Tiến Sĩ Quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng

ii
MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT viii
DANH MỤC CÁC HÌNH . x
DANH MỤC CÁC BẢNG . xi
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ xiii
MỞ ĐẦU . 1
1. Lý do chọn đề tài . 1
2. Mục đích nghiên cứu . 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu . 3
4. Giả thuyết khoa học 3
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 4
6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu . 4
7. Những luận điểm cần bảo vệ . 7
8. Đóng góp của luận án 7
9. Cấu trúc luận án 8
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH . 9
1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ . 9
1.1.1. Những nghiên cứu về hoạt động dạy học theo định hướng
phát triển năng lực học sinh 9
1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học theo định
hướng phát triển năng lực học sinh . 17
1.1.3. Đánh giá chung . 17
1.2. NĂNG LỰC VÀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH 19
1.2.1. Năng lực . 19
1.2.2. Phát triển năng lực học sinh 27 iii
1.3. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH . 29
1.3.1. Khái quát về hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông . 29
1.3.2. Đặc điểm tâm lý và đặc điểm hoạt động học tập của học sinh
trung học phổ thông 31
1.3.3. Quan niệm về hoạt động dạy học ở trường trung học phổ
thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh 33
1.3.4. Cơ sở tâm lý học của việc tổ chức hoạt động dạy học ở trường
trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực
học sinh 35
1.3.5. Tổ chức hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông
theo định hướng phát triển năng lực học sinh 39
1.4. VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC HỌC SINH 42
1.4.1. Khái niệm quản lý và quản lý hoạt động dạy học ở trường
THPT theo định hướng phát triển năng lực học sinh . 42
1.4.2. Sự cần thiết phải quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT
theo định hướng phát triển năng lực học sinh 44
1.4.3. Mục đích quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT theo
định hướng phát triển năng lực học sinh . 47
1.4.4. Nội dung quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ
thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh 48
1.4.5. Chủ thể quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ
thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh 56
1.4.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động dạy
học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển
năng lực học sinh 58
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 61 iv
Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ
THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH . 63
2.1. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI
VÀ TÌNH HÌNH GIÁO DỤC CỦA CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ . 63
2.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của các tỉnh Bắc Trung Bộ 63
2.1.2. Tình hình chung về giáo dục của các tỉnh Bắc Trung Bộ 64
2.1.3. Tình hình giáo dục Trung học phổ thông của các tỉnh Bắc
Trung Bộ 66
2.2. TỔ CHỨC KHẢO SÁT THỰC TRẠNG . 67
2.2.1. Mục đích khảo sát thực trạng 67
2.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng 67
2.2.3. Đối tượng và địa bàn khảo sát . 67
2.2.4. Phương pháp khảo sát . 68
2.2.5. Đánh giá kết quả khảo sát . 69
2.2.6. Cách thức xử lý số liệu . 69
2.2.7. Thời gian khảo sát 69
2.3. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH . 70
2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về dạy
học theo định hướng phát triển năng lực học sinh . 70
2.3.2. Tình hình thực hiện hoạt động dạy học ở trường trung học
phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh . 73
2.4. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ THEO
ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH . 77 v
2.4.1. Thực trạng nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy về hoạt động
dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát
triển năng lực học sinh 77
2.4.2. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học ở trường trung học
phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh . 79
2.4.3. Thực trạng tổ chức bộ máy quản lý và tổ chức hoạt động dạy
học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển
năng lực học sinh 81
2.4.4. Thực trạng chỉ đạo ứng dụng công nghệ thông tin, đảm bảo
