 23
1.1.2.2. Nguyên nhân của rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển . 25
1.1.2.3. Phân loại rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển 27
1.1.2.4. Đặc điểm của rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển . 29
1.1.2.5. Các chỉ tiêu đánh giá rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển 34
1.2. QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN CỦA NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN 38
1.2.1. Khái niệm quản lý rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển 38
1.2.2. Sự cần thiết quản lý rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển 41
1.2.3. Quy trính quản lý rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển . 44
1.2.3.1. Nhận diện rủi ro 44
1.2.3.2. Đo lường và đánh giá rủi ro 45
1.2.3.3. Ứng phó với rủi ro . 47
1.2.3.4. Theo dõi và kiểm soát rủi ro . 48
1.2.4. Nội dung quản lý rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển 48
1.2.4.1. Xây dựng chiến lược, chình sách và quy trính tìn dụng và quản lý rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển . 49
1.2.4.2. Xác định mô hính quản lý rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển 49
1.2.4.3. Thực hiện thẩm định tìn dụng, quyết định cho vay 51
1.2.4.4. Giám sát tìn dụng và kiểm soát rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển . 51
1.2.4.5. Quản lý tài sản bảo đảm tiền vay 52
1.2.4.6. Quản lý các khoản vay cần tăng cường quản lý và các khoản vay có vấn đề . 52
1.2.4.7. Nhận biết sớm rủi ro, phân loại rủi ro, trìch lập dự phòng rủi ro 53
1.2.4.8. Kiểm tra nội bộ về tìn dụng đầu tư phát triển . 54
1.3. KINH NGHIỆM QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA MỘT SỐ NGÂN HÀNG VÀ BÀI HỌC ĐỐI VỚI NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM . 54
1.3.1. Kinh nghiệm quản lý rủi ro tìn dụng của một số ngân hàng . 54
1.3.1.1. Quản lý rủi ro tìn dụng của Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam 54
1.3.1.2. Quản lý rủi ro tìn dụng của Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam 57
1.3.1.3. Quản lý rủi ro tìn dụng của Ngân hàng Phát triển Nhật Bản 60
1.3.1.4. Quản lý rủi ro tìn dụng của Ngân hàng Phát triển Hàn Quốc . 63
1.3.2. Bài học về quản lý rủi ro tìn dụng từ các ngân hàng đối với Ngân hàng Phát triển Việt Nam . 65
Tiểu kết Chương 1 . 66

Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN TẠI NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM . . 68
iv
2.1. TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM 68
2.1.1. Sự hính thành của Ngân hàng Phát triển Việt Nam . 68
2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của Ngân hàng Phát triển Việt Nam . 69
2.1.2.1. Chức năng, nhiệm vụ 69
2.1.2.2. Cơ cấu tổ chức . 69
2.1.3. Nguồn vốn hoạt động của Ngân hàng Phát triển Việt Nam 70
2.2. THỰC TRẠNG CHO VAY ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN VÀ RỦI RO TÍN DỤNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN CỦA NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM 71
2.2.1. Hoạt động cho vay đầu tư phát triển 71
2.2.1.1. Tính hính cho vay đầu tư phát triển 71
2.2.1.2. Phân loại cho vay đầu tư phát triển . 75
2.2.1.3. Kết quả đạt được trong cho vay đầu tư phát triển . 83
2.2.2. Rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển 88
2.2.2.1. Thực trạng rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển 88
2.2.2.2. Hậu quả của rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển . 93
2.2.2.3. Nguyên nhân của rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển . 95
2.3. QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN CỦA NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM . 100
2.3.1. Thực trạng quản lý rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển . 100
2.3.1.1. Hệ thống quản lý rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển 100
2.3.1.2. Thẩm định, quyết định cho vay và bảo đảm tiền vay . 104
2.3.1.3. Giải ngân vốn vay và giám sát tìn dụng 109
2.3.1.4. Nhận biết, đo lường rủi ro, phân loại nợ và trìch dự phòng rủi ro 110
2.3.1.5. Quản lý các khoản vay cần tăng cường quản lý 112
2.3.1.6. Xử lý rủi ro đối với dự án vay vốn tìn dụng đầu tư phát triển 114
2.3.1.7. Kiểm tra nội bộ đối với hoạt động cho vay đầu tư phát triển . 115
2.3.2. Đánh giá thực trạng quản lý rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển . 116
2.3.2.1. Kết quả đạt được trong quản lý rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển . 116
2.3.2.2. Hạn chế trong quản lý rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển 120
2.3.2.3. Nguyên nhân của những hạn chế trong quản lý rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển . 131
Tiểu kết Chương 2 . 134

