Tiến Sĩ Phát triển năng lực suy luận thống kê cho sinh viên cao đẳng chuyên nghiệp

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NĂM 2013


Cấu trúc luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận án được bố cục 4 chương như sau:
Chương 1 Tổng quan vấn đề nghiên cứu.
Chương 2 Suy luận thống kê và năng lực suy luận thống kê của sinh viên cao đẳng chuyên nghiệp.
Chương 3 Một số biện pháp sư phạm góp phần phát triển năng lực suy luận thống kê cho sinh viên cao đẳng chuyên nghiệp.
Chương 4 Kết quả thực nghiệm sư phạm.
Kết luận của luận án.


MỞ ĐẦU
Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của các ngành khoa họccông nghệ, thống kê đã trở thành một ngành khoa học độc lập, mộtcông cụ phục vụ đắc lực trong nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau củađời sống kinh tế -xã hội. Vai trò quan trọng của thống kê được thể hiện rõ nét trên nhiều mặt từquản lí, hoạch định chính sách, đến các lĩnh vực sản xuất kinh doanh,y tế, giáo dục, an ninh quốc phòng, và nghiên cứu khoa học . Vớitầm quan trọng ngày càng tăng của thống kê trong mọi hoạt động thực tiễn của con người, đầu thế kỉXX, nhà khoa học
người Anh H. G. Well đã dự báo: "Trong một tương lai không xa, kiến thức thống kê và tư duy thống kê sẽ trở thành một yếu tố không thể thiếu trong học vấn phổ thông của mỗi công dân, giống như là khả năng biết đọc, biết viết vậy"[32].
Nhận thức được tầm quan trọng đó,trong những năm qua,một phần của thống kê mô tả đã được đưa vào giảng dạy cho học sinh từ trung học cơ sở đến trung học phổ thông. Đối với bậc cao đẳng, trước đây xác suất và thống kê chỉ được giảng dạy cho các khối ngành kinh tế. Hiện nay, nó đã được đưa vàogiảng dạy cho mọi sinh viên từ khối ngành xã hội, kinh tế đến các khối ngành kỹ thuật.Trong công cuộc đổi mới, giáo dục Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Tuy nhiên, hoạt động dạy học nói chung và dạy học thống kê nói riêng trong
các trường cao đẳng chuyên nghiệphiện nay ở nước tavẫn còn nhiều bất cập và thách thức.
Trong khi đó trên thế giới cũng như ở Việt Nam có nhiều nhà giáo dục quan tâm đến xu hướng đổi mới trong dạy học (Nguyễn Bá Kim[24]; Đào Tam [36], [37]; Phan Trọng Ngọ [27]; Trần Vui [48], [49], [50], [51]; English [69]; Holyoak, Morrison [78] .). Đặc biệt trong đổi mới dạy học thống kê, các nhà giáo dục toán Ben-Zvi D., Garfield J., and Gal I., [64], [71], [72], [74]; Darcovich N., [65]; delMas R. C. [67], [68]; Evans J., [70]; Kutner M.,GreenbergE., JinY., and PaulsenC. [82] cho rằng giảng dạy thống kê nên tập trung vào phát triển năng lực hiểu biết thống kê, tư duy thống kê, suy luận thống kê cho học sinh hơn là quy trình tính toán khô khan như hiện nay, và họ xem đây là mục tiêu giáo dục toàn vẹn trong dạy học thống kê. Ở nước ta đã có một số nghiên cứu về suy luận định lượng của Trần Vui [50], tư duy thống kê được đề cập đến trong các luận án tiến sĩ của Đỗ Mạnh Hùng [22], Trần Đức Chiển [2].
Tuy nhiên, những nghiên cứu về suy luận thống kê hiện nay ở nước ta còn ít được biết đến. Đặc biệt,sinh viên cao đẳng chuyên nghiệp cần những loại hình suy luận thống kê như thế nào cho nghề nghiệp tương lai, năng lực suy luận thống kê, năng lực dự đoán thống kê thực tế của các em ra sao và làm thế nào để pháttriển các năng lực đócho sinh viên chưa được quan tâmnghiên cứu. Vớiđề tài này, chúng tôi tập trungnghiên cứu các tri thức về suy luận thống kêtrên đối tượng sinh viên caođẳng chuyên nghiệp, các loại hình suy luận
thống kê, năng lực suy luận thống kêmà các em cần được phát triển nhằm đáp ứngnhu cầu nghề nghiệp tương laicũng như sẵn sàng ứng phó với những tình huống xuất hiện trong cuộc sống thực tiễn có liên quan đến sốliệu thống kê. Đặc biệt, chúng tôi cho rằng năng lực suy luận thống kê của sinh viên chuyên nghiệp sẽ đạt đến cấp độ cao nếu từ tập dữ liệu các em có thể dự đoán được xu hướng, quy luật phát triển trong tương lai của sự vật, hiện tượng nghiên cứu. Chúng tôi cũng nghiên cứu để thiết kế quy trình giảng dạyvà nghiên cứu xây dựng một số biện pháp sư phạm nhằm góp phần phát triển năng lực suy luận thống kê cho sinh viên cao đẳng chuyên nghiệp. Chúng tôi xem đây là hướngđổi mới cần thiết,xuyên suốt trong dạy học thống kê từ bậc phổ thông đến bậc đào tạo đại học, hướng đến phát triển tối đa năng lực của mỗi cá nhân. Giảng dạy theo quan điểm tập trung phát triển năng lực suy luận thống kê cho sinh viên không những giúp
