Thạc Sĩ Phương thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh thiếu niên

3
Mục lục
Trang
Mở đầu 5
Ch-ơng 1: Ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho
thanh, thiếu niên - Một số vấn đề lý luận
21
I Quan niệm về giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho thanh,
thiếu niên
25
1. T- t-ởng Hồ Chí Minh về thanh, thiếu niên và việc giáo dục
thanh, thiếu niên trở thành “thế hệ cách mạng cho đời sau“
26
2 Thực trạng thanh, thiếu niên Việt Nam trong bối cảnh hiện nay 48
3 Mấy vấn đề lý luận đặt ra cho việc giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh
cho thanh, thiếu niên trong bối cảnh hiện nay
58
II Nhận thức chung về ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí
Minh cho thanh, thiếu niên
65
1 Khái niệm ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh 65
2 Một số vấn đề cơ bản về ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí
Minh cho thanh, thiếu niên
68
3 Những nguyên tắc cơ bản của ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ
Chí Minh cho thanh, thiếu niên.
78
Ch-ơng II: về thực hiện ph-ơng thức giáo dục
t- t-ởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên
trong những năm đổi mới ở n-ớc ta
83
I Điều kiện lịch sử hình thành ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng
Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên
83
1 Những nhân tố tác động tới việc giáo dục thanh, thiếu niên. 83
2 Tình hình và những vấn đề đặt ra đối với thanh, thiếu niên. 87
3 Chủ tr-ơng của Đảng trong việc giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh
đối với thanh, thiếu niên
91
4
II Tình hình thực hiện ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí
Minh cho thanh niên
96
1 Những ph-ơng pháp và hình thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh
trong thời gian qua
96
2 Kết quả thực hiện ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh
cho thanh, thiếu niên
104
3 Những nhận xét rút ra 122
Ch-ơng III: Đổi mới Ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí
Minh cho thanh, thiếu niên trong điều kiện hiện nay
134
I Những đòi hỏi khách quan của việc xây dựng ph-ơng thức
giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên.
134
1 Những vận động mới của tình hình quốc tế và trong n-ớc. 134
2 Về tình hình của thanh, thiếu niên hiện nay. 149
3 Quan điểm của Đảng đối với công tác thanh, thiếu niên và giáo
dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên hiện nay.
157
II Nội dung ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho
thanh, thiếu niên hiện nay
163
1 Nguyên tắc xây dựng ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh
cho thanh, thiếu niên trong điều kiện hiện nay
165

2 Ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên
hiện nay.
169
Kết luận 194
Danh mục tài liệu tham khảo 197 5
mở đầu
1- Tính cấp thiết của đề tài:
1.1- T- t-ởng cách mạng có trở thành hiện thực hay không, không chỉ
phụ thuộc vào nội dung khoa học của nó mà còn bị chi phối bởi ph-ơng thức
truyền bá t- t-ởng đó vào cuộc sống.
Thấm nhuần t- t-ởng Hồ Chí Minh, d-ới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân
ta đã làm nên những chiến thắng kỳ diệu trong cách mạng giải phóng và ngày
nay đang tiếp tục giành đ-ợc nhiều thành tựu trong sự nghiệp xây dựng chủ
nghĩa xã hội ở n-ớc ta. Đó là thắng lợi của niềm tin khoa học đã trở thành
hành động cách mạng tích cực của các thế hệ ng-ời Việt Nam, trong đó có
thanh, thiếu niên, đ-ợc giáo dục bằng t- t-ởng Hồ Chí Minh. Làm cho t-
t-ởng Hồ Chí Minh trở thành niềm tin khoa học và biến thành hành động cách
mạng của nhân dân, của mọi thế hệ thanh, thiếu niên để đem lại thắng lợi
trong cách mạng là do Đảng ta đã sử dụng những ph-ơng thức giáo dục t-
t-ởng Hồ Chí Minh khoa học, phù hợp với đối t-ợng và điều kiện lịch sử nên
đã đáp ứng các yêu cầu, nhiệm vụ của cách mạng n-ớc ta ở mỗi thời kì.
Ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh là một nhân tố đ-a tới thành công
của t- t-ởng cách mạng Hồ Chí Minh trong thời gian qua.
1.2- Tuy nhiên, ngày nay, những điều kiện khách quan, chủ quan có
những vận động và biến đổi sâu sắc đã tác động mạnh đến ph-ơng thức và hiệu
quả giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên.
Có thể thấy, tr-ớc hết là yêu cầu mới của nhiệm vụ giáo dục t- t-ởng Hồ
Chí Minh vào thanh, thiếu niên không chỉ dừng lại trên ý nghĩa chung là “bồi
d-ỡng thế hệ cách mạng cho đời sau” mà phải đạt đến tầm mức khoa học cao
hơn, sâu sắc hơn, đó là làm cho t- t-ởng Hồ Chí Minh phải trở thành “nền tảng
t- t-ởng, kim chỉ nam cho hành động” của lớp lớp thanh, thiếu niên- những
ng-ời kế tục sự nghiệp của Đảng, đ-a ngọn cờ Hồ Chí Minh tới đích thắng lợi.
Mặt khác, do những nội dung t- t-ởng Hồ Chí Minh đã đ-ợc nghiên cứu đầy 6
đủ và thấu đáo hơn tr-ớc đây cũng đòi hỏi phải đổi mới ph-ơng thức giáo dục
cho thanh, thiếu niên để phù hợp với nội dung đó.