Chương 3 GIẢI PHÁP QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN CỦA NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM . 136
3.1. ĐỊNH HƯỚNG, MỤC TIÊU HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN ĐẾN NĂM 2020 VÀ QUAN ĐIỂM VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN CỦA NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM 136
3.1.1. Định hướng và mục tiêu hoạt động tìn dụng đầu tư phát triển của Ngân hàng Phát triển Việt Nam đến năm 2020 . 136
3.1.2. Quan điểm về quản lý rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển của Ngân hàng Phát triển Việt Nam . 139
3.2. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN CỦA NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN VIỆT NAM 142
3.2.1. Các giải pháp về cơ chế, chình sách 142
3.2.1.1. Tổ chức bộ máy quản lý rủi ro tìn dụng phù hợp với thông lệ quốc tế 142
3.2.1.2. Phân cấp thẩm quyền quyết định cho vay đầu tư phát triển . 145
3.2.1.3. Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tìn dụng nội bộ . 148
3.2.1.4. Áp dụng các tỷ lệ bảo đảm an toàn trong cho vay 152
3.2.1.5. Trìch lập quỹ dự phòng phù hợp với mức độ rủi ro 157
3.2.2. Các giải pháp về kỹ thuật tác nghiệp . 158
3.2.2.1. Nâng cao chất lượng thẩm định dự án 158
3.2.2.2. Kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng vốn vay . 160
3.2.2.3. Hoàn thiện tổ chức và hoạt động kiểm tra nội bộ . 162
3.2.2.4. Phân loại nợ trên cơ sở định hạng rủi ro của khoản vay . 165
3.2.2.5. Đẩy mạnh xử lý nợ xấu để thu hồi nợ . 167
3.2.3. Các giải pháp hỗ trợ . 169
vi
3.2.3.1. Sửa đổi quy chế nghiệp vụ, ban hành các sổ tay nghiệp vụ 169
3.2.3.2. Xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ quản lý rủi ro tìn dụng 170
3.2.3.3. Hiện đại hoá hệ thống công nghệ thông tin phục vụ quản lý rủi ro tìn dụng 171
3.2.3.4. Phát triển nguồn nhân lực đáp ứng được yêu cầu của quản lý rủi ro tìn dụng 172
3.2.4. Xác định mô hính quản lý rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển 173
3.2.4.1. Cơ sở xác định mô hính quản lý rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển 173
3.2.4.2. Đề xuất áp dụng mô hính quản lý rủi ro tìn dụng đầu tư phát triển 176
3.3. KIẾN NGHỊ ĐỐI VỚI CHÍNH PHỦ, CÁC BỘ NGÀNH LIÊN QUAN VÀ CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG 180
3.3.1. Đối với Chình phủ và các Bộ, ngành liên quan . 180
3.3.1.1. Hoàn thiện chình sách tìn dụng đầu tư phát triển của Nhà nước 180
3.3.1.2. Hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với Ngân hàng Phát triển Việt Nam 187
3.3.1.3. Hoàn thiện cơ chế giám sát đối với hoạt động của các tổ chức tìn dụng 189
3.3.1.4. Nâng cao năng lực hoạch định chình sách, chiến lược và điều hành kinh tế vĩ mô . 189
3.3.1.5. Phát triển các thị trường liên quan 190
3.3.2. Đối với các tổ chức tìn dụng 190
Tiểu kết Chương 3 . 191
KẾT LUẬN . 193
DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ . I
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO . II

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài Luận án
Rủi ro là yếu tố gắn liền với mọi hoạt động đầu tư nói chung, trong đó có hoạt động cho vay của các ngân hàng. Trong nỗ lực nhằm thu được lợi nhuận, các ngân hàng không thể chối bỏ rủi ro, nghĩa là không thể không cho vay, mà chỉ có thể tím cách làm cho hoạt động này trở nên an toàn và hạn chế đến mức tối đa những tổn thất có thể có bằng cách đề ra cho mính một chiến lược QLRR thìch hợp. Do đó, ngày nay QLRR đã trở thành vấn đề mang tình sống còn, là thước đo năng lực quản lý, và là bộ phận trung tâm trong chiến lược hoạt động của bất kỳ ngân hàng nào.
Đối với một tổ chức thực hiện chình sách tìn dụng ĐTPT của Nhà nước như NHPT thí QLRR trong cho vay ĐTPT càng trở nên cần thiết và có ý nghĩa quan trọng xuất phát từ những đặc tình rủi ro cao của tìn dụng ĐTPT Nhà nước; từ vai trò của cho vay ĐTPT trong việc đáp ứng nhu cầu vốn đầu tư cho nền kinh tế quốc dân cũng như trong việc duy trí sự tồn tại và phát triển của bản thân NHPT; từ yêu cầu về bảo toàn và tăng trưởng nguồn vốn mà Nhà nước giao .
Ở Việt Nam, cho vay ĐTPT là hoạt động chủ yếu và mang lại thu nhập lớn nhất cho NHPT Việt Nam hiện nay, song hoạt động này chứa đựng rất nhiều rủi ro. Mặc dù NHPT Việt Nam thời gian qua cũng đã chú trọng đến QLRR tìn dụng ĐTPT và đã đạt được một số thành công nhất định; tuy nhiên, kết quả của hoạt động này cho đến nay vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra, mà biểu hiện rõ ràng và cụ thể nhất là tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu trong cho vay ĐTPT trong những năm gần đây thường xuyên ở mức cao. Nếu không có giải pháp phù hợp để QLRR tìn dụng ĐTPT thí nguy cơ đóng cửa của NHPT Việt Nam do mất vốn dẫn tới mất thanh khoản và đi kèm với đó là sự thất bại của chình sách tìn dụng ĐTPT với tư cách là một bộ phận quan trọng trong chình sách kinh tế vĩ mô của Nhà nước không còn là khả năng mà hoàn toàn là hiện thực.
Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, việc nghiên cứu đề tài “Quản lý rủi ro tín dụng đầu tư phát triển của Ngân hàng Phát triển Việt Nam” là cần thiết, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc.