Tiến Sĩ Quản lý nhà nước đối với khu vực giáo dục đại học cao đẳng tư thục ở Việt Nam.

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
NĂM 2014

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN i
LỜI CAM ĐOAN . ii
MỤC LỤC iii
DANH MỤC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT . vi
DANH MỤC CÁC BẢNG . vii
DANH MỤC CÁC HÌNH . ix
PHẦN MỞ ĐẦU . 1

CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI
VỚI KHU VỰC GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CAO ĐẲNG TƯ THỤC 5
1.1 HỆ THỐNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG TƯ THỤC VÀ CÁC
NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG . 6
1.1.1 Sự hình thành và phát triển hệ thống trường đại học cao đẳng tư thục . 6
1.1.2. Vị trí và đặc điểm của đại học, cao đẳng tư thục trong hệ thống giáo dục
của một quốc gia . 13
1.1.3 Các nhân tố tác động đến hệ thống trường đại học cao đẳng tư thục 20
1.2 QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI KHU VỰC GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CAO
ĐẲNG TƯ THỤC 24
1.2.1 Khái niệm quản lý nhà nước đối với hệ thống trường đại học cao đẳng . 24
1.2.2 Đặc điểm quản lý nhà nước đối với hệ thống trường đại học cao đẳng tư
thục 25
1.2.3 Nội dung cơ bản quản lý nhà nước đối với khu vực giáo dục đại học cao
đẳng tư thục 27
1.2.4 Các nhân tố tác động đến quản lý nhà nước đối với hệ thống trường đại
học cao đẳng tư thục . 32
1.2.5 Các mô hình quản lý nhà nước về giáo dục đại học cao đẳng . 36
1.3 XU HƯỚNG VÀ KINH NGHIỆM QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI KHU
VỰC GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CAO ĐẲNG TƯ THỰC . 38
1.3.1 Xu hướng phát triển khu vực giáo dục đại học cao đẳng tư thục trên thế
giới 38
1.3.2 Kinh nghiệm quản lý nhà nước về hệ thống trường đại học cao đẳng tư
thục ở một số nước 43
1.3.3 Bài học kinh nghiệm trong vai trò quản lý nhà nước đối với khu vực giáo
dục đại học cao đẳng tư thục tại Việt Nam . 58
1.4 TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 61
1.5 TỔNG KẾT CHƯƠNG 1 . 64

Chương 2: CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI
KHU VỰC GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CAO ĐẲNG TƯ THỤC Ở VIỆT NAM . 65
2.1. THỰC TRẠNG KHU VỰC GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CAO ĐẲNG TƯ THỤC
TẠI VIỆT NAM . 65
2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển khu vực giáo dục đại học cao đẳng tư
thục 65
2.1.2. Thực trạng của khu vực giáo dục đại học cao đẳng tư thục . 77
2.2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI KHU VỰC GIÁO DỤC
ĐẠI HỌC CAO ĐẲNG TƯ THỤC TẠI VIỆT NAM . 92
2.2.1. Về công tác quy hoạch, kế hoạch phát triển khu vực giáo dục đại học cao
đẳng tư thục 92
2.2.2. Ban hành văn bản quy phạm pháp luật cho các trường đại học cao đẳng
tư thục . 96
2.2.3 Cơ chế chính sách đối với khu vực giáo dục đại học cao đẳng tư thục tại
Việt Nam . 108
2.2.4 Về công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, kiểm định chất lượng của nhà
nước về hoạt động của khu vực giáo dục đại học cao đẳng tư thục . 115
2.3 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI KHU VỰC
GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CAO ĐẲNG TƯ THỤC . 120
2.3.1 Những thành tựu và kết quả đạt được 120
2.3.2. Những vấn đề tồn tại cần tháo gỡ . 121
2.4 TỔNG KẾT CHƯƠNG 2 . 123