cơ sở vật chất - thiết bị và xây dựng chính sách, tạo động lực
thúc đẩy giáo viên, học sinh phát huy tốt vai trò của mình
trong dạy học theo định hướng phát triển năng lực . 86
2.4.5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện hoạt động dạy
học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển
năng lực học sinh 91
2.4.6. Thực trạng bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý hoạt động
dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh cho cán
bộ quản lý trường trung học phổ thông . 93
2.5. THỰC TRẠNG CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH . 96
2.6. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH . 99
2.6.1. Những điểm mạnh . 99
2.6.2. Những điểm yếu . 100
2.6.3. Cơ hội và thách thức . 101
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 101 vi
Chương 3. CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH 103
3.1. CÁC NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP . 103
3.1.1. Bảo đảm tính mục tiêu 103
3.1.2. Bảo đảm tính thực tiễn 103
3.1.3. Bảo đảm tính hệ thống 103
3.1.4. Bảo đảm tính hiệu quả 103
3.2. CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC HỌC SINH 104
3.2.1. Kế hoạch hóa hoạt động dạy học ở trường trung học phổ
thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh 104
3.2.2. Tổ chức hoạt động dạy học ở trường THPT theo định hướng
phát triển năng lực học sinh 108
3.2.3. Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chất lượng hoạt động dạy học
ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển
năng lực học sinh 117
3.2.4. Bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học theo
định hướng phát triển năng lực học sinh cho cán bộ quản lý
trường trung học phổ thông . 122
3.2.5. Xây dựng cơ chế, tạo động lực để giáo viên và học sinh phát
huy tốt vai trò của mình trong dạy học theo định hướng phát
triển năng lực 127
3.2.6. Tăng cường cơ sở vật chất, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ
thông tin, đáp ứng yêu cầu dạy học ở trường trung học phổ
thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh 131 vii
3.3. KHẢO SÁT SỰ CẦN THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC
GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT . 134
3.3.1. Mục đích khảo sát . 134
3.3.2. Nội dung và phương pháp khảo sát . 134
3.3.3. Đối tượng khảo sát 134
3.3.4. Kết quả khảo sát về sự cần thiết và tính khả thi của các giải
pháp đã đề xuất . 135
3.4. THỬ NGHIỆM 139
3.4.1. Tổ chức thử nghiệm 139
3.4.2. Phân tích kết quả thử nghiệm 142
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 150
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 152
1. KẾT LUẬN 152
2. KIẾN NGHỊ 153
CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ . 154
TÀI LIỆU THAM KHẢO 155
PHỤ LỤC
viii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

TT Các chữ viết tắt Các chữ viết đầy đủ
1 BD Bồi dưỡng
2 CBQL Cán bộ quản lý
3 CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
4 CNTT Công nghệ thông tin
5 CSVC -TB Cơ sở vật chất và thiết bị
6 ĐG Đánh giá
7 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo
8 GDPT Giáo dục phổ thông
9 GV Giáo viên
10 HĐDH Hoạt động dạy học
11 HS Học sinh
12 HTTCDH Hình thức tổ chức dạy học
13 KHDH Kế hoạch dạy học
14 KQDH Kết quả dạy học
15 KQHT Kết quả học tập
16 KT- XH Kinh tế - xã hội
17 KTĐG Kiểm tra đánh giá
18 KN Kỹ năng
19 KTDH Kỹ thuật dạy học
20 KX Kỹ xảo
21 MTDH Mục tiêu dạy học
22 NDDH Nội dung dạy học ix
23 NL Năng lực
24 NLHS Năng lực học sinh
25 PP Phương pháp
26 PPDH Phương pháp dạy học
27 QL Quản lý
28 QTDH Quá trình dạy học
30 SGK Sách giáo khoa
31 THCS Trung học cơ sở
32 THPT Trung học phổ thông
33 TN Thử nghiệm x
DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình 1.1. Các NL chung trong mối tương quan với 4 trụ cột giáo dục
của UNESCO . 23
Hình 1.2. Mô hình dạy học 4 thành phần của R. Glaser . 37
Hình 1.3. Diễn giải chuẩn đánh giá và đường phát triển NL thực hiện
của R. Glaser 38
xi
DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 2.1. Quy mô mạng lưới giáo dục của các tỉnh Bắc Trung Bộ . 64
Bảng 2.2. Số liệu về giáo dục THPT của các tỉnh Bắc Trung Bộ 66
Bảng 2.3. Quan niệm của CBQL và GV về dạy học theo định hướng
phát triển NLHS . 70
Bảng 2.4. Nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng và sự cần
thiết của dạy học theo định hướng phát triển NLHS . 72
