Thạc Sĩ Phát triển tư duy học sinh thpt miền núi khi dạy các khái niệm vật lý của chương từ trường và cảm ứn

Mở đầu 1
I. Lý do chọn đề tài 1
II. Mục đích nghiên cứu 2
III. Đối tượng nghiên cứu 3
IV. Giả thuyết khoa học 3
V. Nhiệm vụ nghiên cứu 3
VI. Phương pháp nghiên cứu 3
VII. Ý nghĩa khoa học và đống góp của đề tài 3
VIII. Cấu trúc của đề tài 4
Chương I: Cơ sở lý luận chung 5
1.1. Lý luận tổ chức hoạt động day học 5
1.1.1. Quá trình nhận thức và sự lĩnh hội kiến thức 5
1.1.2. Bản chất của học và chức năng của dạy trong hệ tương tác dạy học. 6
1.1.3. Luận điểm phương pháp dạy học khoa học theo mục tiêu đổi
mới nhằm phát triển hoạt động nhận thức tích cực, tự chủ sáng tạo và tư
duy khoa học của HS. 8
1.1.3.1.Vai trò quan trọng của sự dạy là thực hiện việc tổ
chức, kiểm tra, định hướng hữu hiệu hoạt động học. 9
1.1.3.2. Sự cần thiết tổ chức tình huống vấn đề trong dạy học 9
1.1.3.3. Sự cần thiết sử dụng những quan niệm vốn có của
học sinh trong việc tổ chức tình huống và định hướng hành động giải
quyết vấn đề của học sinh trong quá trình xây dựng kiến thức mới 10
1.1.3.4. Sự cần thiết phát huy tác dụng sự trao đổi và tranh
luận của học sinh trong quá trình chiếm lĩnh tri thức 10
1.1.3.5. Sự cần thiết tổ chức tiến trình dạy học phỏng theo
tiến trình nghiên cứu xây dựng, bảo vệ tri thức khoa học 11
1.2. Cơ sở lý luận của việc phát triển tư duy 14
1.2.1. Khái niệm tư duy 14
1.2.2. Đặc điểm của quá trình tư duy 15
1.2.3. Các giai đoạn của một quá trình tư duy 16
1.2.4. Các thao tác trí tuệ trong quá trình tư duy 17
1.2.5. Các loại tư duy 19
1.2.5.1. Tư duy kinh nghiệm 19
1.2.5.2. Tư duy lí luận 19
1.2.5.3. Tư duy lôgíc 20
1.2.5.4. Tư duy vật lý 21
1.2.6. Các biện pháp phát triển tư duy 24
1.2.6.1. Tạo nhu cầu hứng thú, kích thích tính tò mò, ham
hiểu biết của HS 24
1.2.6.2. Tập dượt để HS giải quyết vấn đề nhận thức theo
phương pháp nhận thức của vật lý 28
1.2.6.3. Làm bộc lộ quan niệm sẵn có của HS 28
1.2.6.4. Xây dựng một lôgíc nội dung phù hợp với đối tượng học sinh 29
1.2.6.5. Rèn luyện cho HS kĩ năng thực hiện các thao tác tư duy 29
1.2.6.6. Rèn luyện ngôn ngữ cho HS 30
1.2.7. Đặc điểm tư duy của HS miền núi 31
1.2.7.1. Những yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển tư duy của
HS dân tộc miền núi 31
1.2.7.2. Đặc điểm tư duy của HS miền núi 32
1.3. Khái niệm vật lý và thực trạng day - học các khái niệm vật lý ở
trường THPT miền núi hiện nay 32
1.3.1. Khái niệm vật lí 32
1.3.1.1. Khái niệm vật lý 32
1.3.1.2. Các loại khái niệm vật lý 33
1.3.1.3. Đặc điểm của khái niệm vật lý 34
1.3.1.4. Các giai đoạn điển hình của quá trình hình thành
những khái niệm về đại lượng vật lý 36
1.3.2. Thực trạng dạy - học các khái niệm vật lý ở trường THPT
miền núi hiện nay 41
1.3.2.1. Về cơ sở vật chất phục vụ dạy học 41
1.3.2.2. Tình hình dạy - học 41
Kết luận chương I 42
Chương II: Phát triển tư duy học sinh THPT miền núi thông qua việc
dạy các khái niệm vật lí của chương “Từ trường” và “Cảm ứng điện
từ” (Vật lý 11- Ban cơ bản ) 43
2.1. Sơ đồ cấu trúc các bước hình thành khái niệm vật lý bằng quan
sát và thực nghiệm 43
2.2. Hình thành khái niệm vật lý phù hợp vơí các giai đoạn của quá
trình tư duy 43
2.2.1. Tạo tình huống có vấn đề 43
2.2.2. Kích thích, làm bộc lộ quan niệm sẵn có của HS 44
2.2.3. Tổ chức cho HS tham gia giải quyết vấn đề 45
2.2.4. Dùng mô hình hoặc thí nghiệm ảo để minh hoạ, ứng dụng
khái niệm vào thực tiễn 47
2.3. Rèn luyện thao tác trí tuệ 48
2.4. Rèn luyện ngôn ngữ vật lý cho HS 50
2.5. Tìm hiểu thực tế giảng dạy 52
2.6. Thiết kế phương án dạy học cụ thể một số bài của chương “Từ
trường” và “Cảm ứng điện từ” (Vật lý 11 – Ban cơ bản) nhằm phát
triển tư duy học sinh THPT miền núi 52
2.6.1. Cấu trúc và đặc điểm kiến thức chương “Từ trường” và
“Cảm ứng điện từ” 52
2.6.2. Thiết kế phương án dạy học cụ thể một số bài của chương
“Từ trương” và chương “Cảm ứng điện từ” theo hướng phát triển tư duy
học sinh THPT miền núi 57
Kết luận chương II 100
Chương III: Thực nghiệm sư phạm 101
3.1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm 101
3.1.1. Mục đích của TNSP 101
3.1.2. Nhiệm vụ của TNSP 101
3.2. Đối tượng và phương pháp thực nghiệm 101
3.2.1. Đối tượng của TNSP 101
3.2.2. Khống chế những ảnh hưởng tới kết quả TNSP 101
3.2.3. Phương pháp TNSP 102
3.3. Phương pháp đánh giá kết quả TNSP 103
3.3.1. Căn cứ để đánh giá 103
3.3.2. Đánh giá, xếp loại 103
3.4. Các giai đoạn TNSP 104
3.4.1. Công tác chuẩn bị cho TNSP 104
3.4.1.1. Chọn lớp TN và lớp ĐC 104
3.4.1.2. Chọn các bài TN 104
3.4.1.3. Các GV cộng tác TNSP 104
3.4.1.4. Lịch lên lớp 104
3.4.2. Kết quả và xử lý kết quả TNSP 105
3.4.2.1. Yêu cầu chung về cách xử lý kết quả TNSP 105
3.4.2.2. Kết quả TNSP 106
3.5. Đánh giá chung về TNSP 118
3.5.1. Đánh giá định tính qua thống kê. 118
3.5.2. Đánh giá định lượng qua bài kiểm tra. 119
Kết luận chương III 120
Kết luận chung 121
Tài liệu tham khảo 123
Phụ lục I: Phiếu phỏng vấn GV vật lý 126
Phụ lục II: Phiếu phỏng vấn HS 128
Phụ lục III: Đề kiểm tra 130