B-ớc sang thế kỷ XXI, xu h-ớng hoà bình, hợp tác giữa các quốc gia,
các khu vực và trên toàn thế giới, xu h-ớng toàn cầu hoá kinh tế quốc tế diễn
ra rất nhanh chóng nh-ng cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh t- t-ởng không vì
vậy có xu h-ớng giảm đi mà còn diễn ra gay gắt hơn d-ới nhiều hình thức và
làm cho tình hình thế giới hàng ngày, hàng giờ có những diễn biến rất phức
tạp. Tình hình đó đã tác động ngày càng trực tiếp đối với thế hệ thanh, thiếu
niên trên cả hai mặt sáng và tối. Lợi dụng sự sụp đổ của hệ thống xã hội chủ
nghĩa, chủ nghĩa đế quốc đã tăng c-ờng việc chống phá trên mặt trận t- t-ởng,
xuyên tạc, bôi nhọ hòng làm mất niềm tin của thế hệ trẻ đối với chế độ xã hội
chủ nghĩa, đối với đảng và các lãnh tụ cộng sản. Bằng nhiều ph-ơng thức, thủ
đoạn thâm độc, thông qua các ph-ơng tiện truyền thông hiện đại, các thế lực
đế quốc m-u toan làm mất vai trò chủ đạo của thanh, thiếu niên trong việc kế
tục sự nghiệp của Đảng. Đây thực sự là một mặt trận đấu tranh phức tạp,
không chỉ đơn thuần là nội dung tuyên truyền, giáo dục mà còn là cả bằng
ph-ơng thức giáo dục với những ph-ơng pháp, hình thức và biện pháp mới để
đấu tranh giành trái tim và khối óc của thanh, thiếu niên. Đó là một đòi hỏi của
sự nghiệp cách mạng n-ớc ta.
Mặt khác, nền kinh tế nhiều thành phần hoạt động theo cơ chế thị tr-ờng
đ-ợc xây dựng ở n-ớc ta trong điều kiện hội nhập quốc tế, bên cạnh mặt tích
cực đã bộc lộ rõ mặt trái hàng ngày hàng giờ tác động trực tiếp tới thế hệ trẻ.
Lợi nhuận và đồng tiền trong nền kinh tế thị tr-ờng là mảnh đất màu mỡ để
chủ nghĩa cá nhân nảy nở và phát triển. Tệ quan liêu, tham nhũng, phai nhạt lí
t-ởng, niềm tin đổ vỡ trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên đã tác
động mạnh tới thanh, thiếu niên. Trong sự tác động tiêu cực đa chiều đó,
những ph-ơng pháp, hình thức và biện pháp giáo dục đối với thanh, thiếu niên
đ-ợc thực hiện có hiệu quả tr-ớc đây trong một nền kinh tế thuần nhất không 7
còn thích hợp tr-ớc những sự vận động và biến đổi không ngừng của những
điều kiện kinh tế, văn hoá, xã hội trong cơ chế thị tr-ờng.
Cùng với những biến đổi trên, sự phát triển bùng nổ của của kĩ thuật
truyền thông đã làm phong phú và đa dạng các hình thức thức thông tin. Một
mặt, nó làm tăng khả năng tạo ra nhiều ph-ơng pháp, hình thức và biện pháp
trong giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh, nh-ng mặt khác, những tiến bộ của
khoa học - công nghệ đó lại có sức cuốn hút và thậm chí lấn át sự chú ý của
thanh, thiếu niên đối với việc giáo dục lí t-ởng, đạo đức. Bởi vậy, có những
ph-ơng thức có thể phát huy lợi thế và khắc chế những tác động tiêu cực của
sự phát triển kỹ thuật trong giáo dục, tuyên truyền là yêu cầu của thực tế hiện
nay.
1.3- Trong những năm qua, công tác giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh
đ-ợc Đảng, Nhà n-ớc và các cơ quan hữu quan rất quan tâm và b-ớc đầu đạt
đ-ợc kết quả đáng ghi nhận. Kể từ sau Đại hội IX, Đảng và Nhà n-ớc ta chủ
tr-ơng đẩy mạnh việc tuyên truyền, giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cả về
chiều rộng lẫn chiều sâu. Thực hiện Chỉ thị 23 (3-2003) của Ban Bí th- Trung
-ơng Đảng, công tác này trở thành một sinh hoạt chính trị lớn của tất cả các
cấp, các ngành, các địa ph-ơng trong toàn quốc. Các cuộc thi tìm hiểu về cuộc
đời sự nghiệp và t- t-ởng Hồ Chí Minh, thi tuyên truyền viên t- t-ởng Hồ Chí
Minh và từ năm học 2003-2004 đến nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chính
thức đ-a t- t-ởng Hồ Chí Minh là môn học chính khoá cho tất cả các tr-ờng
Đại học và Cao đẳng trong toàn quốc là một b-ớc tiến mới trong việc tìm tòi
ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh. Từ đầu năm 2006, cuộc vận động
“Học tập và làm theo tấm g-ơng đạo đức Hồ Chí Minh” do Đảng ta phát động
cũng có ý nghĩa to lớn trong trong lộ trình giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh đối
với xã hội nói chung và thanh, thiếu niên nói riêng. Điều đó đã nói lên việc tìm
tòi ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh đã đ-ợc Đảng ta chú ý giải
quyết trên thực tiễn và đã đạt đ-ợc những kết quả khích lệ. 8
Tuy nhiên, những kết quả đó ch-a đáp ứng đ-ợc yêu cầu nhiệm vụ của
thực tiễn cách mạng. Những hiện t-ợng phai nhạt lí t-ởng, suy giảm đạo đức
trong một bộ phận không nhỏ thanh, thiêu niên cũng một phần là do t- t-ởng
Hồ Chí Minh chậm đi vào thhế hệ trẻ. Một trong những nguyên nhân của tình
hình đó là vấn đề ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho thanh,
thiếu niên còn có những bất cập. Bởi vậy, việc nghiên cứu, tìm ra ph-ơng thức
với những ph-ơng pháp, hình thức, biện pháp, giải pháp mới phù hợp để công
tác giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên đạt hiệu quả cao
nhất có ý nghĩa thiết thực đối với thắng lợi của công cuộc đổi mới cũng nh-
toàn bộ sự nghiệp cách mạng XHCN d-ới sự lãnh đạo của Đảng ta hiện nay
vàtrong t-ơng lai.
