Luận Văn Phương hướng và những giải pháp nhằm phát triển bền vững khai thác thuỷ sản vùng Duyên hải Nam Trung

1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu
Vùng Duyên hải Nam Trung Bộ (Đà Nẵng đến Khánh Hòa) nghề
khai thác thủy sản (KTTS) đã gắn bó lâu đời với ngư dân ven biển, là một
trong những cái nôi đầu tiên của nghề câu cá ngừ đại dương với sản
lượng trên 10 tấn/năm. Năm 2000 số lượng tàu thuyền của vùng trên 21
ngàn chiếc với công suất trên 588 ngàn CV, đến năm 2007 đã trên 26
ngàn chiếc với công suất trên 939 ngàn CV và đạt sản lượng khai thác
gần 400 ngàn tấn. Sự phát triển KTTS đóng góp đáng kể cho ngân sách
Nhà nước, giải quyết lượng lớn lao động và có ý nghĩa trong việc bảo vệ
lãnh thổ Việt Nam.
Sự tăng nhanh số lượng tàu thuyền một cách ồ ạt không theo qui
hoạch, khai thác không tính đến yếu tố môi trường, tình trạng vi phạm
pháp luật trong khai thác, sự mất trật tự trên biển vẫn thường xuyên
xảy ra. Nhiều tàu thuyền được đầu tư không đồng bộ về máy móc, trang
thiết bị, kỹ thuật khai thác cũng như trình độ của thuỷ thủ, vốn phải vay
với lãi suất cao làm cho hiệu quả hoạt động không như mong muốn, bên
cạnh đó, đời sống ngư dân phụ thuộc rất lớn vào biển cả, trình độ văn hóa
thấp, gia đình đông con là một trong những rào cản lớn cho việc phát
triển khai thác bền vững. PTBV là một trong những xu hướng tất yếu hiện
nay, nghiên cứu về phát triển KTTS theo hướng bền vững chưa được tiến
hành ở vùng Duyên hải NTB, chỉ có nghiên cứu của Viện kinh tế đưa ra
báo cáo tổng quan nghề cá Khánh Hòa. Đánh giá KTTS vùng Duyên hải
NTB theo hướng bền vững là cần thiết cho hoạch định chính sách phát
triển, do đó tác giả đã chọn đề tài “Phương hướng và những giải pháp
nhằm phát triển bền vững khai thác thủy sản vùng Duyên hải Nam
Trung Bộ” làm đề tài luận án tiến sĩ.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đến đề tài
Các nghiên cứu trong nước của Viện Kinh tế và Qui hoạch thủy sản,
Viện Hải sản, Nguyễn Long, Nguyễn Chu Hồi, Lê Văn Ninh chủ yếu
đưa ra các quan điểm mang tính chất định hướng cho phát triển, bước đầu
đã tiến hành xây dựng bộ chỉ số đánh giá PTBV. Các nghiên cứu nước
2
ngoài Khem r. sharma (1999), Jean Boncoeura (2000), Jesper Levring
Andersen (2000), Taylor (2001), Sean Pascoe (2006) xây dựng các mô
đánh giá tác động các nhân tố và đánh giá hiệu quả kinh doanh tàu cá.
3. Mục tiêu nghiên cứu
(1) Hệ thống hóa lý thuyết phát triển đặc biệt PTBV trong KTTS.
(2) Đánh giá tình hình phát triển KTTS vùng duyên hải NTB trên khía
cạnh kinh tế, xã hội, môi trường và quản lý theo hướng PTBV.
(3) Đề xuất phương hướng và những giải pháp nhằm phát triển bền vững
KTTS vùng Duyên hải NTB.
4. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp thu thập dữ liệu
Số liệu thứ cấp: Thu thập và tham khảo các kết quả điều tra, đề tài
nghiên cứu, viện, trường, niên giám thống kê .từ năm 2000- 2007.
Số liệu sơ cấp: trực tiếp điều tra năm 2004 và 2005 tàu câu tỉnh Phú
Yên, tàu lưới rê và lưới kéo đơn thành phố Nha Trang
Phương pháp thu mẫu: Dựa theo cơ cấu công suất, phỏng vấn trực
tiếp chủ tàu lúc không mùa vụ và tuần trăng.
Phương pháp phân tích: Sử dụng tổng hợp các phương pháp như
thống kê mô tả, hồi qui tương quan, mô hình, hệ thống, so sánh .
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là ngư dân, các cơ quan Nhà nước
thông qua các vấn đề về kinh tế, xã hội, môi trường và quản lý liên quan
đến hoạt động KTTS ở vùng Duyên hải NTB.
Luận án tiến hành đánh giá một số nội dung về môi trường (Năng
suất, mức độ khai thác, diện tích và chất lượng môi trường, áp lực khai
thác, sự hiểu biết về hệ sinh thái, tác động của ngư cụ), kinh tế (Giá trị
sản xuất, vốn đầu tư, sản lượng, lợi nhuận), xã hội (Tỷ lệ lao động khai
thác, thu nhập bình quân, trình độ học vấn, vay nợ) và quản lý (hoạch
định chiến lược, các phương pháp và công cụ quản lý, thực thi pháp luật).
6. Những đóng góp mới của luận án
Mặc dù có một vài công trình nghiên cứu liên quan đến khía cạnh
kinh tế trong KTTS, cho đến nay, chưa có một công trình nào, chưa có
3
một tác giả nào nghiên cứu một cách toàn diện và có hệ thống về cơ sở lý
luận và thực tiễn KTTS vùng Duyên hải NTB theo quan điểm bền vững.
Phân tích và làm rõ hơn được các lý luận phát triển nói chung và
PTBV nói riêng, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến KTTS, xây dựng hệ
thống chỉ số đánh giá PTBV trong KTTS, tổng hợp và rút ra được các bài
học kinh nghiệm áp dụng vào ngành KTTS vùng Duyên hải NTB.
Tác giả đã điều tra tình hình kinh tế, xã hội, môi trường của nghề
câu cá ngừ đại dương ở Phú Yên, tình hình xã hội và môi trường đối với
nghề lưới kéo đơn, nghề lưới rê ở Nha Trang. Kết hợp với các dữ liệu thứ
cấp vùng Duyên hải NTB từ năm 2000-2007 đánh giá thực trạng KTTS
theo quan điểm bền vững thông qua hệ thống cá chỉ số, đồng thời bước
đầu xác định các nhân tố ảnh hưởng đến doanh thu khai thác nghề câu cá
ngừ đại dương ở tỉnh Phú Yên. Tác giả nghiên cứu các công trình khoa
học đã được công bố và xác định tính tương đồng mà tác giả tính toán với
các kết quả nghiên cứu trước đây, đặc biệt nghiên cứu về các nhân tố ảnh
hưởng đến doanh thu nghề câu cá ngừ đại dương ở Phú Yên.
Tác giả trình bày các mục tiêu, quan điểm phát triển làm cơ sở cho
các định hướng và giải pháp phát triển KTTS theo hướng bền vững. Các
giải pháp luận án đề xuất mang tính đồng bộ, có khả năng vận dụng vào
thực tế nhằm PTBV khai thác thủy sản vùng Duyên hải NTB.