Chương 3: HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI KHU VỰC
GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CAO ĐẲNG TƯ THỤC Ở VIỆT NAM . 125
3.1 VAI TR QUẢN LÝ CỦA NHÀ NƯỚC TRONG PHÁT TRIỂN HỆ
THỐNG ĐẠI HỌC-CAO ĐẲNG TƯ THỤC TẠI VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2020
VÀ TẦM NHÌN 2030 125
3.1.1 Sự cần thiết phải hoàn thiện vai trò quản lý của nhà nước đối với khu vực
giáo dục đại học cao đẳng tư thục 125
3.1.2. Các nguyên tắc hoàn thiện quản lý nhà nước đối với hệ thống đại học cao
đẳng tư thục 134
3.1.3 Đổi mới nhận thức về vai trò và địa vị pháp lý của trường đại học-cao
đẳng tư thục 136
3.1.4. Đổi mới nhận thức về vai trò của thị trường định hướng XHCN đối với
khu vực đại học cao đẳng tư thục . 138
3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI KHU VỰC
GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CAO ĐẲNG TƯ THỤC TẠI VIỆT NAM 139
3.2.1. Hoàn thiện hệ thống thể chế quy phạm pháp luật phục vụ quản lý nhà
nước đối với các trường đại học cao đẳng tư thục 139
3.2.2. Đổi mới mô hình quản lý nhà nước đối với khu vực giáo dục đại học cao
đẳng tư thục 148
3.2.3. Phân định chức năng quản lý nhà nước với chức năng quản lý nhà
trường, chức năng cung cấp dịch vụ giáo dục 154
3.2.4. Hoàn thiện quản lý nhà nước về công tác đào tạo, công tác giảng viên và
công tác tài chính 157
3.2.5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, đánh giá hoạt động của khu vực
giáo dục đại học cao đẳng tư thục 167
3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM THỰC HIỆN THÀNH CÔNG CÁC GIẢI
PHÁP 174
3.3.1. Kiến nghị đối với Quốc hội và Chính phủ 174
3.3.2. Kiến nghị đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo 179
3.3.3. Kiến nghị đối với các trường đại học cao đẳng tư thục 180
3.4. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 181
KẾT LUẬN . 182
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 184
PHỤ LỤC