Tóm lại, tr-ớc những biến đổi toàn diện của tình thế giới, trong n-ớc,
tr-ớc những đòi hỏi tr-ớc mắt và lâu dài của nhiệm vụ cách mạng đối với
thanh, thiếu niên, tr-ớc những yêu cầu mới về mục tiêu giáo dục với việc
ngày càng hoàn thiện nội dung t- t-ởng Hồ Chí Minh và tr-ớc sự vận động
mới của đối t-ợng đ-ợc giáo dục là thanh, thiếu niên, yêu cầu khách quan là
phải xây dựng ph-ơng thức giáo dục cho phù hợp với những biến đổi đó nhằm
đạt hiệu quả cao nhất trong giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu
niên. Việc xây dựng ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho thanh,
thiếu niên còn là tiếp tục thực hiện yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ bồi
d-ỡng thế hệ cách mạng cho đời sau, là tìm ph-ơng thức khoa học cho việc
xác lập vị trí nền tảng t- t-ởng, kim chỉ nam cho hành động của t- t-ởng Hồ
Chí Minh, theo chủ tr-ơng của Đảng, đối với thanh, thiếu niên ở n-ớc ta.
Do vậy, chúng tôi chọn vấn đề “Ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Chí Minh
cho thanh, thiếu niên” làm đề tài nghiên cứu của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đế đề tài
Công tác nghiên cứu ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho
thanh, thiếu niên đã sớm đ-ợc Đảng, Nhà n-ớc, các tổ chức và các nhà
nghiên cứu khoa học quan tâm và thực hiện. Đặc biệt, từ Đại hội VII của
Đảng (1991), trên cơ sở khẳng định chủ nghĩa Mác-Lênin, t- t-ởng Hồ Chí
Minh là nền tảng t- t-ởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng, nhiệm vụ 9
đ-a t- t-ởng Hồ Chí Minh vào cuộc sống đ-ợc đẩy mạnh thì việc nghiên cứu
ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho các tầng lớp nhân dân, đặc
biệt là cho thanh, thiếu niên đ-ợc thúc đẩy ngày càng mạnh mẽ hơn. Điều đó
đ-ợc thể hiện theo các h-ớng nh- sau:
2.1- Trong các văn kiện chính thống của Đảng, Nhà n-ớc.
- Thực hiện quan điểm chỉ đạo của Đại hội VII, Đảng ta đã ra Nghị
quyết 01-NQ/TW (1992) về công tác lý luận trong giai đoạn hiện nay và
Nghị quyết 09-NQ/TW, ngày 18-2-1995 của Bộ Chính trị về một số định
h-ớng lớn trong công tác t- t-ởng hiện nay nhấn mạnh vai trò nền tảng của t-
t-ởng Hồ Chí Minh. Đặc biệt, trong Nghị quyết 01-NQ/TW (1992), Bộ Chính
trị đặt ra yêu cầu “đổi mới ch-ơng trình, nội dung, ph-ơng pháp giáo dục chủ
nghĩa Mác-Lênin và t- t-ởng Hồ Chí Minh, làm cho chủ nghĩa Mác-Lênin, t-
t-ởng Hồ Chí Minh trở thành hệ thống t- t-ởng chỉ đạo trong đời sống tinh
thần xã hội ta, nâng cao giác ngộ lý t-ởng và niềm tin cho đảng viên, đoàn
viên thanh niên và nhân dân”.
- Trong Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VIII (7-1996) về
định h-ớng phát triển giáo dục và đào tạo, Đảng ta nhấn mạnh phải “tăng
c-ờng giáo dục công dân, giáo dục lòng yêu n-ớc, chủ nghĩa Mác-Lênin và t-
t-ởng Hồ Chí Minh, giáo dục đạo đức và nhân văn” và Nghị quyết Hội nghị
lần thứ hai BCH Trung -ơng Đảng khóa VIII (12-1996) về Định h-ớng chiến
l-ợc phát triển giáo dục-đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hóa hiện đại hóa
và nhiệm vụ đến năm 2000 chỉ rõ việc đ-a t- t-ởng Hồ Chí Minh vào giảng
dạy trong nhà tr-ờng nh- một môn học và “tăng c-ờng giáo dục công dân,
giáo dục t- t-ởng, đạo đức, lòng yêu n-ớc, chủ nghĩa Mác-Lênin, đ-a việc
giảng dạy t- t-ởng Hồ Chí Minh vào nhà tr-ờng phù hợp với lứa tuổi và với
từng bậc học”.
- Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX (4-2001), tiếp tục
khẳng định nội dung của các nghị quyết trên và nhấn mạnh nội dung giáo dục
“chăm lo bồi d-ỡng thế hệ cách mạng cho đời sau”. 10
- Tháng 6-2002, Thủ t-ớng chính phủ ra Quyết định số 494/QĐ-TTg
phê duyệt đề án Một số biện pháp nâng cao chất l-ợng và hiệu quả giảng
dạy, học tập các bộ môn khoa học Mác-Lênin, t- t-ởng Hồ Chí Minh trong
các tr-ờng đại học, cao đẳng, môn chính trị trong tr-ờng trung học chuyên
nghiệp và dạy nghề. Đề án chỉ rõ công tác giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh là
môn học bắt buộc trong ch-ơng trình học, theo đó quy định việc biên soạn bộ
giáo trình quốc gia t- t-ởng Hồ Chí Minh là cơ sở để biên soạn các ch-ơng
trình, giáo trình phù hợp với mục tiêu, yêu cầu, nội dung, ph-ơng pháp tổ
chức đào tạo ở các tr-ờng đại học và cao đẳng khác nhau. Đối với các tr-ờng
lớp đào tạo cử nhân chuyên ngành t- t-ởng Hồ Chí Minh thì sử dụng trực tiếp
giáo trình quốc gia t- t-ởng Hồ Chí Minh để dạy và học tập, đồng thời quy
định rõ việc chỉ đạo, quản lý giảng dạy bộ môn t- t-ởng Hồ Chí Minh và đào
tạo, bồi d-ỡng, chế độ chính sách đối với đội ngũ giảng viên, giáo viên bộ
môn t- t-ởng Hồ Chí Minh.
- Tháng 3-2003, Ban Bí th- ra Chỉ thị 23-CT/TW về đẩy mạnh nghiên
cứu, tuyên truyền, giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh trong giai đoạn mới, chỉ rõ
nội dung tuyên truyền, giáo dục, nhiệm vụ của công tác tuyên truyền, giáo
dục t- t-ởng Hồ Chí Minh, nhấn mạnh công tác giáo dục t- t-ởng Hồ Chí
Minh trong nhà tr-ờng bằng các ph-ơng tiện thông tin đại chúng, các hoạt
động văn hóa, văn nghệ, coi trọng việc tuyên truyền, giáo dục đối với cán bộ,
lãnh đạo các cấp, đội ngũ đảng viên, thanh, thiếu niên và chỉ ra các hoạt động
phối hợp cụ thể của các cấp, các ngành trong khi tổ chức thực hiện.
- Trên cơ sở quan điểm của Đảng và Nhà n-ớc, Bộ Giáo dục và Đào tạo
có Công văn số 39990/CV-BGDĐT (5-2003) về kế hoạch tổ chức triển khai
Chỉ thị 23 h-ớng dẫn môn học T- t-ởng Hồ Chí Minh trong các tr-ờng đại
học, cao đẳng. Tiếp đó, là Quyết định số 35/2003QĐ-BGDĐT (7-2003) về
việc ban hành đề c-ơng môn học t- t-ởng Hồ Chí Minh trình độ đại học, cao
đẳng và Công văn số 6766/CVBGDĐT (8-2003) về h-ớng dẫn giảng dạy môn
học t- t-ởng Hồ Chí Minh, quy định cụ thể nội dung môn t- t-ởng Hồ Chí
Minh (gồm 6 bài). Thông t- liên bộ số 42/2003TTLBGDĐT-BTC (8-2003)
Liên Bộ Giáo dục và Đào tạo và Bộ Tài chính h-ớng dẫn Một số biện pháp 11
nâng cao chất l-ợng và hiệu quả giảng dạy, học tập các môn khoa học Mác-
Lênin, t- t-ởng Hồ Chí Minh trong các tr-ờng đại học, cao đẳng, môn chính
trị trong các tr-ờng trung học chuyên nghiệp và dạy nghề. Lấy đối t-ợng là
sinh viên, học viên tất cả các tr-ờng thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, Thông
t- quy định rõ những nội dung về ch-ơng trình, giáo trình, triển khai công tác
chỉ đạo, quản lý giảng dạy t- t-ởng Hồ Chí Minh. Trên cơ sở Nghị quyết
14/2005/NQ-CP (11-2005) của Chính phủ về đổi mới cơ bản và toàn diện
giáo dục Đại học Việt Nam giai đoạn 2006-2020” và Nghị quyết Hội nghị lần
thứ 5 BCH Trung -ơng Đảng khoá X, Bộ Giáo dục và Đào tạo ra Quyết định
số 2194/QĐ-BGDĐT về việc xây dựng đề tài “Đổi mới kết cấu nội dung
ch-ơng trình, giáo trình các môn học Mác-Lênin, t- t-ởng Hồ Chí Minh trình
độ đại học và cao đẳng” xác định giữ nguyên thời l-ợng giảng dạy của môn
học nh-ng có đổi mới trong nội dung giáo trình.
