Tiến Sĩ Quản lý đánh giá kết quả học tập khoa học xã hội nhân văn của học viên ở các trường đại học quân sự

MỤC LỤC
Trang
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ, SƠ ĐỒ
MỞ ĐẦU 5
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 12
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP KHOA HỌC XÃ HỘI NHÂN VĂN CỦA HỌC VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUÂN SỰ 28
1.1. Những khái niệm cơ bản 28
1.2. Những vấn đề chung về quản lý đánh giá kết quả học tập khoa học xã hội nhân văn của học viên ở các trường đại học quân sự 38
1.3. Các yếu tố tác động đến quản lý đánh giá kết quả học tập khoa học xã hội nhân văn của học viên ở các trường đại học quân sự 57
Chương 2 CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP KHOA HỌC XÃ HỘI NHÂN VĂN CỦA HỌC VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUÂN SỰ 63
2.1. Xu hướng trong đánh giá kết quả học tập khoa học xã hội nhân văn của học viên ở đại học quân sự 63
2.2. Khái quát chung về tổ chức khảo sát thực trạng 66
2.3. Thực trạng đánh giá và quản lý đánh giá kết quả học tập khoa học xã hội nhân văn của học viên ở các trường đại học quân sự 68
2.4. Nguyên nhân của những hạn chế 84
Chương 3 YÊU CẦU VÀ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP KHOA HỌC XÃ HỘI NHÂN VĂN CỦA HỌC VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUÂN SỰ 88
3.1. Yêu cầu trong quản lý đánh giá kết quả học tập khoa học xã hội nhân văn của học viên ở các trường đại học quân sự 88
3.2. Các biện pháp quản lý đánh giá kết quả học tập khoa học xã hội nhân văn của học viên ở các trường đại học quân sự hiện nay 91
Chương 4 KHẢO NGHIỆM VÀ THỬ NGHIỆM 124
4.1. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp 124
4.2. Tổ chức thử nghiệm 134
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 152
DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 155
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 156
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt
Đại học quân sự ĐHQS
Khoa học xã hội nhân văn KHXHNV
Nhà xuất bản Nxb
Quân đội nhân dân QĐND
Thử nghiệm TN
Đối chứng ĐC
QLGD QLGD
Giảng viên GV
Học viên HV










DANH MỤC CÁC BẢNG
TT Tên bảng Nội dung Trang
01 2.1 Bảng tổng hợp kết quả khảo sát thực trạng đánh giá kết quả học tập khoa học xã hội nhân văn của học viên ở đại học quân sự 68
02 2.2 Bảng tổng hợp kết quả khảo sát mức độ thực hiện các nội dung công tác kế hoạch hoá quản lý đánh giá kết quả học tập của học viên 72
03 2.3 Bảng tổng hợp kết quả khảo sát mức độ thực hiện các nội dung công tác tác tổ chức (triển khai) đánh giá kết quả học tập của học viên 74
04 2.4 Bảng tổng hợp kết quả khảo sát mức độ thực hiện các nội dung công tác lãnh đạo, chỉ đạo quản lý đánh giá kết quả học tập của học viên 76
05 2.5 Bảng tổng hợp kết quả khảo sát mức độ thực hiện các nội dung công tác kiểm tra trong quản lý đánh giá kết quả học tập của học viên 78
06 2.6 Bảng tổng hợp kết quả khảo sát các yếu tố tác động, ảnh hưởng đến quản lý đánh giá kết quả học tập của học viên 82
07 4.1 Bảng tổng hợp kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp quản lý 125
08 4.2 Bảng tổng hợp kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp quản lý 126
09 4.3 Bảng tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý đề xuất 126
10 4.4 Bảng tổng hợp kết quả khảo sát về tính cần thiết và tính khả thi biện pháp quản lý 1 128
11 4.5 Bảng tổng hợp kết quả khảo sát về tính cần thiết và tính khả thi biện pháp quản lý 2 129
12 4.6 Bảng tổng hợp kết quả khảo sát về tính cần thiết và tính khả thi biện pháp quản lý 3 130
13 4.7 Bảng tổng hợp kết quả khảo sát về tính cần thiết và tính khả thi biện pháp quản lý 4 131
14 4.8 Bảng tổng hợp kết quả khảo sát về tính cần thiết và tính khả thi biện pháp quản lý 5 132
15 4.9 Bảng tổng hợp những nội dung chính trong Kế hoạch tổ chức thử nghiệm 137
16 4.10 Bảng các tiêu chí đánh giá và các chỉ báo đánh giá thử nghiệm 139
17 4.11 Bảng tổng hợp điểm số đánh giá môn Giáo dục học quân sự sau tác động thử nghiệm 143
18 4.12 Bảng tổng hợp kết quả về tính hiệu quả, hiệu lực của các quyết định quản lý đến nhận thức của các lực lượng tham gia vào quá trình đánh giá 145
19 4.13 Bảng tổng hợp kết quả về tính hiệu quả, hiệu lực của các tác động quản lý đến khâu coi, chấm thi, đánh giá kết quả học tập của học viên 146
20 4.14 Bảng tổng hợp kết quả về tính hiệu quả của các tác động quản lý trong kiểm soát, kiểm tra quá trình tổ chức đánh giá kết quả học tập của học viên 147


DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
TT Tên sơ đồ Nội dung Trang
01 1.1 Sơ đồ quản lý đánh giá kết quả học tập khoa học xã hội nhân văn của học viên theo tiếp cận chức năng quản lý 40
02 1.2 Sơ đồ tiếp cận văn hoá trong quản lý 43
03 3.1 Sơ đồ quản lý quy trình đánh giá kết quả học tập của học viên 109

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

TT Tên biểu đồ Nội dung Trang
01 4.1 Biểu đồ tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý 127
02 4.2 Biểu đồ tính cần thiết và tính khả thi biện pháp quản lý 1 128
03 4.3 Biểu đồ tính cần thiết và tính khả thi biện pháp quản lý 2 129
04 4.4 Biểu đồ tính cần thiết và tính khả thi biện pháp quản lý 3 130
05 4.5 Biểu đồ tính cần thiết và tính khả thi biện pháp quản lý 4 131
06 4.6 Biểu đồ tính cần thiết và tính khả thi biện pháp quản lý 5 132
07 4.7 Biểu đồ tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp 133
08 4.8 Biểu đồ kết quả thử nghiệm và đối chứng trong kiểm tra kết thúc môn học tại hai cơ sở thử nghiệm 143



MỞ ĐẦU
1. Giới thiệu khái quát về luận án
Đánh giá kết quả học tập của HV nói chung, đánh giá kết quả học tập trong dạy học các môn KHXH&NV (sau đây được gọi chung là đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS) nói riêng là một nhiệm vụ quan trọng, một khâu không thể tách rời của quá trình giáo dục và đào tạo. Là GV được tham gia giảng dạy và đánh giá kết quả học tập của HV, tác giả luận án nhận thấy trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện nhiệm vụ đánh giá kết quả học tập, đặc biệt với các môn KHXHNV đang còn những bất cập. Sự bất cập đó do nhiều nguyên nhân song nguyên nhân cơ bản nhất vẫn là công tác quản lý và năng lực của các nhà quản lý. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để quản lý, tổ chức, chỉ đạo, kiểm soát tốt hoạt động đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS . đây là câu hỏi được sự quan tâm nghiên cứu của các cấp quản lý, các nhà khoa học, đội ngũ cán bộ GV . trong đó có tác giả luận án. Với sự tâm huyết đó, luận văn thạc sĩ tác giả đã chọn vấn đề “Xây dựng tiêu chí đánh giá kết quả học tập, rèn luyện của học viên ở Trường Sĩ quan Chính trị” để nghiên cứu; để phát triển ý tưởng khoa học này, luận án tiến sĩ tác giả tiếp tục chọn vấn đề “Quản lý đánh giá kết quả học tập khoa học xã hội nhân văn của học viên ở các trường đại học quân sự” để nghiên cứu. Với trải nghiệm hơn 20 năm công tác ở ĐHQS, tác giả luận án mong muốn được đóng góp những kết quả nghiên cứu khoa học để các nhà quản lý có thể tham khảo, vận dụng nhằm góp phần nâng cao chất lượng đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS.
