Luận Văn Quá trình phát triển quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Liên bang Nga trong bối cảnh hội nhập kinh

1. Sự cần thiết nghiên cứu của đề tài luận án
Trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, từng bước
hội nhập vào kinh tế khu vực và kinh tế thế giới, Đảng và Nhà nước ta đã
xác định rõ vai trò của hoạt động kinh tế đối ngoại, coi đó là động lực
quan trọng để phát triển kinh tế quốc dân, với chủ trương: "Tiếp tục mở
rộng quan hệ kinh tế đối ngoại theo hướng đa phương hoá, đa dạng hoá;
chủ động hội nhập kinh tế quốc tế theo lộ trình phù hợp với điều kiện của
nước ta Chủ động và tích cực thâm nhập thị trường quốc tế, chú trọng
thị trường các trung tâm kinh tế thế giới, duy trì và mở rộng thị phần trên
các thị trường quen thuộc, tranh thủ mọi cơ hội mở thị trường mới. Từng
bước hiện đại hoá phương thức kinh doanh phù hợp với xu thế mới của
thương mại thế giới."
Liên Xô trước đây vốn là thị trường chính và quan trọng trong hoạt
động thương mại quốc tế của Việt Nam (VN). Quan hệ thương mại Việt -
Xô đã đóng một vai trò quan trọng trong công cuộc bảo vệ, kiến thiết đất
nước và phát triển kinh tế của VN. Sau khi Liên Xô tan rã (1990), Liên
bang Nga (LBN) kế thừa các quan hệ kinh tế - thương mại với VN, có thể
xem đó là bước ngoặt lịch sử trong quan hệ thương mại giữa hai nước.
Bối cảnh lúc đó khiến cho mỗi nước gặp không ít khó khăn, gây tác động
bất lợi đến sự phát triển quan hệ thương mại VN - LBN. Từ vị trí là thị
trường trọng yếu chiếm tỷ trọng đặc biệt lớn trong quan hệ thương mại
quốc tế của VN, kim ngạch ngoại thương giữa hai nước có những năm
chiếm tới 70 - 80% tổng kim ngạch ngoại thương của VN, đến nay con số
này chỉ còn xấp xỉ 2%. Buôn bán hai chiều giữa VN - LBN giảm sút mạnh.
Hàng hoá xuất khẩu của VN mất khả năng cạnh tranh trên thị trường
LBN, thị phần bị thu hẹp. Nhiều doanh nghiệp hoạt động xuất khẩu của
VN đã phải từ bỏ thị trường này do có quá nhiều rủi ro. Tuy nhiên, xét về
lâu dài, LBN vẫn là một thị trường rộng lớn, giàu tiềm năng để VN đẩy
mạnh xuất, nhập khẩu hàng hoá, tăng cường quan hệ thương mại song
phương, phát huy lợi thế so sánh của mình. Hơn nữa, LBN vốn là thị
trường VN đã có quan hệ gắn bó từ lâu, điều kiện đang dần thay đổi, các
doanh nghiệp VN sẽ thuận lợi hơn khi thâm nhập và mở rộng hoạt động
ở thị trường này so với các thị trường mới khác. Trước đòi hỏi cấp bách
của thực tiễn phát triển và quản lý hoạt động thương mại quốc tế, cũng
như nhu cầu khôi phục và mở rộng quan hệ thương mại đối với thị
trường quen thuộc nhiều tiềm năng như thị trường LBN trong bối cảnh và
điều kiện mới, việc nghiên cứu thị trường LBN và quá trình phát triển
quan hệ thương mại VN - LBN là thực sự cần thiết, có ý nghĩa quan trọng
cả về lý luận và thực tiễn, tìm luận cứ xác thực phục vụ cho việc hoạch
định chính sách phát triển quan hệ thương mại VN - LBN trong giai đoạn
mới qua đó thúc đẩy quan hệ hợp tác toàn diện giữa hai nước phát triển
lên tầm cao mới. Quan hệ thương mại VN - LBN là một khâu trọng yếu
trong mối quan hệ hợp tác chiến lược phát triển của cả hai nước. Quan
hệ đó cần được phát triển không ngừng cả bề rộng lẫn chiều sâu, đạt tới
hiệu quả mong đợi. Đó là điều đã được lãnh đạo cấp cao hai nước luôn
khẳng định. Luận án này được thực hiện theo nội dung cốt lõi như đã
được trình bày.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài luận án
Trong xu thế toàn cầu hoá, khu vực hoá và tự do hoá thương mại
đang phát triển mạnh mẽ như hiện nay, hợp tác kinh tế, thương mại và hội
nhập vào kinh tế thế giới đang là những vấn đề thực tiễn nóng bỏng, sôi
động được cả giới khoa học và chính khách quan tâm. Vì vậy, việc nghiên
cứu quan hệ hợp tác thương mại giữa VN và LBN không phải là chủ đề
hoàn toàn mới. Cũng đã có những công trình nghiên cứu có liên quan đến
vấn đề này, song chưa nhiều và đề cập với nhiều cách tiếp cận khác nhau.
Nhìn chung, các công trình đã nghiên cứu và phản ánh đa dạng mối quan
hệ VN - LBN trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, thương mại, đầu tư, văn
hóa xã hội trong các thời kỳ khác nhau. Nhưng chưa có công trình nào
nghiên cứu một cách hệ thống quá trình phát triển quan hệ thương mại VN
- LBN từ khi hai nước chính thức có quan hệ thương mại đến năm 2005,
dưới góc độ lịch sử kinh tế từ phía VN, trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội
nhập kinh tế quốc tế (HNKTQT).
3. Mục đích nghiên cứu và ý nghĩa của luận án
* Mục đích nghiên cứu: Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn
quan hệ thương mại quốc tế nói chung và quan hệ thương mại giữa VN
và LBN nói riêng trong bối cảnh HNKTQT. Phân tích, đánh giá thực trạng
quan hệ thương mại giữa VN và LBN giai đoạn từ 1992 đến 2005. Kiến
nghị giải pháp nhằm phát triển quan hệ thương mại giữa VN và LBN đến
năm 2010 định hướng đến năm 2020.
* ý nghĩa của luận án: Kết quả nghiên cứu của luận án sẽ là
những luận cứ khoa học cần thiết giúp các cơ quan quản lý Nhà nước
trong việc hoạch định chính sách và tổ chức hoạt động thương mại quốc
tế nói chung và hoạt động thương mại giữa VN - LBN nói riêng; Giúp các
doanh nghiệp của hai nước có thêm những thông tin và nhận thức mới về
chính sách, môi trường kinh doanh, kinh nghiệm của các đối tác và thị
trường của nhau để có thể đạt hiệu quả cao nhất trong hoạt động thương
mại; Ngoài ra, kết quả nghiên cứu của luận án có thể dùng làm tài liệu
tham khảo cho các cán bộ nghiên cứu và giảng dạy đại học về quá trình
phát triển quan hệ thương mại VN - LBN.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án: Quá trình phát triển quan hệ
thương mại VN - LBN trong bối cảnh HNKTQT.
Phạm vi nghiên cứu của luận án: Thương mại hàng hoá giữa VN
và LBN; Đánh giá khái quát hoạt động thương mại hai nước thời kỳ
trước năm 1992 (từ 1955 đến 1992); Nghiên cứu thực trạng hoạt động
thương mại hàng hóa giữa hai nước từ năm 1992 đến 2005; Giải pháp
phát triển quan hệ thương mại VN - LBN áp dụng cho giai đoạn từ nay
đến 2010 và tầm nhìn đến năm 2020.
5. Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp duy vật biện chứng và phương
pháp duy vật lịch sử, kết hợp phương pháp lịch sử và phương pháp logic;
Phương pháp thống kê, phân tích tổng hợp và phương pháp so sánh.
6. Những đóng góp của luận án
- Hệ thống hoá và làm sâu sắc hơn một số vấn đề lý luận về phát
triển quan hệ thương mại giữa VN và LBN trong xu hướng khu vực hoá
và toàn cầu hoá. Bên cạnh những cơ sở lý thuyết mang tính kinh điển,
quan hệ thương mại quốc tế VN - LBN còn được xác lập trên cơ sở vị thế
địa - chính trị và địa - kinh tế của VN trong hệ thống xã hội chủ nghĩa
trước đây và ở khu vực Đông Nam á. Sau khi Liên Xô tan rã, cả hai nước
thực hiện tự do thương mại và HNKTQT thì cơ sở của quan hệ thương
mại giữa VN và LBN còn là vị thế địa - chính trị, địa-chiến lược và địa -
kinh tế của VN trong khu vực và ASEAN.
- Đánh giá thực trạng phát triển quan hệ thương mại giữa hai nước
VN và LBN, làm rõ những hạn chế và nguyên nhân. Trên cơ sở nghiên
cứu lý luận và thực tiễn, luận án đã khẳng định tiềm năng và lợi ích của
sự phát triển quan hệ thương mại VN - LBN trong bối cảnh mới, trên cơ
sở đó xây dựng quyết tâm chiến lược phát triển mối quan hệ này,
- Đề xuất giải pháp phát triển quan hệ thương mại VN - LBN trong bối
cảnh HNKTQT, trong đó có các giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu các mặt
hàng VN có lợi thế sang thị trường LBN, gắn hoạt động xuất khẩu trực
tiếp với đầu tư vào LBN để tăng giá trị gia tăng của các hàng nông sản
xuất khẩu của ta, cũng như tạo điều kiện để thâm nhập sâu hơn vào các
kênh phân phối của LBN
- Bổ sung nguồn tư liệu cho công tác nghiên cứu, cho các nhà quản
lý và hoạt động thực tiễn về quá trình phát triển quan hệ thương mại VN -
LBN - cả hai nước đang tiến rất gần đến việc trở thành thành viên chính
thức của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ
lục, nội dung của luận án được kết cấu thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của quan hệ thương mại
quốc tế trong bối cảnh toàn cầu hoá và HNKTQT.
Chương 2: Thực trạng quan hệ thương mại VN - LBN thời kỳ
1992 - 2005
Chương 3: Giải pháp phát triển quan hệ thương mại VN - LBN.