Sách Phát triển và chất lượng phát triển: các chỉ tiêu đánh giá kinh tế

Việc đánh giá tình hình phát triển và chất lượng phát triển của một nước hoặc một vùng
phải dựa vào việc xem xét nhiều mặt của nền kinh tế và đời sống xã hội. Có thể tóm tắt
một số mặt cần đánh giá về kinh tế và xã hội như sau:
(a) Đánh giá mức tăng trưởng kinh tế thông qua hoạt động sản xuất thường xuyên.
Hoạt động sản xuất thường xuyên nhằm tăng thu nhập của nền kinh tế được đo
bằng tổng sản phẩm quốc nội (gross domestic product) gọi tắt là GDP. Liệu GDP
có phản ánh thật sự mức phát triển kinh tế không là câu hỏi sẽ bàn trong bài này.
(b) Đánh giá hậu quả của tăng trưởng kinh tế thường xuyên:
i. Ảnh hưởng của tăng trưởng với lao động: Liệu chính sách tăng trưởng có
tạo ra công ăn việc làm hay không?
ii. Ảnh hưởng của tăng trưởng đến thu nhập: Liệu tăng trưởng có đưa đến
thu nhập cao cho nhân dân trong nước hay chỉ tăng thu nhập cho người
(đầu tư) nước ngoài?
iii. Ảnh hưởng của tăng trưởng với phân phối lợi tức trong xã hội: Liệu tăng
trưởng có nâng thu nhập của mọi tầng lớp trong xã hội hay chỉ cho những
người ở thành phố và đã có lợi tức cao?
iv. Ảnh hưởng của tăng trưởng vào đầu tư cho con người về tri thức và sức
khoẻ: Liệu sự tăng trưởng của nền kinh tế có góp phần vào phát triển tri
thức và y tế cho đông đảo dân chúng trong xã hội không?
v. Ảnh hưởng của tăng trưởng với của cải hay vốn tự có của nền kinh tế:
Liệu chính sách tăng trưởng có đưa đến việc tăng của cải hay vốn tự có
của nền kinh tế (tức là tài sản hiện có trừ đi nợ nước ngoài và tài nguyên
không tái tạo được như dầu lửa đã khai thác)?
vi. Ảnh hưởng của tăng trưởng đối với môi trường thiên nhiên: Liệu tăng
trưởng có đưa đến chi phí xã hội ngày càng cao để bảo vệ môi trường
thiên nhiên nguyên trạng?
vii. Ảnh hưởng của tăng trưởng đối với từng vùng trong một nước.
Những câu hỏi đánh giá trên mặc dù vẫn còn chưa đầy đủ, chưa phản ánh hết những khía
cạnh khác, nhưng cũng đã cho thấy là vấn đề đánh giá chúng không dễ dàng gì. Bài viết
này sẽ cung cấp một cái nhìn khái quát về việc đánh giá bằng cách dùng các chỉ số kinh
tế và xã hội, và qua đó vạch ra lợi ích cũng như những hạn chế về các chỉ tiêu này. Bài
viết sẽ không đi vào điểm (vi) vì đây còn là vấn đề đang nghiên cứu và có tính vi mô (ở
cấp doanh nghiệp, thành phố, vùng) hơn là vĩ mô của cả nước.