- Thực hiện Chỉ thị 23, Ban Bí th- TW Đoàn TNCS Hồ Chí Minh triển
khai Kế hoạch số 24-KH/TƯĐTN (3-2003) về thực hiện cuộc vận động “Tuổi
trẻ Việt Nam sống, chiến đấu, lao động và học tập, hành động theo g-ơng
Bác Hồ vĩ đại” và Kế hoạch số 25-KH/TƯĐTN (7-2003) tổ chức sinh hoạt
chính trị “Tuổi trẻ với t- t-ởng Hồ Chí Minh”; tiếp đó là H-ớng dẫn số
31/HD-TƯĐTN (6-2004) về việc tổ chức Hội thi “Đội tuyên truyền thanh
niên về t- t-ởng Hồ Chí Minh”. Bên cạnh đó, trong các tổ chức Hội sinh viên
các cấp tổ chức các cuộc thi “T- t-ởng Hồ Chí Minh-Hành trang sinh viên
Việt Nam thế kỷ XXI”; Olympic các môn khoa học Mác-Lênin, t- t-ởng Hồ
Chí Minh;
- Chỉ thị số 06-CT/TƯ của Bộ Chính trị (11-2006) về tổ chức cuộc vận
động “Học tập và làm theo tấm g-ơng đạo đức Hồ Chí Minh”. Chỉ thị nêu rõ
mục đích, yêu cầu, nội dung tổ chức nghiên cứu, học tập và làm theo t- t-ởng
đạo đức Hồ Chí Minh trong các tác phẩm Nâng cao đạo đức cách mạng, quét
sạch chủ nghĩa cá nhân, Di chúc và tấm g-ơng đạo đức Hồ Chí Minh; bắt đầu
tổ chức thực hiện từ ngày 3-2-2007 đến 3-2-2011.
- Đại hội Đại biểu toàn quốc Đoàn TNCS Hồ Chí Minh lần thứ VIII
(2002), IX (2007) xác định mục tiêu của công tác Đoàn và phong trào thanh, 12
thiếu niên là “Tăng c-ờng bồi d-ỡng lý t-ởng, đạo đức cách mạng, bản lĩnh
chính trị cho thanh, thiếu niên, chăm lo quyền, lợi ích chính đáng của thanh
niên”, đặc biệt là Đại hội Đoàn lần thứ IX (nhiệm kỳ 2007-2012) đề ra một
trong những giải pháp quan trọng cơ bản về giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh là
“triển khai thực hiện có hiệu quả cuộc vận động Tuổi trẻ Việt Nam học tập và
làm theo lời Bác, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về đạo đức, lối sống, nhằm
hình thành những phẩm chất tốt đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam”.
2.2- Nghiên cứu t- t-ởng Hồ Chí Minh về giáo dục và vận dụng t-
t-ởng Hồ Chí Minh vào công tác giáo dục trong sự nghiệp đổi mới có một số
công trình nghiên cứu, bài viết tiêu biểu nh-:
Năm 1985, NXB Thanh niên xuất bản cuốn sách Bác Hồ với sự nghiệp
bồi d-ỡng thế hệ trẻ gồm 16 bản báo cáo khoa học (đ-ợc tập tợp từ 100 báo
cáo tại Hội thảo khoa học do Viện Bảo tàng Hồ Chí Minh và Trung -ơng
Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh đồng tổ chức) chỉ rõ những quan
điểm chiến l-ợc của Chủ tịch Hồ Chí Minh và b-ớc đầu nêu lên những giải
pháp góp phần cải tiến và nâng cao chất l-ợng công tác, giáo dục và bồi
d-ỡng thế hệ trẻ trong giai đoạn cách mạng mới.
- Sách Nghiên cứu, giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh trong thời kỳ đổi
mới do TS.Nguyễn Văn Sáu chủ biên (2005) là kết quả của một đề tài khoa
học tổng kết công tác nghiên cứu, giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh (chủ yếu là
ở các tr-ờng thuộc hệ thống Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; trong
các Học viện, nhà tr-ờng thuộc lực l-ợng vũ trang nhân dân, một số tr-ờng
đại học và tr-ờng đoàn thể) và trên cơ sở đó nêu ra ph-ơng h-ớng, giải pháp
đẩy mạnh công tác nghiên cứu, giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh trong thời kỳ
mới.
- Sách Đ-a t- t-ởng Hồ Chí Minh vào cuộc sống do PGS.TS. Lê Văn
Tích chủ biên (2006) cũng là kết quả của đề tài khoa học. Từ những vấn đề
chiến l-ợc về xây dựng con ng-ời Việt Nam trong thời kỳ CNH, HĐH đất
n-ớc, trên cơ sở phân tích thực trạng công tác tổ chức, giáo dục tuyên truyền
t- t-ởng Hồ Chí Minh (qua 5 nhóm đối t-ợng: công nhân, nông dân, lực
l-ợng vũ trang, thanh niên, học sinh sinh viên) các tác giả đã nêu lên cơ sở lý 13
luận của việc xây dựng ph-ơng pháp và chỉ ra các hình thức, biện pháp đ-a t-
t-ởng Hồ Chí Minh vào cuộc sống, trong đó có đối t-ợng là thanh niên, học
sinh sinh viên.
- Các công trình khác nh-: Hồ Chí Minh về giáo dục của GS.TS. Phan
Ngọc Liên (2007) và T- t-ởng Hồ Chí Minh về giáo dục của Đặng Quốc Bảo
(2008) là hai công trình chuyên sâu trình bày t- t-ởng của Ng-ời qua các bài
viết, nói và tập hợp một số bài viết nghiên cứu về t- t-ởng Hồ Chí Minh về
giáo dục của một số nhà nghiên cứu giáo dục.