Bảng 2.5. Tình hình thực hiện HĐDH ở trường THPT theo định hướng
phát triển NLHS . 73
Bảng 2.6. Thực trạng nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy về HĐDH
ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS . 78
Bảng 2.7. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học ở trường THPT
theo định hướng phát triển NLHS 80
Bảng 2.8. Thực trạng tổ chức bộ máy quản lý HĐDH ở trường THPT
theo định hướng phát triển NLHS 82
Bảng 2.9. Thực trạng tổ chức HĐDH ở trường THPT theo định
hướng phát triển NLHS 83
Bảng 2.10. Thực trạng chỉ đạo ứng dụng CNTT, đảm bảo CSVC - TB phục
vụ HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS . 87
Bảng 2.11. Thực trạng chỉ đạo xây dựng chính sách, tạo động lực thúc
đẩy GV và HS phát huy tốt vai trò của mình trong dạy học
theo định hướng phát triển năng lực . 89
Bảng 2.12. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện HĐDH ở
trường THPT theo định hướng phát triển NLHS 92
Bảng 2.13. Thực trạng bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý HĐDH
theo định hướng phát triển NLHS cho CBQL trường THPT 94 xii
Bảng 2.14. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý HĐDH
theo định hướng phát triển NLHS 97
Bảng 3.1. Vai trò của các chủ thể quản lý trong chỉ đạo và tổ chức
thực hiện các giải pháp quản lý HĐDH ở trường THPT
theo định hướng phát triển NLHS 133
Bảng 3.2. Tổng hợp các đối tượng khảo sát 135
Bảng 3.3. Đánh giá sự cần thiết của các giải pháp đề xuất 135
Bảng 3.4. Đánh giá tính khả thi của các giải pháp đề xuất 137
Bảng 3.5. Kết quả khảo sát trình độ đầu vào về kiến thức của CBQL
trường THPT 142
Bảng 3.6. Bảng phân phối tần số F về số CBQL trường THPT đạt
điểm X i (đầu vào) . 143
Bảng 3.7. Khảo sát trình độ đầu vào về KN của CBQL trường THPT 143
Bảng 3.8. Bảng phân phối tần số F về số CBQL trường THPT đạt
điểm X i sau TN 145
Bảng 3.9. Bảng tần suất kết quả kiểm tra đầu vào và sau TN về kiến thức
của CBQL trường THPT 145
Bảng 3.10. Phân bố tần suất i
f và tần suất tích lũy i
f ↑ về kiến thức
của CBQL trường THPT trước TN và sau TN 146
Bảng 3.11. Kết quả về trình độ KN của CBQL trường THPT sau TN 148
xiii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Trang
Biểu đồ 2.1. Quan niệm khác nhau về dạy học theo định hướng phát
triển NLHS 71
Biểu đồ 2.2. Nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng và sự
cần thiết của dạy học theo định hướng phát triển NLHS 72
Biểu đồ 2.3. Tình hình thực hiện HĐDH ở trường THPT theo định
hướng phát triển NLHS 74
Biểu đồ 2.4. Thực trạng nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy về HĐDH
ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS . 79
Biểu đồ 2.5. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học ở trường THPT
theo định hướng phát triển NLHS 80
Biểu đồ 2.6. Thực trạng tổ chức bộ máy quản lý HĐDH ở trường THPT
theo định hướng phát triển NLHS 82
Biểu đồ 2.7. Thực trạng tổ chức HĐDH ở trường THPT theo định
hướng phát triển NLHS 85
Biểu đồ 2.8. Thực trạng chỉ đạo ứng dụng CNTT, đảm bảo CSVC-
TB phục vụ HĐDH ở trường THPT theo định hướng
phát triển NLHS . 88
Biểu đồ 2.9. Thực trạng chỉ đạo xây dựng chính sách, tạo động lực
thúc đẩy HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát
triển NLHS 90
Biểu đồ 2.10. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện HĐDH ở
trường THPT theo định hướng phát triển NLHS 92
Biểu đồ 2.11. Thực trạng bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý
HĐDH theo định hướng phát triển NLHS cho CBQL
trường THPT . 95 xiv
Biểu đồ 2.12. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý
HĐDH theo định hướng phát triển NLHS 98
Biểu đồ 3.1. Phân bố tần suất i
f về kiến thức của CBQL trường
THPT trước TN và sau TN 146
Biểu đồ 3.2. Tần suất tích lũy i
f ↑ về kiến thức của CBQL trường
THPT trước TN và sau TN 147
Biểu đồ 3.3. So sánh quả về trình độ KN của CBQL trường THPT
trước TN và sau TN . 149



1
MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn
diện giáo dục và đào tạo đã xác định mục tiêu: “Xây dựng nền giáo dục mở,
thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức
giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng
cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập
quốc tế hệ thống giáo dục và đào tạo; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa
và bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình
độ tiên tiến trong khu vực” [19; tr.122].
