Tiến Sĩ Quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học

ii
MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN . i
MỤC LỤC ii
DANH MỤC BẢNG BIỂU v
MỞ ĐẦU 1
1. Tính cấp thiết của đề tài . 1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu . 3
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu . 4
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5
5. Những đóng góp mới của luận án 6
6. Giả thuyết khoa học của luận án 7
7. Kết cấu của luận án . 8
Chương 1 - TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 9
1.1. Các nghiên cứu về chất lượng giáo dục đại học 9
1.2. Các nghiên cứu về vai trò của nhà nước đối với chất lượng giáo dục đại học
15
1.3. Các nghiên cứu về công cụ, phương pháp đảm bảo chất lượng giáo dục đại
học 18
1.4. Nghiên cứu về thực trạng chất lượng giáo dục đại học ở Việt Nam . 26
1.5. Các nghiên cứu giải pháp quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học 31
1.6. Một số ý kiến nhận xét về tình hình nghiên cứu 35
1.7. Những vấn đề Luận án cần tập trung nghiên cứu, giải quyết . 37
Chương 2 - CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ CHẤT
LƯỢNGGIÁO DỤC ĐẠI HỌC 40
2.1. Chất lượng giáo dục đại học và quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại
học 40
2.1.1. Khái niệm giáo dục đại học . 40
2.1.2. Khái niệm chất lượng giáo dục đại học 41
2.1.3. Các mô hình đảm bảo chất lượng giáo dục đại học 56 iii
2.1.4. Quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học và các yếu tố tác động
đến quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học 59
2.2. Vai trò của nhà nước đối với chất lượng giáo dục đại học . 64
2.2.1. Vai trò của nhà nước đối với chất lượng giáo dục - tiếp cận từ lý thuyết
hệ thống 65
2.2.2. Vai trò của nhà nước đối với chất lượng giáo dục đại học từ góc nhìn lý
thuyết kinh tế học 66
2.2.3. Nhận diện vai trò của nhà nước đối với chất lượng giáo dục đại học . 67
2.3. Nội dung quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học 69
2.3.1. Xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và chính sách phát triển giáo
dục đại học 69
2.3.2. Xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện thể chế quản lý nhà nước về
chất lượng giáo dục đại học . 70
2.3.3. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học 72
2.3.4. Thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm trong thực hiện pháp luật
về chất lượng giáo dục đại học 74
2.3.5. Thiết lập cơ chế hợp tác quốc tế để phát triển giáo dục đại học 74
2.4. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học ở một số quốc
gia trên thế giới và bài học cho Việt Nam 75
2.4.1. Quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học của Trung Quốc 75
2.4.2. Quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học của Xinh-ga-po . 76
2.4.3. Kinh nghiệm quản lý chất lượng giáo dục đại học của Thái Lan 78
2.4.4. Những kinh nghiệm tham khảo đối với Việt Nam 79
Chương 3 - THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ CHẤT
LƯỢNGGIÁO DỤC ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM HIỆN NAY . 81
3.1. Khái quát thực trạng chất lượng giáo dục đại học ở Việt Nam hiện nay 81
3.1.1. Những thành tựu của giáo dục đại học ở Việt Nam 81
3.1.2. Những hạn chế của giáo dục đại học ở Việt Nam . 82
3.2. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học ở Việt
Nam hiện nay 86 iv
3.2.1. Thực trạng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và chính sách phát triển
giáo dục đại học 86
3.2.2. Xây dựng và thực hiện thể chế quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục
đại học 89
3.2.3. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về giáo dục đại học và chất lượng
giáo dục đại học 111
3.2.4. Hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát trong quản lý nhà nước về chất
lượng giáo dục đại học 116
3.2.5. Hợp tác quốc tế trong bảo đảm chất lượng giáo dục . 118
3.3. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục dục đại học ở
Việt Nam hiện nay 118