Quá trình nghiên cứu luận án đã sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu để làm sáng tỏ các vấn đề lí luận, thực tiễn, trong đó phương pháp điều tra, khảo sát, khảo nghiệm, thử nghiệm, tổng kết thực tiễn được sử dụng chủ yếu. Luận án được kết cấu gồm phần tổng quan; cơ sở lí luận và thực tiễn, các biện pháp quản lý và phần khảo nghiệm, thử nghiệm, phần kết luận và những kiến nghị. Ngoài ra còn có hệ thống danh mục tài liệu tham khảo, các phụ lục.
2. Lý do lựa chọn đề tài luận án
Các môn KHXHNV được giảng dạy ở các trường ĐHQS nhằm trang bị hệ thống tri thức về xã hội và con người trong lĩnh vực hoạt động quân sự, bao gồm những quy luật, tính quy luật, bản chất, thuộc tính, các hiện tượng xã hội và nhân văn trong lĩnh vực quân sự . trên nền tảng lí luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam, tư tưởng quân sự truyền thống dân tộc Việt Nam, đáp ứng các yêu cầu nhiệm vụ của cách mạng trong từng thời kì lịch sử.
Trong quá trình lãnh đạo xây dựng đất nước, Đảng ta luôn quan tâm đến sự nghiệp giáo dục và đào tạo. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI Đảng ta đã xác định chủ trương: “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo theo nhu cầu phát triển của xã hội; nâng cao chất lượng theo yêu cầu chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế QLGD, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt . Thực hiện đồng bộ các giải pháp phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Đổi mới chương trình nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra theo hướng hiện đại .”[14, tr.130, 216].
Tiếp tục cụ thể hóa các chủ trương đó Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã cụ thể hoá mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục và đào tạo, trong đó nội dung thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo được xác định: Việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo cần từng bước theo các tiêu chí tiên tiến được xã hội và cộng đồng giáo dục thế giới tin cậy và công nhận. Phối hợp sử dụng kết quả đánh giá trong quá trình học với đánh giá cuối kỳ, cuối năm học; đánh giá của người dạy với tự đánh giá của người học; đánh giá của nhà trường với đánh giá của gia đình và của xã hội.
Đối với dạy học các môn KHXHNV, do đặc điểm và tính chất trừu tượng; tính chất lí luận của chúng, nên việc đánh giá chất lượng hiệu quả của việc dạy và học cũng như quản lý đánh giá kết quả học tập đang cần một quy trình, phương thức, biện pháp quản lý thống nhất, có tính khoa học và thực tiễn cao. Do đó cần có những nghiên cứu độc lập về vấn đề này để chỉ đạo thực tiễn quản lý đánh giá kết quả học tập của HV ở các trường ĐHQS.
Quán triệt sâu sắc, vận dụng sáng tạo nghị quyết của Đảng, hoạt động giáo dục, đào tạo trong các trường ĐHQS được đổi mới toàn diện theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa. Bàn về hoạt động kiểm tra đánh giá, Nghị quyết số 86/NQ-ĐUQSTW (nay là Quân ủy Trung ương) đã nêu: Chú trọng đổi mới phương pháp giáo dục các môn KHXHNV. Đổi mới phương pháp đánh giá kết quả học tập, rèn luyện, bảo đảm tính khách quan, phản ánh đúng thực chất trình độ của người học, thúc đẩy việc dạy thực chất, học thực chất . Xuất phát từ thực trạng quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS thời gian qua: Bên cạnh những kết quả đạt được còn tồn tại những hạn chế đó là, trong quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV, các lực lượng tham gia vào quá trình đánh giá chưa thấy hết được vị trí vai trò của hoạt động này; quá trình tiến hành một số khâu chưa đảm bảo tính khách quan; việc ứng dụng các phương tiện kĩ thuật, công nghệ thông tin trong đánh giá còn ít; việc quản lý nội dung, quy trình, qui chế đánh giá còn những bất cập .
Xuất phát từ tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài: Hiện nay, đã có những công trình khoa học trên thế giới và trong nước nghiên cứu về đánh giá kết quả học tập dưới các góc độ tiếp cận khác nhau. Những công trình đó rất đáng trân trọng và là kết quả nghiên cứu để chúng tôi tham khảo, nhưng chưa có công trình hay tác giả đi sâu nghiên cứu một cách cơ bản, hệ thống, chuyên sâu dưới góc độ quản lý đánh giá kết quả học tập trong dạy học các môn KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS. Từ các lý do trên, nghiên cứu sinh chọn đề tài “Quản lý đánh giá kết quả học tập khoa học xã hội nhân văn của HV ở các trường ĐHQS” để nghiên cứu.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu
Làm rõ cơ sở khoa học của việc quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV, nhằm bảo đảm cho các hoạt động đánh giá được tiến hành khoa học, chặt chẽ, tin cậy, góp phần nâng cao chất lượng dạy học, chất lượng và hiệu quả của quá trình giáo dục và đào tạo ở các trường ĐHQS hiện nay.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ cơ sở lý luận quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS;
- Khảo sát thực tiễn, đánh giá thực trạng quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS;
- Đề xuất các biện pháp quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS;
- Tiến hành kiểm chứng tính hiệu quả của các biện pháp đã được đề xuất trong thực tiễn đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS.
4. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu và giả thuyết khoa học
* Khách thể nghiên cứu
Đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở ĐHQS
* Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS.
* Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi về nội dung, luận án tập trung nghiên cứu về vấn đề quản lý đánh giá kết quả học tập trong dạy học các môn KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS.
Phạm vi về khách thể khảo sát, do số lượng nhà trường quân đội lớn, đa dạng về đối tượng, nhiệm vụ, mục tiêu yêu cầu đào tạo, địa điểm đóng quân. Vì vậy, luận án chỉ tập trung đi sâu nghiên cứu quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS, tập trung vào các nhà trường quân sự đào tạo bậc đại học khu vực Hà Nội gồm: Học Viện Chính trị, Trường Sĩ quan Chính trị, Trường Sĩ quan Lục quân 1, Học viện Kỹ thuật Quân sự. Với số lượng tham gia khảo sát là: 200 cán bộ, 300 GV và 600 HV, thành phần gồm: cán bộ quản lý HV, GV trực tiếp giảng dạy và tham gia vào các hình thức đánh giá; các đối tượng HV; cơ quan khảo thí, kiểm định và bảo đảm chất lượng giáo dục đào tạo.
Phạm vi về thời gian, các số liệu sử dụng phục vụ việc nghiên cứu của luận án được khảo sát, điều tra, tổng hợp được giới hạn từ năm 2007 đến nay.