Để thực hiện được mục tiêu trên, đòi hỏi phải đổi mới căn bản, toàn
diện nền giáo dục nước nhà, “từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu,
nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện; đổi
mới từ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đến hoạt động quản trị
của các cơ sở GD&ĐT và việc tham gia của gia đình, cộng đồng, xã hội và
bản thân người học; đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học” [19; tr.119].
Đối với GDPT, mục tiêu của sự đổi mới là nhằm “tập trung phát triển
trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi
dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho HS. Nâng cao chất lượng
giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối
sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức
vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt
đời” [19; tr.123].
Vì thế, GDPT phải đặt trọng tâm vào việc khơi dậy sự say mê học tập,
kích thích sự tò mò và sáng tạo của HS để các em có khả năng kiến tạo kiến
thức từ những gì nhà trường mang đến cho các em, để các em thực sự thấy
rằng mỗi ngày đến trường là một ngày có ích. 2
Trong những năm qua, chất lượng GDPT đã có sự tiến bộ; trình độ hiểu
biết, NL tiếp cận tri thức mới của HS được nâng cao; kết quả đánh giá quốc tế
trên diện rộng cho thấy HS Việt Nam không thua kém HS thế giới về NL đọc
hiểu, toán học, khoa học. Chất lượng giáo dục mũi nhọn ngày càng được nâng
cao; kết quả các kỳ thi HS giỏi quốc gia và quốc tế có tiến bộ .
Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, GDPT nước ta cũng còn có
những hạn chế nhất định trước những đòi hỏi mới của sự nghiệp CNH, HĐH,
trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ và xu thế đổi mới
nhanh chóng của GDPT trên thế giới. Một trong những hạn chế đó là chất
lượng GDPT đại trà còn thấp so với yêu cầu phát triển của đất nước trong thời
kỳ mới và so với một số nước tiên tiến; chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa
“dạy chữ”, “dạy người” và định hướng nghề nghiệp Nguyên nhân chủ yếu
của những hạn chế trên là do “công tác quản lý chất lượng, thanh tra, kiểm
tra, giám sát chưa được coi trọng đúng mức” [19; tr.118-119].
Để thực hiện được mục tiêu của mình, GDPT cũng phải đổi mới căn
bản, toàn diện, hướng vào sự phát triển NLHS trên tất cả các phương diện: từ
MTDH, CTDH đến PPDH, HTTCDH, KTĐG kết quả học tập của HS; quản
lý HĐDH .
Giáo dục THPT là một bộ phận hợp thành của hệ thống giáo dục phổ
thông. Thời gian vừa qua, giáo dục THPT đã có sự đổi mới mạnh mẽ về nội
dung, chương trình, PPDH . Đặc biệt, sau năm 2015, chương trình, sách giáo
khoa THPT sẽ được đổi mới theo hướng phát triển toàn diện năng lực và
phẩm chất người học, đảm bảo hài hòa giữa “dạy chữ”, “dạy người” và định
hướng nghề nghiệp.
Khi giáo dục THPT có sự đổi mới căn bản và toàn diện như vậy, đòi
hỏi toàn bộ hoạt động của nhà trường THPT cũng phải đổi mới theo định
hướng phát triển NLHS. Trong khi đó, công tác quản lý nhà trường THPT nói 3
chung, quản lý HĐDH nói riêng vẫn đang trên “lối mòn truyền thống”, thiên
về quản lý theo nội dung mà chưa chú ý đến quản lý theo định hướng phát
triển NLHS. Tiếp cận NL trong giáo dục nói chung, trong dạy học nói riêng,
hiện đang là vấn đề lý luận và thực tiễn được quan tâm rộng rãi trên thế giới
cũng như ở Việt Nam.
Vì thế, chuyển sang dạy học và quản lý HĐDH theo định hướng phát
triển NLHS vừa là cơ hội để nâng cao chất lượng dạy học; vừa là thách thức
lớn đối với GV, CBQL trường THPT, khi việc chuẩn bị để dạy học và quản lý
HĐDH theo định hướng phát triển NLHS chưa được triển khai một cách khẩn
trương, đồng bộ. Bản thân GV, CBQL trường THPT cũng chưa có tâm thế
sẵn sàng cho dạy học và quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS.
Từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động
dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực
học sinh” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất các giải pháp quản
lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS, góp phần nâng
cao chất lượng giáo dục THPT trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện
GD&ĐT và hội nhập quốc tế.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Vấn đề quản lý HĐDH ở trường THPT trong giai đoạn hiện nay.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Giải pháp quản lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất và thực hiện được các giải pháp dựa trên chức năng quản
lý và nội dung quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS thì có thể 4
quản lý hiệu quả HĐDH ở trường THPT, góp phần nâng cao chất lượng giáo
dục THPT trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT và hội nhập
quốc tế.
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu
5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề quản lý HĐDH ở trường
THPT theo định hướng phát triển NLHS.
5.1.2. Khảo sát thực trạng quản lý HĐDH theo định hướng phát triển
NLHS ở trường THPT các tỉnh Bắc Trung Bộ.
5.1.3. Đề xuất các giải pháp quản lý HĐDH ở trường THPT theo định
hướng phát triển NLHS.
5.1.4. Đánh giá hiệu quả các giải pháp đề xuất thông qua khảo sát sự
cần thiết, tính khả thi và tổ chức thử nghiệm.
5.2. Phạm vi nghiên cứu
- Khảo sát thực trạng và sự cần thiết, tính khả thi của các giải pháp đề
xuất ở một số trường THPT khu vực Bắc Trung Bộ;
- Thử nghiệm một giải pháp đối với CBQL (Hiệu trưởng, Phó hiệu
trưởng, Tổ trưởng chuyên môn) các trường THPT tỉnh Hà Tĩnh.
6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp luận
6.1.1. Tiếp cận hệ thống
HĐDH là một hệ thống cấu trúc, bao gồm các thành tố như mục tiêu,
nội dung, phương pháp, phương tiện, HTTCDH, KTĐG kết quả học tập của
HS . Nghiên cứu HĐDH và quản lý HĐDH theo định hướng phát triển
NLHS ở trường THPT phải được đặt trong mối quan hệ hệ thống với các hoạt
động khác và bảo đảm tính chỉnh thể, toàn vẹn của HĐDH. Quản lý HĐDH
theo định hướng phát triển NLHS ở trường THPT phải được tiến hành đồng 5
bộ trên tất cả các thành tố của nó, nhằm tạo nên sự cộng hưởng và sức mạnh
tổng thể của hệ thống.
6.1.2. Tiếp cận hoạt động
Dạy học là hoạt động cơ bản trong nhà trường nói chung, trường THPT
nói riêng, dựa trên chính hoạt động tự giác, sáng tạo của GV và HS. Quản lý
HĐDH theo định hướng phát triển NLHS đòi hỏi các chủ thể quản lý phải chủ
động nắm bắt bản chất của dạy học theo định hướng phát triển NLHS và cách
thức tổ chức dạy học theo định hướng phát triển NLHS. Từ đó có những giải
pháp quản lý nhằm thay đổi nhận thức và cách làm cụ thể trong xây dựng kế
hoạch, tổ chức, chỉ đạo, đánh giá kết quả, bồi dưỡng nâng cao NL, tạo điều
kiện hỗ trợ cho việc triển khai HĐDH theo định hướng phát triển NLHS ở cấp
hoạt động.
6.1.3. Tiếp cận phát triển năng lực
Tiếp cận phát triển NL là một xu thế mới của giáo dục hiện đại, tập trung
vào NL hành động, hướng đến những gì người học dự kiến phải làm được hơn
là những gì họ cần phải học được. Tiếp cận phát triển NL cũng được hiểu là
chiến lược giảng dạy, trong đó quá trình dạy học dựa trên NL thực hiện. Quản
lý HĐDH theo cách tiếp cận này đòi hỏi HĐDH phải hướng đến đầu ra, đến
những NL chung và NL chuyên biệt mà HS có được sau khi hoàn thành một
môn học, lớp học, cấp học.
6.1.4. Tiếp cận chức năng quản lý và nội dung quản lý
Mục tiêu quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS được hiện thực
hóa thông qua các chức năng quản lý như lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm
tra và đánh giá HĐDH theo định hướng phát triển NLHS. Đồng thời, mục tiêu
quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS còn được hiện thực hóa
thông qua các nội dung quản lý: Mục tiêu, nội dung, phương pháp, HTTCDH,
KTĐG kết quả học tập của HS, điều kiện và nguồn lực đảm bảo Trong luận 6
án, chúng tôi vận dụng cả hai tiếp cận để xác định khung lý thuyết và đề xuất
các giải pháp quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS.