2.3- Nghiên cứu giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên,
đặc biệt là cho thanh niên có một số đề tài khoa học, công trình sách, bài viết
sau:
- Thanh, thiếu niên học sinh với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất n-ớc của Nguyễn Ph-ơng Hồng (1997); Tìm hiểu t- t-ởng Hồ Chí
Minh về giáo dục thanh niên của Nguyễn Văn Tùng (1999); Những vấn đề
nghiên cứu thanh thiếu nhi trong thời kỳ đổi mới (Kỷ yếu Hội thảo khoa học
của Viện Nghiên cứu Thanh niên-1999); Giáo dục, rèn luyện thanh niên theo
t- t-ởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam do
Nguyễn Hữu Đức làm chủ biên (2000); T- t-ởng Hồ Chí Minh về giáo dục
thanh niên của Đoàn Nam Đàn (2002); Thanh niên học tập và làm theo t-
t-ởng Hồ Chí Minh của D-ơng Tự Đam (2003); “Giáo dục thanh niên về t-
t-ởng, văn hóa Hồ Chí Minh” của D-ơng Tự Đam, Tạp chí T- t-ởng Văn hóa,
(Số 3-2004); T- t-ởng Hồ Chí Minh về vai trò của thanh niên trong cách
mạng Việt Nam của Trần Qui Nhơn (2004); 6 bài học lý luận chính trị cho
đoàn viên thanh niên của Trung -ơng Đoàn TNCS Hồ Chí Minh (2004); Về
giáo dục thanh niên của Hồ Chí Minh do Đào Dậu tuyển chọn (2004); Cơ sở
lý luận của chiến l-ợc phát triển thanh niên của Chu Xuân Việt (2005); Tổng
quan tình hình thanh niên, công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi nửa
nhiệm kỳ Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VIII (2002-2005) do Nguyễn Huy
Lộc làm chủ biên (2006); T- t-ởng Hồ Chí Minh về thanh niên và công tác
thanh niên (2006) và T- t-ởng Hồ Chí Minh về tổ chức và giáo dục thanh
niên của Văn Tùng (2008). 14
Bên cạnh đó, có rất nhiều công trình bài viết vận dụng t- t-ởng Hồ Chí
Minh nhằm giáo dục truyền thống đạo đức, lý t-ởng cách mạng cho thanh,
thiếu niên trong giai đoạn mới, có thể nêu một số công trình sau: Giáo dục
đạo đức cho thanh niên học sinh theo t- t-ởng Hồ Chí Minh ở n-ớc ta hiện
nay của Trần Minh Đoàn-Luận án TS Triết học, Học viện CTQG Hồ Chí
Minh (2002); T- t-ởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý t-ởng cách mạng cho
thanh niên và việc vận dụng trong thực tiễn cách mạng hiện nay (Kỷ yếu đề
tài khoa học cấp bộ-Chủ nhiệm đề tài: TS. Trần Văn Hải-2007); Vận dụng t-
t-ởng Hồ Chí Minh trong giáo dục truyền thống dân tộc cho thế hệ trẻ (trong
cuốn: Hồ Chí Minh về giáo dục, 2007, tr.621-630) của Nguyễn Thị Côi; “Chủ
tịch Hồ Chí Minh với vận động giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên”
của Thái Bình D-ơng, Tạp chí Giáo dục lý luận (Số 9-2005); Học Hồ Chủ
tịch Hồ Chí Minh-chúng ta học gì? của Phạm Văn Đồng (2008).
Ngoài ra, xuất phát từ quan điểm giáo dục cho thanh, thiếu niên bên
cạnh việc dạy tri thức, phải chú trọng giáo dục đạo đức theo t- t-ởng Hồ Chí
Minh. Về đề tài này, có một số công trình nghiên cứu nh-: Chủ tịch Hồ Chí
Minh với vấn đề đạo đức cách mạng của PGS.TS Lê Văn Tích (1986); Bài
viết “Giáo dục rèn luyện đạo đức cách mạng cho thanh niên theo t- t-ởng Hồ
Chí Minh” của Đinh Ngọc Quý, Tạp chí Thanh niên (số 17-2006) Đặc biệt,
h-ởng ứng cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm g-ơng đạo đức Hồ Chí
Minh” do Đảng phát động, có nhiều công trình nghiên cứu về đề tài này,
trong số đó, nổi bật và đáng chú ý có tài liệu Học tập và làm theo tấm g-ơng
đạo đức Hồ Chí Minh của Ban T- t-ởng-Văn hóa Trung -ơng (2007).
2.4- Về vấn đề giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho học sinh, sinh viên,
học viên trong hệ thống giáo dục quốc dân
Đối với học sinh THCS, THPT: nội dung t- t-ởng Hồ Chí Minh đ-ợc
lồng ghép trong nội dung môn học Lịch sử, trong sách Lịch sử, sách Giáo dục
công dân (từ lớp 6 đến lớp 12) - sử dụng cho năm học 2003-2004, 2004-2005,
2005-2006 và 2006-2007 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, NXB Giáo dục.
Đối với sinh viên, học viên: giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh thông qua
nội dung của Giáo trình t- t-ởng Hồ Chí Minh (dùng trong các tr-ờng đại 15
học và cao đẳng) của Bộ Giáo dục và Đào tạo do PGS.TS. Mạch Quang
Thắng làm chủ biên (2005, 2006), đ-ợc biên soạn dựa trên giáo trình chuẩn
quốc gia: Giáo trình T- t-ởng Hồ Chí Minh do Hội đồng Trung -ơng chỉ đạo
biên soạn giáo trình các bộ môn khoa học Mác-Lênin, t- t-ởng Hồ Chí Minh,
NXB CTQG, 2003, nhằm phục vụ công tác giảng dạy, học tập trong hệ thống
các tr-ờng đại học, cao đẳng và Giáo trình chính trị (dùng trong các tr-ờng
trung học chuyên nghiệp và dạy nghề) của Bộ Giáo dục và Đào tạo, NXB
Giáo dục, 2005, 2006. Trong các giáo trình, bên cạnh việc trình bày hệ thống
nội dung t- t-ởng Hồ Chí Minh là một số vấn đề về vận dụng và phát triển t-
t-ởng Hồ Chí Minh trong thời kỳ mới.