* Giả thuyết khoa học
Chất lượng của hoạt động đánh giá kết quả học tập KHXHNV tùy thuộc trước hết vào trình độ tổ chức và thái độ nghiêm túc của các chủ thể giáo dục trong thi, kiểm tra, cũng như nội dung, phương pháp và chuẩn mực đánh giá kết quả học tập của HV. Nếu các trường ĐHQS thực hiện có hiệu lực các biện pháp như: xây dựng kế hoạch thi, kiểm tra chặt chẽ, duy trì nghiêm túc quy chế giáo dục - đào tạo, thống nhất được các tiêu chí, chuẩn mực đánh giá kết quả học tập phù hợp với đặc điểm các môn học KHXHNV, tăng cường hoạt động thanh tra, kiểm tra thì sẽ quản lý một cách khoa học, có hiệu quả hoạt động đánh giá kết quả học tập của HV ở các trường ĐHQS.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp luận nghiên cứu
Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng của Chủ nghĩa Mác - Lênin. Quán triệt và cụ thể hoá tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, chủ trương đổi mới giáo dục, đào tạo và QLGD của Đảng, đặc biệt là đổi mới hoạt động đánh giá trong giáo dục và đào tạo đồng thời vận dụng các quan điểm tiếp cận hệ thống - cấu trúc, quan điểm thực tiễn, quan điểm lịch sử - lôgíc của Khoa học giáo dục trong triển khai nghiên cứu đề tài luận án.
* Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp phân tích, tổng hợp lý luận: Luận án đã hệ thống, khái quát hóa các nguồn tài liệu nhằm khai thác có hiệu quả các thông tin để xây dựng cơ sở lý luận của luận án. Các nguồn tài liệu được khai thác phục vụ nghiên cứu gồm: Các tác phẩm kinh điển Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các Văn kiện, Nghị quyết của Đảng Cộng sản Việt Nam, các văn bản giáo dục, đào tạo của Nhà nước có liên quan đến vấn đề nghiên cứu; các công trình nghiên cứu khoa học QLGD, luận án, báo cáo khoa học, các bài báo khoa học và tác phẩm chuyên khảo về QLGD, trên cơ sở đó xây dựng cơ sở lý thuyết cho đề tài.
Phương pháp quan sát: Tiến hành quan sát quy trình kiểm tra đánh giá một số môn KHXHNV của các lực lượng sư phạm ở Học viện Chính trị; Trường Sĩ quan Chính trị, Trường Sĩ quan Lục quân 1, Học viện Kỹ thuật Quân sự. Nội dung quan sát tập trung vào, phương pháp quản lý chỉ đạo, thái độ trách nhiệm của các lực lượng có liên quan; cách thức ra đề, chấm thi, sử dụng phương pháp, phương tiện trong kiểm tra đánh giá kết quả học tập. Nghiên cứu báo cáo tổng kết giáo dục đào tạo nói chung, các nội dung về đánh giá kết quả học tập KHXHNV của các trường ĐHQS có thời lượng giảng dạy các môn KHXHNV lớn.
Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Sử dụng các mẫu phiếu trưng cầu ý kiến với các lực lượng có liên quan trực tiếp đến đề tài (cán bộ quản lý HV, GV trực tiếp giảng dạy và tham gia vào các hoạt động đánh giá, các đối tượng HV, cán bộ cơ quan chức năng) với số lượng 200 cán bộ GV và 300 HV ở Học viện Chính trị; Trường Sĩ quan Chính trị, Trường Sĩ quan Lục quân 1, Học viện Kỹ thuật Quân sự.
Phương pháp chuyên gia - phỏng vấn sâu: Tổ chức trao đổi với cán bộ, GV có kinh nghiệm trong hoạt động QLGD, giảng dạy ở các trường ĐHQS. Xin ý kiến, phỏng vấn sâu một số nhà khoa học và chuyên gia về lĩnh vực quản lý, đánh giá kết quả học tập. Qua đó hoàn thiện những nội dung nghiên cứu của đề tài.
Phương pháp TN: Luận án tiến hành TN có đối chứng một số nội dung mà đề tài đã đề xuất tại Khoa Sư phạm Quân sự, Trường Sĩ quan Chính trị và Khoa Công tác Đảng, Công tác chính trị, Trường Sĩ quan Lục quân 1; Khoa Khoa học Xã hội của Học Viện Kỹ thuật Quân sự; Hệ Sư phạm, Học viện Chính trị.
Phương pháp thống kê: Luận án đã sử dụng các phương pháp thống kê, lập biểu bảng để xử lý số liệu thu nhận được, kiểm chứng các kết quả nghiên cứu của đề tài luận án.
6. Những đóng góp mới của luận án
- Xây dựng được khung lí thuyết về đánh giá và quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở ĐHQS.
- Phân tích đúng thực trạng đánh giá và quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS, góp phần cung cấp những luận cứ thực tiễn cho các trường thực hiện có hiệu quả công tác chỉ đạo, điều hành hoạt động giáo dục và đào tạo có cơ sở hơn.
- Đề xuất được một hệ thống biện pháp chủ yếu và khẳng định tính hiệu quả của các biện pháp trong quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS hiện nay.
7. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án
Về mặt lí luận: Kết quả nghiên cứu của luận án đóng góp vào sự phát triển chung trong nghiên cứu khoa học QLGD; bổ sung, phát triển lý luận quản lý đào tạo nói chung, quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS nói riêng.
Về mặt thực tiễn: Các kết quả khảo sát, điều tra có tính tập trung theo các vấn đề quản lý gắn với mục tiêu yêu cầu đào tạo ở các trường. Kết quả khảo sát, điều tra cung cấp những số liệu trung thực giúp các trường nhận rõ, đánh giá đúng tình hình hoạt động đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV hiện nay. Những biện pháp được đề xuất trong luận án là những gợi ý, giúp các nhà lãnh đạo, các cấp quản lý tham khảo áp dụng trong thực tiễn đào tạo ở trường mình.
8. Kết cấu của luận án
Đề tài luận án được kết cấu gồm phần mở đầu; phần nội dung với 4 chương; phần kết luận, danh mục các công trình của tác giả đã công bố có liên quan đến đề tài luận án, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP KHOA HỌC XÃ HỘI NHÂN VĂN CỦA HỌC VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUÂN SỰ
1. Những nghiên cứu về đánh giá kết quả học tập khoa học xã hội nhân văn
Ralph Tyler được coi là một trong những người đầu tiên đưa ra khái niệm đánh giá, ông sử dụng thuật ngữ đánh giá để biểu thị quy trình đánh giá sự tiến bộ của người học theo các mục tiêu đạt được và theo ông trong đánh giá người học thì đánh giá kết quả học tập của họ là quan trọng nhất vì nó là sự thể hiện rõ ràng con đường để đi đến mục tiêu. Năm 1966, mô hình CIPP của L.D.Stufflebean được hình thành dựa trên sự kết hợp của đánh giá bối cảnh (Context), đánh giá đầu vào (Input), đánh giá quá trình (Process), đánh giá kết quả (Product). Năm 1967, M.Scriven đã đưa ra mô hình đánh giá không theo mục tiêu (Goal Free). Tiếp theo là sự ra đời của mô hình ứng đáp câu hỏi (Responsive) do R.E.Stake khởi xướng .
Có những công trình nghiên cứu về lĩnh vực đo lường đánh giá trong giáo dục rất công phu, như công trình “Educational Measurement and Evaluation” (Đo lường và đánh giá trong giáo dục) của Jum C. Nunnally, công trình “Measuring Educational Achievement” - “Đo lường thành tích giáo dục” của Robert L. Ebel mô tả rất chi tiết phương pháp đo lường đánh giá định lượng kết quả học tập của học sinh.