1. Sự cần thiết, mục tiêu và nội dung nghiên cứu
Đối với bất kỳ nền kinh tế thị trường nào, khu vực tư nhân đóng vai trò không
thể thiếu và ngày càng quan trọng vì nó cho phép phát huy hết mọi nguồn lực trong
xã hội, tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn
lực của xã hội và do đó tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững trong bối cảnh
nguồn lực là hữu hạn.
Sự tham gia của khu vực tư nhân diễn ra không chỉ trong phạm vi các hoạt
động sản xuất kinh doanh đơn thuần mà còn lan truyền sang các hoạt động khác như
an ninh, văn hóa-nghệ thuật và giáo dục. Ở các quốc gia trên thế giới, trong hệ
thống giáo dục và đào tạo từ lâu đã ra đời, tồn tại và phát triển một hệ thống các
trường đại học cao đẳng tư thục, khu vực này đã đóng góp to lớn vào quá trình phát
triển của cả hệ thống đại học cao đẳng và trở thành một trong các nguồn cung cấp
nhân lực có trình độ cao cho nền kinh tế.
Ở Việt Nam hệ thống các trường đại học cao đẳng ngoài công lập được hình
thành và phát triển từ những năm 1990 và đã có những đóng góp rất quan trọng cho
sự nghiệp phát triển giáo dục nước nhà. Thực hiện chủ trương xã hội hóa sự nghiệp
giáo dục của Đảng và Nhà nước, ngành giáo dục và đào tạo đã sớm triển khai đa
dạng hóa các loại hình trường như bán công, dân lập, tư thục ở các cấp học và trình
độ đào tạo (gọi chung là cơ sở GD-ĐT ngoài công lập) nhằm đáp ứng nâng cao dân
trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước, tạo điều kiện và cơ hội học tập và học tập suốt đời cho mọi người
dân. Các cơ sở GD-ĐT ngoài công lập cùng song song hoạt động với các cơ sở GDĐT
công lập và có nghĩa vụ, quyền lợi bình đẳng như nhau.
Tuy nhiên ngoài những thành tựu có thể thấy khu vực này còn nhiều khiếm
khuyết, chưa hoàn toàn đáp ứng được những kỳ vọng của xã hội. Hệ thống Giáo
dục đào tạo đại học cao đẳng ngoài công lập trong đó có khu vực giáo dục đại
học cao đẳng tư thục nói (GDĐHCĐTT) chưa bắt kịp được sự phát triển của nền
kinh tế, nhất là trong thời kỳ hội nhập quốc tế. Nhiều trường có quy mô nhỏ, lĩnh
vực đào tạo hẹp (chủ yếu là các ngành đào tạo về quản trị kinh doanh, tin học, ngoại
ngữ), nhiều trường còn hoạt động một cách tạm bợ với cơ sở vật chất - kỹ thuật
nghèo nàn, đội ngũ giáo viên cơ hữu mỏng dẫn đến chất lượng đào tạo chưa đạt
chuẩn. Một trong những nguyên nhân có ảnh hưởng trực tiếp và to lớn đến hệ quả
trên chính là công tác quản lý nhà nước đối với hệ thống này.
Mặc dù được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, các bộ ngành có liên quan.
Nhưng nhiều nhà quản lý và các chuyên gia đều nhận thấy công tác quản lý nhà
nước đối với khu vực GDĐHCĐTT vẫn còn nhiều bất cập khiến cho hoạt động của
khu vực này chưa tương xứng với mong muốn của Chính phủ, cộng đồng và của
người dân. Xuất phát từ thực tiễn này, đề tài “Quản lý nhà nước đối với khu vực
giáo dục đại học cao đẳng tư thục ở Việt Nam” đã được hình thành với mục tiêu:
phân tích thực trạng và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà
nước đối với khu vực GDĐHCĐTT ở Việt Nam trong bối cảnh nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Để đạt được mục tiêu này, nội dung nghiên
cứu chính của đề tài bao gồm:
- Hệ thống hóa các vấn đề cơ bản đối với hệ thống giáo dục đại học cao đẳng tư
trong một quốc gia. Nghiên cứu kinh nghiệm của thế giới để rút ra bài học kinh
nghiệm.
- Nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước đối với khu vực GDĐHCĐTT ở
Việt Nam, các nhân tố mức độ ảnh hưởng của chúng đến hoạt động của khu vực
này trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
- Kiến nghị một số đề xuất nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với
khu vực GDĐHCĐTT để khu vực này có thể hoạt động xứng đáng với kỳ vọng của
xã hội, góp phần đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao phục vụ cho sự nghiệp
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Với những nội dung nghiên cứu trên, đề tài “Quản lý nhà nước đối với khu
vực giáo dục đại học cao đẳng tư thục ở Việt Nam” là một công trình nghiên cứu
cấp thiết cả về mặt lý luận và thực tiễn nhằm thực hiện chủ trương xã hội hóa giáo
dục của Đảng và Nhà nước.
Thông qua việc nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng tới công tác quản lý nhà
nước và đề xuất được giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước, kết quả nghiên cứu
của đề tài có thể đóng góp một phần cho các nhà hoạch định chiến lược, các nhà
hoạch định chính sách giáo dục đại học trong việc xây dựng quy hoạch phát triển
khu vực GDĐHCĐTT ở nước ta, ban hành các chính sách và văn bản pháp lý có
liên quan cho sự hoạt động nhịp nhàng của khu vực này, trên cơ sở đó giám sát hiệu
quả hoạt động của toàn khu vực.
Kết quả nghiên cứu của đề tài cũng là một đóng góp hữu ích cho các trường trong
khu vực GDĐHCĐTT để xây dựng và hoàn thiện quy chế hoạt động cho trường đại
học, cao đẳng tư thục. Xây dựng mô hình phù hợp cho các trường đại học, cao đẳng tư
thục phù hợp với từng ngành nghề đào tạo.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu và thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý nhà
nước đối với khu vực giáo dục đại học cao đẳng tư thục hiện nay ở Việt Nam. Phân
tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước ở lĩnh vực này, nhận diện những
điểm mạnh, điểm yếu để tìm ra nguyên nhân trên cơ sở đó có những giải pháp đề
xuất nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với khu vực giáo dục đại học
3
cao đẳng tư thục.
3. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu: Dưới góc độ của chuyên ngành kinh tế học, luận án
nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn đối với khu vực giáo dục đại học cao
đẳng ngoài công lập nói chung và tư thục nói riêng về công tác quản lý nhà nước
trên toàn lãnh thổ Việt Nam.
* Phạm vi nghiên cứu:
- Về không gian: Luận án nghiên cứu trên địa bàn lãnh thổ Việt Nam nhưng
được đặt trong bối cảnh chung của quá trình đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục
và đào tạo đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH trong điều kiện nền kinh tế thị trường định
hướng XHCN và hội nhập quốc tế.
- Thời gian nghiên cứu khảo sát thực trạng từ khi hình thành khu vực giáo dục
đại học cao đẳng tư ở nước ta (giai đoạn1988 - 2012). Tính toán dự báo giai đoạn
2014 - 2020 và tầm nhìn 2030 để đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý
nhà nước đối với khu vực giáo dục đại học cao đẳng tư thục ở Việt Nam.