Ngoài ra, các sách giáo trình, các chuyên đề học tập t- t-ởng Hồ Chí
Minh đ-ợc các tr-ờng, cá nhân tự biên soạn nhằm phục vụ công tác giảng dạy
và học tập t- t-ởng Hồ Chí Minh: T- t-ởng Hồ Chí Minh: Giáo trình đào tạo
bậc đại học trong các nhà tr-ờng quân đội của Lê Ph-ớc Thảo, Nguyễn Đình
Lễ (1996); Giáo trình T- t-ởng Hồ Chí Minh do GS. Đặng Xuân Kỳ làm chủ
biên (2003, 2007); T- t-ởng Hồ Chí Minh-Tập bài giảng của tr-ờng Đại học
KHXH&NV-ĐHQG Hà Nội (2001); Giáo trình Chính trị. Dùng trong các
tr-ờng trung cấp chuyên nghiệp hệ tuyển sinh tốt nghiệp THPT do Lê Thế
Lạng làm chủ biên (2008); Những bài giảng về t- t-ởng Hồ Chí Minh. Sách
dùng cho hệ đào tạo từ xa do Nguyễn Khánh Bật làm chủ biên, Đại học S-
phạm, 2008
Về giáo dục đạo đức cho học sinh, sinh viên, học viên, đáng chú ý có
một số bài viết “Sinh viên với việc học tập t- t-ởng Hồ Chí Minh về mối quan
hệ đức và tài” của PGS.TS. Nguyễn Khánh Bật, Tạp chí Đại học và Giáo dục
chuyên nghiệp (Số 5-1996); “T- t-ởng Hồ Chí Minh về đạo đức với việc giáo
dục đào tạo cho sinh viên trong tình hình hiện nay” của Bùi Đình Phong, Tạp
chí Khoa học Đại học Quốc gia, (Số 2-2003)
2.5- Vấn đề giảng dạy t- t-ởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên có
các công trình, bài viết sau:
- Giáo trình đào tạo, bồi d-ỡng giáo viên t- t-ởng Hồ Chí Minh cho
ngành giáo dục-đào tạo: Giáo trình T- t-ởng Hồ Chí Minh (các hệ lý luận 16
trung cấp, cao cấp, cử nhân khoa học chính trị) của Học viện Chính trị-Hành
chính quốc gia Hồ Chí Minh (2004, 2006, 2007).
- Sử dụng tài liệu Hồ Chí Minh trong nghiên cứu và giảng dạy lịch sử,
Chuyên khảo của tr-ờng ĐH S- phạm Hà Nội, 2002.
- T- t-ởng tự học Hồ Chí Minh và biện pháp nâng cao việc tự học cho
sinh viên đại học s- phạm của Vũ Văn Nam, Luận án Tiến sĩ, Đại học S-
phạm Hà Nội, 2008.
- Các bài viết: “Về nghiên cứu, giảng dạy t- t-ởng Hồ Chí Minh” của
Bùi Đình Phong, Tạp chí Công tác t- t-ởng và văn hóa (Số 5-1995); “Một số
ý kiến về đào tạo, bồi d-ỡng đội ngũ giáo viên giảng dạy t- t-ởng Hồ Chí
Minh” của Nguyễn Khánh Bật, Tạp chí Đại học và Giáo dục chuyên nghiệp
(số 3-2000); “Mấy ý kiến về việc giảng dạy Bộ môn T- t-ởng Hồ Chí Minh
trong các tr-ờng đại học và cao đẳng” của Nguyễn Thái Bình, Tạp chí Giáo
dục (Số 78-2004); “Giải pháp nâng cao chất l-ợng giảng dạy t- t-ởng Hồ Chí
Minh”, Tạp chí Phát triển giáo dục (Số 4-2004); “Nâng cao hiệu quả giờ thảo
luận các môn khoa học Mác-Lênin, t- t-ởng Hồ Chí Minh trong tr-ờng đại
học và cao đẳng” của Nguyễn Thị Hiền, Tạp chí Giáo dục, (Số 87-2004);
“Giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho tuổi trẻ. Thực trạng và giải pháp” của
D-ơng Quốc H-ng, Tạp chí Giáo dục lý luận (Số 3 (34)-2004); “Mấy ý kiến
về dạy t- t-ởng Hồ Chí Minh trong tr-ờng đại học”, Tạp chí Giáo dục (Số 78-
2004); “Nhận thức và quán triệt t- t-ởng Hồ Chí Minh về giáo dục trong học
tập, nghiên cứu-Một nhân tố có ý nghĩa quyết định để nâng cao chất l-ợng
giáo dục” của Nghiêm Đình Vỳ, Tạp chí Giáo dục (Số76-2004); “Nghiên cứu,
tuyên truyền giảng dạy t- t-ởng Hồ Chí Minh trong giáo dục hiện nay” của
Nguyễn Viết Thông, Tạp chí Cộng sản (Số 12-2004); “Các hình thức tuyên
truyền giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh”, Tạp chí Lịch sử Đảng, (Số 5-2004);
“Mấy vấn đề về đối t-ợng và ph-ơng pháp giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh”
của Hoàng Chí Bảo, Tạp chí T- t-ởng văn hóa, (Số 2-2005); “Một số yêu cầu
đổi mới ph-ơng pháp giáo dục các môn lý luận” của Đinh Xuân Khuê, Tạp