Công trình “Measurement and Evaluation in teaching” (Đo lường và đánh giá trong dạy học) của Norman E. Gronlund giới thiệu cho giáo viên và những người đang theo học nghiệp vụ sư phạm về những nguyên tắc và quy trình đánh giá cần thiết cho việc dạy học hiệu quả. Các chuyên gia, các nhà quản lý, giám sát và tham vấn cũng cho rằng công trình khoa học này có ích cho họ [95]. Có những công trình nghiên cứu chuyên sâu về hướng dẫn đánh giá trong lớp học dành cho giáo viên như “A Teacher’s Guide to Assessment” (Hướng dẫn giáo viên đánh giá) của D.S. Frith và H.G.Macintosh trình bày rất cụ thể về những lý luận cơ bản của đánh giá trong lớp học, cách lập kế hoạch đánh giá, cách đánh giá, cho điểm [92] .
Hiện nay, trên thế giới, khoa học đánh giá giáo dục đang phát triển mạnh, đặc biệt ở Mỹ cũng như các nước thuộc khối OECD. Xu hướng đánh giá hiện đại đang được coi trọng triển khai nghiên cứu ứng dụng, trong đó phải kể đến là công trình nghiên cứu của giáo sư Anthony J. Nitko thuộc Đại học Arizôna của Mỹ mang tên: “Educational Assessment of Students” (Đánh giá học sinh). Cuốn sách đề cập đến tất cả nội dung của đánh giá kết quả học tập, bao gồm phát triển các kế hoạch giảng dạy kết hợp với đánh giá; các đánh giá về mục tiêu, hiệu quả; đánh giá học sinh . các bài kiểm tra thành tích đã được chuẩn hóa [91].
Công trình nghiên cứu “Classroom Assessment - Techniques” của Thomas A. Agelo đã giới thiệu cho giáo viên biết họ cần sử dụng các phương pháp cụ thể nào trong đánh giá trên lớp học và việc ra các quyết định khi sử dụng các kết quả đánh giá [102]. Tiếp theo, cần phải kể đến là tác giả Rick Stiggin và các đồng nghiệp đã dày công nghiên cứu về đánh giá trên lớp học với các phương pháp, kỹ thuật cụ thể, các Ông đã cho xuất bản 3 cuốn sách nghiên cứu về lĩnh vực này mang tên: “Student Centered Classroom Assessment” - 1994; “Classroom Assessment for Student Learning” - 2004; “Student Involved Assessment for Learning ” - 2008 [97,98,99].
Vấn đề đánh giá kết quả học tập của người học đã thu hút được đông đảo các chuyên gia, các nhà khoa học trong nước đầu tư nghiên cứu. Tiêu biểu về hướng nghiên cứu này có thể kể đến các tác giả cùng những công trình như: Tác giả Trần Thị Tuyết Oanh, với công trình - “Đánh giá và đo lường kết quả học tập”[62]; tác giả Lâm Quang Thiệp - “Đổi mới phương pháp đánh giá kết quả học tập ở các trường đại học nước ta”[71]; tác giả Nguyễn Thành Nhân - “Thực trạng và hướng đổi mới hoạt động đánh giá kết quả học tập của sinh viên đại học theo học chế tín chỉ”[46]; tác giả Trần Thanh Phương với công trình nghiên cứu “Phương pháp kiểm tra, đánh giá”[66]; tác giả Đặng Thành Hưng với công trình “Đánh giá kĩ năng”[39]; tác giả Trần Xuân Bách trong công trình nghiên cứu “Đánh giá giảng viên theo hướng chuẩn hóa trong giai đoạn hiện nay”[1] .Ngoài những tác giả kể trên còn có một số tác giả khác cũng có những nghiên cứu gần với lĩnh vực này bao gồm tác giả, Lê Thanh Sơn và Trần Tú Anh với “Mức độ đáp ứng của sinh viên tốt nghiệp với nhu cầu xã hội về kiến thức và kĩ năng - một tiêu chí đánh giá chất lượng đào tạo đại học” [68]; Nguyễn Đức Minh với “Đánh giá và vấn đề nâng cao chất lượng giáo dục” [56]; Nguyễn Quang Việt với “Đánh giá kết quả học tập theo năng lực hành nghề của học sinh trong các cơ sở dạy nghề” [88]; Phạm Ngọc Long với “Đánh giá sinh viên trong quá trình dạy học” [50].
Tác giả Trần Thị Tuyết Oanh trong công trình “Đánh giá và đo lường kết quả học tập” của mình đã lý giải và đưa ra những vấn đề chung về lý luận đánh giá và đánh giá kết quả học tập. Tác giả đã khẳng định, đánh giá kết quả học tập có vai trò quan trọng không thể thiếu của quá trình dạy học; nó không chỉ là hoạt động chắp nối thêm vào sau bài giảng mà nó có quan hệ hợp thành với hoạt động của các lực lượng tham gia vào quá trình đào tạo như nhà quản lý, giáo viên, học sinh [62]. Tác giả cũng đưa ra ba hình thức đánh giá cơ bản thường được sử dụng trong quá trình dạy học ở nhà trường hiện nay là: Đánh giá thường xuyên; Đánh giá định kỳ; Đánh giá tổng kết. Cùng với đó là các phương pháp đánh giá kết quả học tập bao gồm: Phương pháp kiểm tra viết tự luận; Phương pháp trắc nghiệm khách quan; Phương pháp kiểm tra vấn đáp; Phương pháp kiểm tra thực hành . Ở từng phương pháp tác giả đã chỉ ra ưu điểm, hạn chế và đề ra yêu cầu khi sử dụng. Điểm mới trong công trình nghiên cứu của tác giả là đã xây dựng được “Phương pháp đánh giá thái độ” của học sinh, với các phương pháp cụ thể: Phương pháp quan sát; Phương pháp lấy ý kiến trả lời từ học sinh; Phương pháp đánh giá bạn [62, tr.138 - 155].
Tác giả Lâm Quang Thiệp trong công trình nghiên cứu “Đổi mới phương pháp đánh giá kết quả học tập ở các trường đại học nước ta” cho rằng: Giữa dạy và học có nhiều mối quan hệ tương tác quan trọng nhất là công tác đánh giá. Như vậy, phương pháp dạy, phương pháp học, phương pháp đánh giá là vấn đề hàng đầu mà hệ thống giáo dục phải quan tâm. Theo tác giả, phương pháp đánh giá kết quả học tập tốt nhất đó là thông qua thi, kiểm tra mà trong thi, kiểm tra sử dụng phương pháp trắc nghiệm khách quan là tối ưu nhất [71].
Tác giả Trần Thanh Phương nghiên cứu về phương pháp kiểm tra, đánh giá đã đưa ra 11 phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập bao gồm:
1. Quan sát trên lớp 7. sinh viên tự kiểm tra, đánh giá đồng đẳng
2. Bài làm tự luận 8. Điểm sách
3. Câu hỏi ngắn 9. Báo cáo
4. Vấn đáp 10. Sổ tay công tác
5. Trắc nghiệm khách quan 11. Bài tập lớn, đồ án, luận văn [66].
6. Thi thực hành
Tác giả Đặng Thành Hưng ở cách tiếp cận khác đã đưa ra mô hình “Đánh giá kĩ năng”. Theo tác giả kĩ năng là một trong những sự vật quan trọng trong dạy học, cần phải được đánh giá. Nó là một dạng hành động được thực hiện tự giác dựa trên tri thức về công việc, khả năng vận động và những điều kiện sinh học - tâm lý khác của cá nhân như, nhu cầu tình cảm, ý chí, tính tích cực cá nhân để đạt được kết quả theo mục đích hay tiêu chí đã định, hoặc mức độ thành công theo chuẩn hay quy định [39].