6.2. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi đã sử dụng phối hợp các nhóm
phương pháp nghiên cứu sau đây:
6.2.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết
6.2.1.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu
Phương pháp này được sử dụng để phân tích và tổng hợp tài liệu có liên
quan nhằm hiểu biết sâu sắc, đầy đủ hơn bản chất cũng như những dấu hiệu
đặc thù của vấn đề nghiên cứu, trên cơ sở đó sắp xếp chúng thành một hệ
thống lý thuyết của đề tài.
6.2.1.2. Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập
Phương pháp này được sử dụng để rút ra những luận điểm có tính khái
quát về các vấn đề nghiên cứu, từ những quan điểm, quan niệm độc lập.
6.2.1.3. Phương pháp mô hình hóa
Phương pháp này được sử dụng để xây dựng mô hình (lý luận và thực tiễn)
về đối tượng nghiên cứu, từ đó tìm ra bản chất vấn đề mà đề tài cần đạt được.
6.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
6.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
Dùng các phiếu hỏi để thu thập ý kiến của CBQL, GV các trường
THPT về:
- Thực trạng HĐDH và quản lý HĐDH ở trường THPT theo định
hướng phát triển NLHS;
- Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý HĐDH ở
trường THPT theo định hướng phát triển NLHS.
6.2.2.2. Phương pháp trao đổi, phỏng vấn theo chủ đề
Phương pháp này được chúng tôi sử dụng để tìm hiểu sâu thêm các vấn
đề về thực trạng HĐDH và quản lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng 7
phát triển NLHS, thông qua việc trao đổi trực tiếp với các đối tượng điều tra,
các chuyên gia.
6.2.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục
Phương pháp này được sử dụng để thu thập các thông tin thực tế, có ý
nghĩa đối với đề tài nghiên cứu.
6.2.2.4. Phương pháp thử nghiệm
Phương pháp này được sử dụng để đánh giá tính hiệu quả của các giải pháp
quản lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS đã đề xuất.
6.2.3. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng các công thức thống kê để xử lý số liệu thu được về mặt định
lượng, so sánh và đưa ra kết quả nghiên cứu của luận án.
7. Những luận điểm cần bảo vệ
7.1. Quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS là một mô thức
quản lý tối ưu để nâng cao chất lượng dạy học ở trường THPT. Mô thức quản
lý này đòi hỏi phải đổi mới một cách đồng bộ mục đích, yêu cầu, nội dung,
cách thức quản lý; đồng thời phải tính đến ảnh hưởng của các yếu tố khách
quan, chủ quan đến quá trình quản lý.
7.2. Chuyển dạy học và quản lý HĐDH theo định hướng nội dung như
hiện nay sang dạy học và quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS
vừa là cơ hội, vừa là thách thức đối với GV và CBQL các trường THPT
không chỉ trong khu vực Bắc Trung Bộ mà trong phạm vi cả nước.
7.3. Đề xuất các giải pháp quản lý HĐDH theo định hướng phát triển
NLHS, một mặt phải dựa trên các chức năng quản lý; mặt khác phải dựa trên
nội dung quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS.
8. Đóng góp của luận án
8.1. Góp phần làm sáng tỏ thêm những vấn đề lý luận về HĐDH và
quản lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS. 8
8.2. Đưa ra được bức tranh đầy đủ, khách quan về thực trạng HĐDH và
quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS ở một số trường THPT khu
vực Bắc Trung Bộ.
8.3. Xây dựng khung NL của HS THPT; Thiết kế được Chương trình
bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý HĐDH cho CBQL trường THPT và Bộ
tiêu chí đánh giá chất lượng HĐDH theo định hướng phát triển NLHS.
8.4 Đề xuất 6 giải pháp quản lý HĐDH ở trường THPT theo định
hướng phát triển NLHS và thử nghiệm một giải pháp đem lại kết quả cao.
9. Cấu trúc luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Kiến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục
nghiên cứu; luận án gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề quản lý hoạt động dạy học ở
trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển
năng lực học sinh.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học
phổ thông các tỉnh Bắc Trung Bộ theo định hướng phát triển
năng lực học sinh.
Chương 3: Các giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học
phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh.