Luận Văn Phát triển năng lực nhận thức và tư duy cho HS phần hiđrocacbon lớp 11 nâng cao

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nhân loại đang bước vào thế kỷ XXI, thế kỷ tri thức, kỹ năng của con người
được xem là yếu tố quyết định sự phát triển của xã hội. Trong xã hội tương lai, nền
giáo dục phải đào tạo ra những con người có trí tuệ phát triển thông minh và sáng
tạo. Muốn có được điều này, ngay từ bây giờ nhà trường phổ thông phải trang bị
đầy đủ cho HS hệ thống kiến thức cơ bản, hiện đại, phù hợp với thực tiễn Việt Nam
và năng lực tư duy sáng tạo. Thế nhưng, các công trình nghiên cứu về thực trạng
giáo dục hiện nay cho thấy chất lượng nắm vững kiến thức của học sinh không cao,
đặc biệt việc phát huy tính tích cực của HS, năng lực tư duy, năng lực giải quyết
vấn đề và khả năng tự học không được chú ý rèn luyện đúng mức. Từ thực tế đó,
nhiệm vụ cấp thiết đặt ra là phải đổi mới phương pháp dạy học, áp dụng những
phương pháp dạy học hiện đại để bồi dưỡng cho HS năng lực tư duy sáng tạo, năng
lực giải quyết vấn đề.
Trong dạy học hóa học, có thể nâng cao chất lượng dạy học và phát triển
năng lực nhận thức của HS bằng nhiều biện pháp và phương pháp khác nhau. Trong
đó, giải bài BTHH với tư cách là một phương pháp dạy học, có tác dụng rất tích cực
đến việc giáo dục, rèn luyện và phát triển HS. Mặt khác, cũng là thước đo thực chất
sự nắm vững kiến thức và kĩ năng hóa học của HS.
Bài tập có vai trò quan trọng và hiệu quả sâu sắc trong việc thực hiện mục tiêu
đào tạo, trong việc hình thành phương pháp chung của việc tự học hợp lí, trong việc
rèn luyện kĩ năng tự lực sáng tạo, phát triển tư duy. Song phương pháp này chưa thực
sự được chú trọng đúng mức, làm giảm vai trò và tác dụng của việc sử dụng bài tập
để phát triển năng lực nhận thức và tư duy cho HS trong quá trình dạy học hóa học.

Vì vậy, tôi chọn đề tài: "Phát triển năng lực nhận thức và tư duy cho học sinh
Trung học phổ thông qua bài tập hóa học (Phần hiđrocacbon lớp 11- nâng cao)".
2. Mục đích nghiên cứu
Xác định những nội dung có tính phương pháp luận và xây dựng hệ thống
bài tập phần hiđrocacbon lớp 11- nâng cao cần khai thác để phát triển năng lực nhận
thức và tư duy cho HS thông qua quá trình tìm kiếm lời giải nhằm nâng cao chất
lượng dạy học hóa học, góp phần tích cực vào việc đổi mới phương pháp dạy học
hóa học ở trường phổ thông hiện nay.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
+ Nghiên cứu hoạt động tư duy của HS trong quá trình giải bài tập hóa học,
từ đó hướng dẫn HS xây dựng tiến trình luận giải, làm cơ sở cho việc tìm kiếm lời
giải một cách có hiệu quả.
+ Xây dựng hệ thống bài tập có nội dung thuận lợi cho việc rèn tư duy.
Thông qua bài tập đó HS có thể vận dụng để phát triển năng lực phát hiện vấn đề và
giải quyết vấn đề.
+ Thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả của những nội dung mang
tính phương pháp luận và hệ thống bài tập đã xây dựng để phát triển năng lực nhận
thức và tư duy cho HS thông qua quá trình tìm kiếm lời giải. Đối chiếu kết quả thực
3
nghiệm sư phạm với kết quả điều tra ban đầu, rút ra kết luận về khả năng ứng dụng
những nội dung và biện pháp đã nêu ra vào quá trình dạy học HH.
4. Phương pháp nghiên cứu
a) Nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu các tài liệu về tâm lý học, lý luận dạy
học, năng lực nhận thức, tư duy, đổi mới phương pháp dạy học và về BTHH.
b) Nghiên cứu thực tiễn:
+ Điều tra thực trạng tình hình sử dụng bài tập hóa học ở Trung học trong
việc phát triển tư duy của HS.
+ Trao đổi với giáo viên có nhiều kinh nghiệm dạy học.
+ Thực nghiệm sư phạm đánh giá tính khả thi và hiệu quả của việc sử dụng
các biện pháp và hệ thống bài tập đã đề xuất.
5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
a. Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học hóa học ở trường trung học phổ thông.
b.Đối tượng nghiên cứu: Hệ thống bài tập phần hiđrocacbon lớp 11- nâng
cao trường Trung học phổ thông.
6. Giả thuyết khoa học
Trong quá trình dạy học hóa học nếu GV có phương pháp luận đúng đắn về
phát triển năng lực nhận thức và tư duy và sử dụng hệ thống bài tập có nội dung
thích hợp thì sẽ phát triển được năng lực nhận thức và tư duy của học sinh.
7. Điểm mới của luận văn
+ Xây dựng hệ thống bài tập có nội dung thuận lợi cho việc rèn tư duy, thông qua
đó HS có thể vận dụng để phát triển năng lực nhận thức vấn đề và giải quyết vấn đề.
+ Vận dụng hệ thống bài tập để nâng cao chất lượng dạy học hóa học ở
trường phổ thông.