Tác giả Trần Xuân Bách trong công trình nghiên cứu “Đánh giá giảng viên theo hướng chuẩn hóa trong giai đoạn hiện nay” đã đưa ra mô hình đánh giá khá mới lạ, đó là mô hình kiểu đánh giá “Ngồi bên nhau”. Theo tác giả, đánh giá ngồi bên nhau là cách đánh giá mà chủ thể đánh giá (người đánh giá) cùng thảo luận với người được đánh giá một cách bình đẳng và chân thành, thông qua các bằng chứng thu thập được qua các phương pháp khác nhau để cùng đưa ra các kết luận mà cả hai bên có thể chấp nhận được [1].
Hệ thống nhà trường ĐHQS là cơ sở trực tiếp đào tạo đội ngũ cán bộ sĩ quan - nguồn nhân lực bậc cao các chuyên ngành khoa học đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ từng bước hiện đại. Trong những năm gần đây, đặc biệt là từ khi có Nghị quyết số 86-NQ/ĐUQSTU của Đảng ủy Quân sự trung ương (nay là Quân ủy trung ương) năm 2007 về “Công tác giáo dục - đào tạo trong tình hình mới” đã tạo ra sự chuyển biến toàn diện trong mọi hoạt động giáo dục đào tạo trong đó có hoạt động đánh giá kết quả học tập của HV ở ĐHQS.
Các công trình khoa học về đánh giá kết quả học tập của HV được triển khai tương đối đa dạng, gắn với đặc điểm đối tượng, mục tiêu yêu cầu đào tạo của từng lĩnh vực ngành nghề, chuyên môn kĩ thuật (chính trị, quân sự, hậu cần, kĩ thuật .), tiêu biểu phải kể đến đó là: Nhóm tác giả của Học viện Kĩ thuật Quân sự với đề tài “Đổi mới việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập các môn KHXH&NV theo hướng kích thích tính tích cực của HV ở Học viện Kỹ thuật Quân sự” [34]; tác giả Nguyễn Văn Phán với công trình “Đánh giá chất lượng học tập của HV đào tạo ở Học viện Chính trị quân sự hiện nay” [64]; tác giả Nguyễn Minh Thức với công trình “Một số biện pháp nâng cao chất lượng thi, kiểm tra trong dạy học các môn KHXHNV ở các trường ĐHQS” [74]; Tác giả Bùi Quang Đạt với công trình nghiên cứu “Đổi mới phương pháp thi, kiểm tra các môn lí luận Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đào tạo sĩ quan chỉ huy tham mưu cấp phân đội hiện nay” [18].
Trong công trình “Đánh giá chất lượng học tập của HV đào tạo ở Học viện Chính trị quân sự hiện nay” tác giả Nguyễn Văn Phán đã phân tích làm rõ một số vấn đề lý luận về kiểm tra đánh giá, các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng và nâng cao chất lượng kiểm tra đánh giá, tiến hành khảo sát đưa ra những nhận định về thực tiễn chất lượng kiểm tra đánh giá kết quả học tập các môn KHXHNV ở Học viện Chính trị quân sự và đề xuất các giải pháp gồm: Bảo đảm tính khoa học trong xây dựng đề thi, kiểm tra, khâu chấm bài của GV, phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của HV trong học tập; tăng cường sử dụng các phương pháp kiểm tra đánh giá tiên tiến đảm bảo đánh giá khách quan, toàn diện và chính xác kết quả học tập của HV; bồi dưỡng năng lực kiểm tra, đánh giá và thường xuyên giáo dục nâng cao ý thức trách nhiệm của các lực lượng tham gia kiểm tra đánh giá.
Tác giả Nguyễn Minh Thức trong luận án “Một số biện pháp nâng cao chất lượng thi, kiểm tra trong dạy học các môn KHXHNV ở các trường ĐHQS”, tác giả đã luận giải những vấn đề lý luận và thực tiễn về chất lượng và nâng cao chất lượng thi, kiểm tra trong dạy học KHXHNV ở các trường ĐHQS. Trên cơ sở đó Tác giả đã đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao chất lượng của hoạt động kiểm tra, đánh giá trong dạy học ở ĐHQS.
Tác giả Bùi Quang Đạt trong công trình nghiên cứu của mình, ngoài việc luận giải một số vấn đề lí luận, thực tiễn đổi mới phương pháp thi, kiểm tra các môn lý luận Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đào tạo sĩ quan chỉ huy tham mưu cấp phân đội; tác giả đã đề xuất các giải pháp cơ bản đổi mới phương pháp thi, kiểm tra với các môn học này bao gồm: Nâng cao ý thức trách nhiệm của các chủ thể trong đổi mới phương pháp thi, kiểm tra; Đổi mới nâng cao chất lượng dạy học các môn lí luận Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; Đổi mới đồng bộ quy trình, phương pháp thi, kiểm tra các môn lí luận Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; Xây dựng môi trường sư phạm tích cực tạo động lực cho đổi mới phương pháp thi, kiểm tra .
Ngoài các tác giả và các công trình trên còn có một số tác giả Đặng Đức Thắng, Trịnh Quang Từ, Phạm Duy Khiêm, Đào Quốc Trị, Nguyễn Văn Chung, Phạm Minh Thụ, Phạm Văn Sơn . trong các công trình nghiên cứu của mình đã quan tâm đến hoạt động kiểm tra đánh giá trong dạy học và nâng cao chất lượng dạy học KHXHNV ở các trường ĐHQS.
2. Những nghiên cứu về quản lý đánh giá kết quả học tập khoa học xã hội nhân văn
Năm 2004 UNESCO (Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hoá của Liên hiệp quốc) đã có công trình nghiên cứu về đánh giá giáo dục mang tên: “Monitoring Educational Achievement”, tiếng Việt dịch là, “Giám sát thành tích giáo dục”. Mục tiêu của công trình này là nhằm xây dựng hệ thống công cụ để giám sát thành tích giáo dục của các quốc gia, các thành tích này đã được các quốc gia tổng hợp, mô tả như thế nào, các nhóm tiêu chí được sử dụng để đánh giá và những vấn đề đặt ra đối với các nhà QLGD ở các quốc gia dân tộc [101].
PISA (Programe for International Student Assessment) một chương trình đánh giá học sinh quốc tế, sau nhiều năm nghiên cứu thử nghiệm PISA đã đưa ra một quy trình đánh giá các kiến thức, kĩ năng được coi là “năng lực phổ thông” . mà người học (học sinh) ở bất kì một quốc gia, vùng lãnh thổ nào cũng cần phải có để trở thành những công dân toàn cầu bao gồm các năng lực như, năng lực làm toán, năng lực đọc hiểu khoa học, năng lực giải quyết vấn đề. Tất cả những năng lực này được đánh giá ở đối tượng có cùng một độ tuổi, đang theo học trong các nhà trường trung học (từ 15 tuổi 3 tháng đến 16 tuổi 2 tháng). Chương trình đánh giá học sinh quốc tế đã đưa ra một quy trình quản lý các hoạt động đánh giá rất chặt chẽ từ việc xác định hệ thống câu hỏi, thời lượng làm bài, cấu tạo các đơn vị kiến thức trong câu hỏi . đến việc quản lý trộn đề thi, việc tổ chức, quản lý các hình thức thi, kiểm tra, đặc biệt là quản lý việc chấm bài, tổng hợp kết quả đánh giá được gửi tới các nhà quản lý một cách nhanh nhất, trung thực, khách quan không bị tác động bởi các yếu tố chủ quan của các lực lượng tham gia vào đánh giá [96].