các em tự tin khi đối mặt với các bài toán thực tiễn liên quan đến dữ liệu thống kê mà còn góp phần thực hiện nhiệm vụ phát triển các nănglực trí tuệ cho sinh viên thông quadạy học thống kê, đồng thời góp phầnnâng cao chất lượng đội ngũ lao động trình độ cao đẳng cho nước nhà.
1. Lído chọn đề tài
1.1Vai trò của thống kê
Thống kê ngày càng trở nên quan trọng trong cuộc sốngthực tiễn của xã hội. Vai trò quan trọng đó thể hiện rất thường nhật trong đời sống hàng ngày của mỗi công dânvàtrở thành một nhu cầu tự nhiên như là không khí, nước uống đối với mỗi con người chúng ta. Người nội trợ thống kê chi tiêu trong gia đình; người lao động thống kê khối lượng bốc vác, ngày công, tiền công; người giáo viên thống kê khối lượng giảng dạy, số lượng học sinh khá giỏi, số học sinh lên lớp, ở lại, điểm thimôn học; doanh nhân thống kê số lượng hàng hoá nhập vào
bán ra, doanh thu, tiền lời; ngành y tế thống kê tỉlệ nhiễm bệnh, các triệu chứng lâmsàng, các thành phần của thuốc để đưa ra những phác đồ điều trị hiệu quả. Chúng ta sẽ không thể hiểu được cuộc sống sẽ ra sao nếu không có thống kê.Thống kê từ chỗchỉ mang vai trò mô tả vươn lên khả năng phân tích, dự đoán một cách chính xác với đầy đủ cơ sở khoa học. Vì vậy,thống kê là một khoa học được ứng dụng sâu rộng trong mọi lĩnh vực hoạt độngkinh tế -xãhội. Đây là một trong những công cụ quản lívĩ mô quan trọng, nó có vai trò cung cấp
đầy đủ kịp thời những thông tin thống kê trung thực, khách quan, chính xác, phản ánh bản chất và tính quy luật của các hiện tượng kinh tế -xã hội trong điều kiện không gian và thời gian cụ thể cho các cơ quan nhà nước, các tổ chức và cá nhân nhằm đưa ra những đánh giá, dự báo tình hình xu hướng phát triển, hoạch định chiến lược, chính sách vàxây dựng kế hoạch.
Thống kê cung cấp những thông tin về sự phát triển kinh tế - xã hội trong tương lai (dự báo ngắn hạn) của đất nước trong mối liên hệ với thế giới bên ngoài. Những thông tin thống kê này là cực kìcần thiết, là tiền đề giúp nhà nước lãnh đạo, chỉ đạo nền kinh tế, làm căn cứ để hoạch định chính sách phát triển kinh tế -xã hội. Không những thế,nó còn là công cụ sắc bén, hiệu quả để nhận thứcxã hội.
Khoa học thống kê không chỉ là công cụ để quản lí, phản ánh cái đã có mà còn là công cụ để tiên đoán, dự đoán tình hình, xu hướng phát triển của hiện tượng kinh tế -xã hội trong tương lai. Đây là một trong những đặc điểm quan trọng của thông tin kinh tế -xã hội, nó vừa đảm bảo độ tin cậy cao, sức thuyết phục lớn giúp cho các nhà quản lígiải quyết có hiệu quả những vấn đề thực tiễn
đặt ra.
Tóm lại,chúng ta cần phải thừa nhận vai trò ngày càng trở nên quan trọng của thống kê trong đời sống, trong phát triển kinh tế -xã hội, trong giáo dục, an ninh quốc phòng và nhận thức thế giới. Vai trò của khoa học thống kê càng trở nên quan trọng hơn khi mà khoa học công nghệ đã trở thành một lực lượng sản xuất trực tiếp. Bất cứ mộtsản phẩm khoa học nào ngoài yếu tố lao động trí óc miệt mài của con người đều sử dụng đến những tri thức nhân loại đã tạo ra và được thống kê lại.

Những kết luận mới của Luận án:

- Luận án đã góp phần làm rõ nội hàm của khái niệm suy luận thống kê; đề xuất 10 loại hình suy luận thống kê mà sinh viên cao đẳng chuyên nghiệp thường sử dụng khi các em tham gia vào một quá trình hoạt động thống kê.
- Luận án đã đề xuất định nghĩa kỹ năng suy luận thống kê và phân chia 4 nhóm kỹ năng suy luận thống kê.
- Luận án đã đề xuất định nghĩa năng lực suy luận thống kê và phân chia 4 nhóm năng lực suy luận thống kê; khung đánh giá năng lực suy luận thống kê và đề xuất 4 phương thức dự đoán thống kê mà sinh viên chuyên nghiệp thường hay sử dụng trong dự đoán dựa trên tập dữ liệu thống kê.
- Luận án đề xuất 8 biện pháp sư phạm phát triển năng lực suy luận thống kê cho sinh viên cao đẳng chuyên nghiệp.