3.3.1. Những mặt tích cực của quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại
học 118
3.3.2. Những hạn chế trong quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học
120
3.3.3. Nguyên nhân của những yếu kém, bất cập của quản lý nhà nước về chất
lượng giáo dục đại học ở Việt Nam hiện nay . 124
Chương 4 - QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝNHÀ
NƯỚC VỀ CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC ĐẠI HỌC 129
4.1. Quan điểm đổi mới quản lý nhà nước đối với giáo dục đại học theo hướng
quản lý chất lượng . 129
4.2. Những vấn đề đặt ra đối với hoạt động quản lý nhà nước về chất lượng giáo
dục đại học ở nước ta hiện nay 131
4.2.1. Quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học cần được nhìn từ góc
độ quản lý vĩ mô trong mối tương quan với môi trường kinh tế - xã hội và yêu
cầu hội nhập 131
4.2.2. Các yêu cầu đặt ra đối với thể chế quản lý nhà nước về chất lượng giáo
dục đại học 132
4.2.3. Các yêu cầu đặt ra với tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ, công chức làm
công tác quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học 134
4.2.4. Các tiêu chí về kiểm định chất lượng giáo dục đại học 135 v
4.3. Một số giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học
ở Việt Nam hiện nay . 136
4.3.1. Đổi mới vai trò quản lý của nhà nước kết hợp với mở rộng quyền tự chủ
và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục đại học 136
4.3.2. Hoàn thiện chiến lược và chính sách phát triển giáo dục đại học theo
hướng tập trung vào việc xác định tầm nhìn, mục tiêu cho giáo dục đại học và
những yếu tố tác động trực tiếp vào chất lượng giáo dục đại học . 143
4.3.3. Hoàn thiện thể chế và nâng cao hiệu lực thực hiện thể chế quản lý nhà
nước về chất lượng giáo dục đại học theo hướng phân tầng giáo dục đại học,
gắn chất lượng giáo dục đại học với đầu tư ngân sách, tăng cường sự tham gia
của cộng đồng xã hội vào giám sát và đánh giá chất lượng giáo dục đại học 147
4.3.4. Tổ chức lại bộ máy quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học
theo hướng xác định cụ thể trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước,
phân định chức năng quản lý nhà nước và chức năng cung cấp dịch vụ công
161
4.3.5. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý
nhà nước về giáo dục đại học 165
4.3.6. Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát trong quản lý nhà nước
về chất lượng giáo dục đại học 166
4.4. Khảo sát tính cấp thiết, tính khả thi và điều kiện bảo đảm thực hiện giải pháp
168
4.4.1. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp 168
4.4.2. Điều kiện thực hiện các giải pháp 169
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ . 171
1. Kết luận . 171
2. Kiến nghị đối với các cơ quan quản lý nhà nước 172
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ 175
TÀI LIỆU THAM KHẢO . 176
PHỤ LỤC . 185
DANH MỤC BẢNG BIỂU

Hình 2.1. Hệ thống đánh giá chất lượng các cơ sở dịch vụ giáo dục của Hoa Kỳ . 51
Bảng 2.1. Năng lực thể chế quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học 61
Bảng 3.1. Thống kê giảng viên đại học và sinh viên đại học 84
Bảng 3.2. Sinh viên tốt nghiệp đại học cần đào tạo lại . 85
Bảng 3.3. Thực trạng thể chế quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học . 98
Hình 3.1. Quy trình quản lý chất và kiểm định chất lượng giáo dục đại học . 95
Bảng 3.4. Ý kiến về tiêu chuẩn đánh giá chất lượng trường đại học 102
Bảng 3.5. Thực trạng thực hiện thể chế quản lý nhà nước về chất lượng 105
Biểu 3.1. Đánh giá kết quả thực hiện xây dựng chuẩn đầu ra . 110
Biểu 3.2. Đánh giá hoạt động quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học 123
Bảng 3.6. Đánh giá hoạt động quản lý nhà nước theo ý kiến các cơ quan khảo sát . 123
Bảng 4.1. So sánh mô hình quản lý chất lượng giáo dục đại học 137
Bảng 4.2. Trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục đại học 140
Bảng 4.3. Kết quả khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp 168