Theo QAA (Quality Assurance Agency for Higher Education) - Cơ quan kiểm định chất lượng giáo dục của Anh khi nghiên cứu về quản lý đánh giá kết quả học tập của người học đã xây dựng bộ chỉ số gồm 15 quy tắc nhằm bảo đảm chất lượng đào tạo thông qua đánh giá kết quả học tập, liên quan đến các khía cạnh như, quy định quy trình, quyền hạn trách nhiệm của các bộ phận và cá nhân liên quan; phương pháp đánh giá kết quả học tập; cơ chế chấm điểm, xử lí điểm, công bố điểm, lưu giữ thông tin, dữ liệu . Bộ chỉ số này giúp cho các cấp quản lý và nhà quản lý tổ chức các hoạt động đánh giá kết quả học tập của người học được chính xác, công bằng, minh bạch, khuyến khích được người học nâng cao thành tích của mình; đảm bảo cho việc đánh giá kết quả học tập đúng các nguyên tắc đã đặt ra [94].
Theo CHEA (Uỷ ban kiểm định chất lượng giáo dục tại các trường đại học Mỹ), khi nghiên cứu quản lý đánh giá kết quả học tập ở Mỹ cho rằng, do đặc điểm đa dạng, phức tạp của nền giáo dục hợp chủng quốc do đó hệ thống đánh giá được coi trọng; công tác quản lý và nhà QLGD có nhiệm vụ là làm thế nào để công nhận chất lượng cho các chương trình đào tạo và các nhà trường một cách chính xác để tạo điều kiện tốt nhất cho người học chuyển tiếp từ trường này sang trường khác; từ chương trình học tập này sang chương trình học tập khác và cũng là căn cứ quan trọng để chính phủ liên bang cung cấp nguồn tài chính, tài trợ cho các hoạt động giáo dục đào tạo. Quản lý đánh giá kết quả học tập của người học ở Mỹ được tiến hành công khai, dân chủ. Các nội dung tiêu chí, tiêu chuẩn được công bố rộng rãi trên hệ thống Website của Uỷ ban kiểm định chất lượng giáo dục (với người học là Website của các nhà trường), người học được đánh giá bởi nhiều lực lượng trong đó việc tự đánh giá của người học rất được coi trọng; đặc biệt việc đánh giá kết quả học tập của người học được thực hiện thông qua thực tiễn thực hiện nhiệm vụ trong các xưởng trường, vườn trường, công xưởng, nhà máy hay các công việc đảm nhiệm theo các chuyên ngành đào tạo . Đây là những đánh giá chứng nhận kết quả cho từng cá nhân và chất lượng, danh tiếng của các nhà trường [100].
Hội đồng giảng dạy các trường đại học Australian, tên tiếng Anh là Australian Universities Teaching Commitee, đã xây dựng những nguyên tắc cơ bản liên quan đến quản lý đánh giá kết quả học tập của sinh viên như sau:
- Xác định hoạt động đánh giá kết quả học tập là nhiệm vụ trung tâm trong toàn bộ quá trình dạy học, chứ không phải là khâu cuối cùng trong quá trình dạy học.
- Hoạt động đánh giá kết quả học tập phải bám theo mục tiêu học tập (nội dung dạy học và kiến thức kĩ năng nào sẽ được đánh giá) nhằm tránh việc tạo nên sức ép đối với người học; phải đánh giá được khả năng phân tích, tổng hợp thông tin của sinh viên, chứ không chỉ đơn giản là khả năng ghi nhớ thông tin đã học và những kĩ năng đơn giản.
- Có sự cân bằng giữa đánh giá trong quá trình và đánh giá tổng kết để có được những thông tin phản hồi có hiệu quả, giúp người học tiến bộ trong học tập; có quy định rõ ràng và có sự giám sát chặt chẽ hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm đảm bảo tính công bằng, khách quan, phản ánh đúng chất lượng đào tạo.
- Đơn vị quản lý phải có văn bản hướng dẫn hoạt động đánh giá kết quả học tập, phải làm cho người học nhận thức được tác động tích cực của việc đánh giá kết quả học tập và việc thúc đẩy chất lượng và thành tích của mỗi người.
Như vậy, quản lý đánh giá kết quả học tập của người học đang được sự quan tâm chỉ đạo, tổ chức, nghiên cứu ứng dụng của nhiều quốc gia, dân tộc có nền giáo dục phát triển. Những hiệu ứng tích cực của hoạt động quản lý đánh giá đã giúp cho nền giáo dục của các quốc gia, dân tộc không ngừng phát triển, tạo nên danh tiếng, thương hiệu góp phần đưa con người và xã hội loài người bước vào kỉ nguyên mới; tạo ra những bài học kinh nghiệm cho các nước đang phát triển nghiên cứu học tập trong đó có nước ta.
Hiện nay, ở nước ta các công trình nghiên cứu về quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh, sinh viên chưa nhiều. Qua nghiên cứu chúng tôi tiếp cận được một số công trình khoa học (chủ yếu là các luận án của nghiên cứu sinh) có đề cập tới quản lý trong những chừng mực nhất định như: Tác giả Ngô Quang Sơn với luận án “Biện pháp quản lý công tác đánh giá kết quả học tập của HV trong đào tạo trực tuyến ở các trường đại học, cao đẳng hiện nay” [67]; tác giả: Đặng Bá Lãm với công trình “Kiểm tra - Đánh giá trong dạy học đại học” [45]; tác giả Lê Thị Mỹ Hà với luận án “Xây dựng quy trình đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học cơ sở” [23]; tác giả Trịnh Khắc Thẩm với công trình “Đổi mới phương pháp dạy - học và kiểm tra đánh giá, giải pháp hàng đầu để nâng cao chất lượng đào tạo” [57]; tác giả Cấn Thị Thanh Hương với luận án “Nghiên cứu quản lý kiểm tra đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học ở Việt Nam” [40]; tác giả Mai Danh Huấn với luận án “Xây dựng và quản lý quy trình kiểm tra đánh giá thành tích học tập của sinh viên hệ chính quy, phù hợp với phương thức đào tạo theo tín chỉ” [38] Những nghiên cứu trên của các tác giả mặc dù đã tiếp cận dưới góc độ của khoa học QLGD, song chưa có công trình nào khái quát một cách toàn diện, sâu sắc về quản lý đánh giá kết quả học tập của người học.
Tác giả Ngô Quang Sơn với cách tiếp cận nghiên cứu “Đánh giá kết quả học tập của HV trong đào tạo trực tuyến ở các trường đại học, cao đẳng” đi từ các chức năng của QLGD, tập trung nhiều vào tính kế hoạch của nhà quản lý và công tác quản lý để khảo sát thực trạng đánh giá kết quả học tập của HV ở Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, từ đó tìm ra nguyên nhân và khó khăn gặp phải của đánh giá kết quả học tập trong đào tạo trực tuyến, từ đó Tác giả đã đề xuất một số biện pháp quản lý công tác đánh giá kết quả học tập của HV trong đào tạo trực tuyến bao gồm:
1. Xây dựng quy chế đào tạo trực tuyến
2. Hoàn thiện cơ sở vật chất, thiết bị trong đào tạo trực tuyến
3. Xây dựng quy trình quản lý và quản lý quy trình đánh giá kết quả học tập của HV trong đào tạo trực tuyến
4. Bồi dưỡng năng lực đánh giá kết quả học tập của HV trong đào tạo trực tuyến cho đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên .
Trong công trình nghiên cứu “Kiểm tra - Đánh giá trong dạy học đại học” tác giả Đặng Bá Lãm đã chỉ ra cơ sở lí luận và thực tiễn của kiểm tra đánh giá trong giáo dục đại học nước ta. Trên cơ sở khảo sát đánh giá thực tiễn và những trải nghiệm trong lĩnh vực đánh giá kết quả học tập, đứng ở góc độ công tác quản lý tác giả đã đề xuất những giải pháp để cải tiến việc kiểm tra đánh giá bao gồm nhiều nội dung, với các khâu bước cụ thể, trong đó đáng chú ý là những giải pháp thuộc về công tác lãnh đạo quản lý đánh giá như: Nâng cao nhận thức, thống nhất quan điểm, hướng dẫn quy trình, trang bị phương pháp và phương tiện đánh giá [45, tr.69].
Tác giả Lê Thị Mỹ Hà trong công trình nghiên cứu “Xây dựng quy trình đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học cơ sở” theo tác giả, công tác quản lý không chỉ bao gồm quản lý các nguồn lực, đội ngũ giáo viên, vấn đề tài chính, tuyển sinh . mà thông qua đó còn giúp cho hoạt động lãnh đạo nắm chắc được chất lượng học tập của học sinh để chỉ đạo đổi mới chương trình và kế hoạch hành động, các quyết định về chính sách nhằm đạt tới các mục tiêu giáo dục [23, tr.24].
Tác giả Trịnh Khắc Thẩm trong nghiên cứu “Đổi mới phương pháp dạy - học và kiểm tra đánh giá, giải pháp hàng đầu để nâng cao chất lượng đào tạo”, tác giả đã đề xuất 4 giải pháp trong đó có giải pháp: Đổi mới nâng cao năng lực người lãnh đạo quản lý và phương pháp quản lý trong nhà trường” bởi vì, theo lí giải của tác giả thì nhà lãnh đạo và nội dung lãnh đạo là hai thành tố quan trọng tạo ra chất lượng hiệu quả hoạt động lãnh đạo; họ đóng vai trò như chiếc đầu tầu kéo toàn bộ những con người và toàn bộ hoạt động của tổ chức. Vì vậy muốn chất lượng hiệu quả lãnh đạo tốt trước hết phải nâng cao năng lực người lãnh đạo. Theo tác giả, nội dung đổi mới, nâng cao năng lực người lãnh đạo phải được tiến hành toàn diện, cả về tư duy, nhận thức, phương pháp quản lý; Xây dựng tổ chức; triển khai các kế hoạch, đề án . [57, tr.160].
Trong công trình nghiên cứu “Nghiên cứu quản lý kiểm tra đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học ở Việt Nam” tác giả Cấn Thị Thanh Hương đã luận giải khá sâu sắc các vấn đề về kiểm tra đánh giá, đặc biệt là vấn đề đo đạc việc thực hiện trong đánh giá và tác giả đã xác định 3 nhóm giải pháp quản lý đánh giá kết quả học tập bao gồm: Hoàn thiện chính sách về kiểm tra đánh giá kết quả học tập; thay đổi môi trường kiểm tra đánh giá trong trường đại học (nâng cao nhận thức, đầu tư kinh phí, đào tạo cán bộ, tăng cường thanh tra); đổi mới mô hình kiểm tra đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học (phân cấp quản lý, hình thành mạng lưới các trung tâm khảo thí) [40, tr.136]. Theo chúng tôi những nghiên cứu trên của các tác giả đã góp phần quan trọng nâng cao chất lượng quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh, sinh viên hiện nay.
Do tính chất và và đặc thù đào tạo trong quân đội, cho đến nay chúng tôi vẫn chưa tiếp cận, sưu tập, nghiên cứu được công trình khoa học hay luận án nào bàn về quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS. Những nghiên cứu của các cơ quan chức năng QLGD đào tạo trong hệ thống các trường ĐHQS cơ bản được thể hiện dưới dạng các văn bản chỉ đạo hướng dẫn thực hiện, cùng với đó là hệ thống điều lệ, quy chế, quy định trong đánh giá và quản lý đánh giá kết quả học tập của HV.
Tuy nhiên, nếu tiếp cận ở góc độ quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS là hoạt động có mục đích của chủ thể quản lý, thông qua những tác động công cụ quản lý đến toàn bộ quá trình học tập các môn KHXHNV của HV nhằm thực hiện tốt quy trình, hình thức, phương pháp đánh giá việc dạy học theo mục tiêu yêu cầu đào tạo của mỗi đối tượng . một số nghiên cứu của các tác giả đã đề cập và khai thác ở những góc độ khác nhau đã đề cập tới vấn đề này. Tiêu biểu là, công trình nghiên cứu cấp ngành của nhóm tác giả Lê Anh Tuấn năm 2005, “Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chất lượng và điều kiện đảm bảo chất lượng đào tạo đại học trong hệ thống trường quân đội” [10]; tác giả Mai Văn Hóa với đề tài “Đánh giá chất lượng học tập của HV đào tạo ở Học viện Chính trị quân sự hiện nay” [27]; tác giả Trần Đình Tuấn với công trình “Ứng dụng công nghệ thông tin trong xây dựng, lựa chọn đề thi và đánh giá kết quả học tập ở Học viện Chính trị” [86]; tác giả Phùng Văn Thiết với công trình “Xây dựng các tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục đào tạo bậc đại học ở Học viện Chính trị hiện nay” .
Năm 2005, Cục nhà trường - Bộ tổng tham mưu đã nghiên cứu đề tài cấp ngành “Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chất lượng và điều kiện đảm bảo chất lượng đào tạo đại học trong hệ thống trường quân đội”, do tác giả Lê Anh Tuấn làm chủ nhiệm; đề tài đã chỉ ra cơ sở lý luận về đánh giá chất lượng đào tạo ở nhà trường ĐHQS những vấn đề thực tiễn về đánh giá chất lượng và điều kiện đảm bảo chất lượng đào tạo ở ĐHQS, trên cơ sở đó đề xuất xây dựng 10 nhóm tiêu chí. Trong mỗi nhóm tiêu chí có các tiêu chí cụ thể. 10 nhóm tiêu chí với 23 tiêu chí cùng cách thức lượng hoá với các chỉ số đánh giá đã giúp cho các trường ĐHQS triển khai các hoạt động đánh giá, đặc biệt phục vụ cho việc tự đánh giá hàng năm ở các nhà trường hiện nay. Đề tài không chỉ giúp cho các nhà quản lý và công tác quản lý tổ chức chỉ đạo, triển khai, kiểm tra các hoạt động đánh giá, mà còn góp thêm một cách nhìn mới trong đánh giá ở ĐHQS - đánh giá theo tiêu chí.
Tác giả Mai Văn Hóa với đề tài “Đánh giá chất lượng học tập của HV đào tạo ở Học viện Chính trị quân sự hiện nay”, khác với cách tiếp cận đánh giá chất lượng học tập của HV theo phương pháp truyền thống trước đây, cách đánh giá chỉ dựa trên kết quả điểm số của môn học, khóa học. Tác giả đã bàn nhiều về khía cạnh quản lý, trên phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn của việc đánh giá chất lượng học tập của HV như việc xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến tính khách quan, chính xác của việc đánh giá kết quả học tập của HV, phương pháp đánh giá, những yêu cầu cơ bản của việc đánh giá chất lượng học tập của HV, đặc biệt là việc khảo sát đánh giá nghiêm túc thực trạng hoạt động đánh giá của các lực lượng tham gia vào quá trình đánh giá . trên cơ sở đó tác giả đã đề xuất ba nhóm giải pháp (giải pháp về công tác giáo dục chính trị tư tưởng; giải pháp về công tác quản lý chỉ đạo và điều hành quá trình đào tạo; giải pháp về nghiệp vụ kiểm tra đánh giá) trong đó đáng chú ý là nhóm giải pháp về công tác quản lý chỉ đạo điều hành đánh giá kết quả học tập của HV.
