Báo Cáo Phát triển tín dụng nông thôn ở một số nước châu á

PHÁT TRIỂN TÍN DỤNG NÔNG THÔN Ở MỘT SỐ NƯỚC CHÂU Á

Trong nhiều thập niên vừa qua, chiến lược phát triển của các nước đang phát triển dành nhiều ưu tiên cho các chương trình xóa đói giảm nghèo, đặc biệt là ở khu vực nông thôn. Một trong nội dung chính là cung cấp dịch vụ tài chính có chi phí phù hợp với khả năng của người dân nông thôn để phát triển sản xuất, tăng thu nhập, và nhờ đó vượt ra khỏi vòng nghèo đói.

Vốn là yếu tố đầu vào quan trọng giúp người nghèo vượt ra khỏi đói nghèo bằng cách nuôi sống các hoạt động tạo thu nhập. Nhưng vốn không chỉ là một yếu tố đầu vào thông thường như hạt giống hay phân bón. Vốn giúp người nghèo nắm quyền kiểm soát các tài sản khác, giúp cho tiếng nói của họ có trọng lượng hơn trong các giao dịch kinh tế cũng như quan hệ xã hội. Nói cách khác, trong những thảo luận về phát triển kinh tế, khả năng tiếp cận tín dụng được xem là một yếu tố quan trọng để “tăng thế lực” (empower) cho người nghèo.

Đặc trưng của những hệ thống tài chính ở các nước đang phát triển là tình trạng “lưỡng thể tài chính” (financial dualism), tức là khu vực tài chính chính thức và khu vực tài chính phi chính thức cùng tồn tại và hoạt động song song với nhau. Khu vực tài chính phi chính thức ước tính chiếm từ 30% đến 80% nguồn cung tín dụng nông thôn ở các nước đang phát triển. Ngoài ra, ước tính chưa đến 5% nông dân ở châu Phi, 15% ở châu Mỹ La Tinh, và 25% ở châu á tiếp cận được với tín dụng chính thức.

Tín dụng nông thôn lý tưởng nhất là xuất phát từ khu vực chính thức, tức là các ngân hàng thương mại, những định chế tài chính chuyên ngành như các ngân hàng phát triển nông thôn. Tuy nhiên, kinh nghiệm chung ở các nước đang phát triển cho thấy khu vực chính thức thường không thực hiện tốt vai trò cung cấp dịch vụ tài chính cho nông thôn, nhất là đối tượng nghèo. Từ góc độ của khu vực chính thức, cho người nghèo vay là rất rủi ro (tỉ lệ vỡ nợ cao), và rất tốn kém (chi phí giao dịch cao). Những thủ tục rắc rối cộng với những quy định nghiêm ngặt như yêu cầu thế chấp của các tổ chức tín dụng chính thức khiến cho rất nhiều đối tượng cần vay vốn ở nông thôn không tiếp cận được với tín dụng chính thức. Các tổ chức chính thức thường thích giao dịch với khách hàng lớn với nhu cầu tín dụng lớn và không chú trọng lắm đến các doanh nghiệp nông thôn quy mô nhỏ, các hộ gia đình thu nhập thấp, các nông dân không có đất. Ngoài ra, phạm vi phục vụ của các tổ chức tín dụng chính thức xét về cả mạng lưới chi nhánh lẫn mức độ tập trung các hoạt động huy động tiết kiệm và cho vay thường quá thiên về thành thị. Chính vì thế, các mục tiêu, cơ cấu tổ chức, và thủ tục cho vay của các tổ chức này hạn chế rất nhiều khả năng đáp ứng nhu cầu tín dụng của người dân nông thôn.

Để lấp đầy khoảng trống tín dụng chưa được khu vực chính thức đáp ứng, người dân nông thôn phải tìm đến bà con, bạn bè, láng giềng, người cho vay (nặng) lãi, chủ đất, các hội tiết kiệm-tín dụng tự phát, những hội tương trợ ., được gọi chung là khu vực phi chính thức. Tại các vùng nông thôn những nước đang phát triển, khu vực phi chính thức đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết nhu cầu tín dụng rất cụ thể và thiết thực của người dân, như vốn để sản xuất nhỏ, vay ăn giáp hạt, trang trải những chi tiêu đột xuất trong gia đình. Thậm chí ở một số vùng, đó là nguồn tín dụng duy nhất dành cho người nghèo. Nhìn chung, tín dụng phi chính thức góp phần làm giảm tính chất bấp bênh trong kinh tế nông hộ, giúp họ đối phó kịp thời với những tình huống cấp bách như mất mùa, mất việc, bệnh tật hay ma chay trong gia đình.