chí Phát triển giáo dục (Số 7-2005); “Học, làm, sống-3 trong 1 và xây dựng
xã hội học tập theo t- t-ởng Hồ Chí Minh” của Nguyễn Kỳ, Tạp chí Phát 17
triển giáo dục, (Số 6-2005); “Mấy suy nghĩ về nghiên cứu, giảng dạy và học
tập t- t-ởng Hồ Chí Minh” của Lê Thế Lạng, Tạp chí Lịch sử Đảng, (Số 2-
2005); “Nâng cao chất l-ợng dạy học t- t-ởng Hồ Chí Minh” của Đặng Thị
Bích Liên, Tạp chí Giáo dục, (Số 108-2005); “Giáo dục lý luận Mác-Lênin, t-
t-ởng Hồ Chí Minh trong tr-ờng đại học, cao đẳng và trung học chuyên
nghiệp” của Nguyễn Mạnh Tiến, Tạp chí Xây dựng Đảng (Số 11-2005); “Về
đổi mới nội dung, ph-ơng pháp giáo dục t- t-ởng đạo đức Hồ Chí Minh” của
Vũ Văn Hậu, Tạp chí T- t-ởng văn hóa (Số 6-2006); “Dạy và học t- t-ởng
Hồ Chí Minh tại các tr-ờng đại học, cao đẳng” của Thuỷ Anh, Tạp chí Xây
dựng Đảng, (Số 7- 2006); “Vận dụng t- t-ởng Hồ Chí Minh vào xây dựng
ph-ơng pháp dạy học của ng-ời thầy”, Tạp chí Giáo dục lý luận, (Số 1+2-
2007); “Vận dụng t- t-ởng Hồ Chí Minh trong công tác xây dựng đội ngũ
nhà giáo Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa-hiện đại hóa đất n-ớc (Giai đoạn
2003-2010)” của Đặng Huỳnh Mai (trong cuốn: Hồ Chí Minh về giáo dục,
NXB Từ điển Bách khoa, Hà Nội, 2007); “Tài liệu về Hồ Chí Minh với việc
xây dựng câu hỏi, bài tập kiểm tra, đánh giá kết quả học tập lịch sử ở tr-ờng
THPT” của Trần Quốc Tuấn, Tạp chí Giáo dục, (Số 194, Kỳ 2-7/2008).
Hầu hết, các công trình nghiên cứu, bài viết trên đều khẳng định tầm
quan trọng của việc giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên,
cung cấp cho thế hệ trẻ cơ sở khoa học nhận thức xã hội, bồi d-ỡng t- t-ởng
chính trị, nhân cách sống đúng đắn, h-ớng tới phát triển toàn diện về nhân
cách đúng dắn h-ớng tới sự phát triển toàn diện về nhân cách. Vấn đề quan
trọng hơn là, từ việc nêu và phân tích thực trạng giáo dục t- t-ởng Hồ Chí
Minh trong những năm gần đây, đặc biệt là thực trạng giáo dục t- t-ởng Hồ
Chí Minh trong hệ thống tr-ờng học - nơi mà tỉ lệ thanh, thiếu niên chiếm đa
số và cũng là môi tr-ờng quan trọng nhất trong giáo dục, đào tạo thế hệ cách
mạng cho đời sau - các bài viết đã đề cập đến một số vấn đề nh-: kiến nghị về
đào tạo, bồi d-ỡng đội ngũ giáo viên giảng dạy t- t-ởng Hồ Chí Minh, vấn đề
xây dựng nội dung ch-ơng trình, ph-ơng pháp giảng dạy t- t-ởng Hồ Chí
Minh, chất l-ợng giáo trình giảng dạy về t- t-ởng Hồ Chí Minh hoặc xây
dựng nội dung cụ thể giáo dục về t- t-ởng Hồ Chí Minh trong các tr-ờng phổ
thông . Qua khảo sát một số công trình nghiên cứu có nội dung liên quan đến
đề tài trên đây, có thể thấy, cho đến nay vẫn ch-a có một công trình nghiên
cứu chuyên sâu về vấn đề đổi mới ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí
Minh cho thanh, thiếu niên nhằm nâng cao hiệu quả của công tác giáo dục t-
t-ởng Hồ Chí Minh trong tình hình hiện nay. Tuy nhiên, các công trình
nghiên cứu trên đã cung cấp nhiều t- liệu, đề xuất nhiều gợi ý khoa học và là
cơ sở quan trọng để tác giả tham khảo, kế thừa và phát triển, đi sâu nghiên
cứu đề tài.
3. Mục tiêu của đề tài.
Trên cơ sở nghiên cứu một số vấn đề lí luận về ph-ơng thức giáo dục t-
t-ởng Hồ Chí Minh, nghiên cứu về sự vận động của các điều kiện lịch sử và
con ng-ời ở n-ớc ta cũng nh- thực trạng và hiệu quả ph-ơng pháp giáo dục t-
t-ởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên thời gian gần đây, đề tài chỉ rõ
những căn cứ, nguyên tắc, nội dung và đề xuất một số kiến nghị để đổi mới
ph-ơng thức giáo dục t- t-ởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên nhằm khắc