Tác giả Trần Đình Tuấn với công trình “Ứng dụng công nghệ thông tin trong xây dựng, lựa chọn đề thi và đánh giá kết quả học tập ở Học viện Chính trị” (Năm 2100), theo tác giả, thời đại ngày nay là thời đại của công nghệ thông tin. Vì vậy, ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học nói chung trong thi, kiểm tra đánh giá kết quả học tập nói riêng là xu thế tất yếu. Tuy nhiên trong thực tế theo nhận định của tác giả, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong thi, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HV trong các trường quân đội vẫn là một “vùng lõm” [86, tr.12]. Trong đề tài của mình tác giả đã luận giải, làm rõ quan niệm về ứng dụng công nghệ thông tin trong xây dựng lựa chọn đề thi; đánh giá thực trạng việc ứng dụng công nghệ thông tin trong xây dựng lựa chọn đề thi và đánh giá kết quả học tập của HV ở Học viện Chính trị hiện nay. Qua đó tác giả đã đề xuất các giải pháp ứng dụng công nghệ thông tin trong thi, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HV gồm: Đổi mới đồng bộ các thành tố của quá trình dạy học trong mối quan hệ với thi, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HV; xây dựng quy trình ứng dụng công nghệ thông tin trong xây dựng, lựa chọn đề thi và đánh giá kết quả học tập của HV; thử nghiệm ứng dụng công nghệ thông tin trong xây dựng, lựa chọn đề thi và đánh giá kết quả học tập của HV.
Tác giả Phùng Văn Thiết với công trình nghiên cứu “Xây dựng các tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục đào tạo bậc đại học ở Học viện Chính trị hiện nay” (Năm 2006), đã chỉ rõ những cơ sở để xây dựng các tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục đào tạo bậc đại học ở Học viện Chính trị hiện nay như: Các quy định của Đảng cộng sản Việt Nam, Nhà nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam về giáo dục đào tạo bậc đại học; Các quy định của Đảng uỷ quân sự trung ương, Bộ Quốc phòng; Các quy định của Học viện Chính trị . trên cơ sở đánh giá thực trạng các tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục đào tạo ở Học viện Chính trị hiện nay, tác giả đã đề xuất các chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục đào tạo bậc đại học ở Học viện Chính trị hiện nay gồm: Chuẩn mô hình, mục tiêu đào tạo; chuẩn chương trình và kế hoạch đào tạo; chuẩn tiến trình và kế hoạch đào tạo; chuẩn phương pháp dạy học; chuẩn hoạt động QLGD đào tạo; chuẩn cơ sở kĩ thuật trường học; công cụ phương tiện phục vụ giáo dục đào tạo.
3. Khái quát kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học đã công bố và những vấn đề luận án tập trung giải quyết
Các công trình khoa học đã công bố (cả trong nước và nước ngoài) đã khai thác nghiên cứu về vấn đề đánh giá, đo lường, kiểm tra kết quả học tập của người học khá đa dạng, với nhiều góc độ tiếp cận và đối tượng khác nhau. Tuy nhiên có thể đánh giá khái quát những kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học đó và xác định hướng nghiên cứu của luận án gồm các vấn đề sau:
Thứ nhất, các công trình đã nghiên cứu làm rõ khái niệm về đánh giá, đo lường, kiểm tra, thi . từ đó phát triển xây dựng các khái niệm gắn với đối tượng nghiên cứu của mỗi đề tài như: Đánh giá học sinh theo chuẩn đầu ra; Đánh giá chương trình đào tạo tiên tiến; Xây dựng quy trình kiểm tra đánh giá thành tích học tập của sinh viên; Xây dựng quy trình đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học cơ sở . trong các khái niệm của mình, các tác giả đã chỉ ra vị trí, vai trò của hoạt động đánh giá với việc nâng cao kết quả học tập của người học, chỉ ra mối quan hệ giữa đánh giá kết quả học tập với chất lượng giáo dục đào tạo. Các tác giả có chung nhận định, đánh giá đúng, đánh giá chính xác kết quả học tập sẽ kích thích tính tích cực, tự giác học tập của người học. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu mới chỉ dừng lại ở việc luận giải về đánh giá, đo lường, kiểm tra kết quả học tập của học sinh, sinh viên, chưa có công trình nào đưa ra khái niệm quản lý đánh giá kết quả học tập.
Kế thừa kết quả nghiên cứu của các công trình có liên quan, luận án tiếp tục nghiên cứu và giải quyết các vấn đề cụ thể như: Xây dựng khái niệm quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV; Xác định mục tiêu, nội dung quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV; Khái quát, luận giải đặc điểm tổ chức dạy học, đánh giá, quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV; Chỉ ra các yếu tố tác động đến quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS hiện nay.
Thứ hai, trong nghiên cứu đánh giá thực trạng đánh giá kết quả học tập, ở mỗi thời điểm và đối tượng nghiên cứu khác nhau, do đó các công trình khoa học đã công bố mặc dù đã có những khảo sát, nhận định, đánh giá khá sâu sắc với những số liệu minh chứng, cụ thể, rõ ràng, có những công trình đã rút ra được những bài học kinh nghiệm để tiến hành các hoạt động đánh giá kết quả học tập của người học chặt chẽ, khách quan hơn. Tuy nhiên, trong các công trình nghiên cứu đó chưa có công trình nào làm rõ đặc điểm và đánh giá thực trạng quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS. Do đó, luận án sẽ tiếp tục giải quyết những vấn đề:
Nhận định, phân tích những xu hướng vận động phát triển của đánh giá kết quả học tập KHXHNV có tác động trong quản lý.
Đánh giá thực trạng quản lý đánh giá kết quả học tập của HV, trên cơ sở kết quả đánh giá thực trạng, phân tích làm rõ nguyên nhân của những hạn chế khuyết điểm để có cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất xây dựng các biện pháp quản lý đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS một cách khoa học, hiệu quả, khả thi.
Thứ ba, các nghiên cứu về nội dung, con đường, biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý đánh giá kết quả học tập của người học như: Các tác động nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các lực lượng; cải tiến mô hình kiểm tra đánh giá kết quả học tập; hoàn thiện cơ chế chính sách trong kiểm tra đánh giá; tăng cường cơ sở vật chất kĩ thuật trong kiểm tra đánh giá kết quả học tập . hệ thống biện pháp này là những đóng góp quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng hiệu quả QLGD đào tạo nói chung, chất lượng dạy học trong các nhà trường nói riêng. Tuy nhiên, chưa có những công trình khoa học bàn đến biện pháp quản lý đánh giá kết quả học tập đối với các môn KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS hiện nay. Trước tình hình đó, luận án sẽ tập trung nghiên cứu xây dựng các biện pháp theo hướng: Quản lý mục tiêu và kế hoạch đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV; Quản lý tiêu chí và công cụ đo lường trong đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV; Quản lý quy trình đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV; Quản lý thông tin trong đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV; Xây dựng văn hóa trong đánh giá kết quả học tập KHXHNV của HV ở các trường ĐHQS.
Trên đây là những vấn đề mới và cấp thiết cần nghiên cứu làm rõ trong luận án. Những vấn đề trên được giải quyết sẽ góp phần nâng cao chất lượng hiệu quả giáo dục đào tạo ở các trường ĐHQS trong tình hình mới.