Thạc Sĩ Phát triển một số yếu tố của tư duy sáng tạo cho học sinh tiểu học

MỤC LỤC

Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng biểu
Danh mục các hình vẽ, biểu đồ
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
2. Mục đích nghiên cứu .
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu
4. Phạm vi và giới hạn nghiên cứu .
5. Giả thuyết khoa học
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
7. Các luận điểm đưa ra bảo vệ .
8. Phương pháp nghiên cứu .
9. Đóng góp của đề tài luận án
10. Cấu trúc của Luận án
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN TƯ DUY
SÁNG TẠO CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC TIỂU HỌC .
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu các vấn đề thuộc lĩnh vực đề tài .
1.2. Các vấn đề chung về tư duy
1.2.1. Khái niệm tư duy
1.2.2. Đặc điểm của tư duy .
1.2.3. Các giai đoạn của tư duy .
1.2.4. Các thao tác tư duy .
1.3. Các vấn đề về tư duy sáng tạo
1.3.1. Khái niệm tư duy sáng tạo
1.3.2. Đặc trưng của tư duy sáng tạo .
1.3.3. Đặc điểm nhân cách của người có tư duy sáng tạo .
1.3.4. Quan hệ giữa trí tưởng tượng và tư duy sáng tạo
1.3.5. Trở ngại của lối mòn tư duy đối với tư duy sáng tạo .
1.4. Tư duy sáng tạo của học sinh tiểu học
1.4.1. Đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học
1.4.2 Tư duy và tư duy sáng tạo của học sinh tiểu học .
1.4.2.1. Đặc điểm tư duy của học sinh tiểu học
1
3
3
3
4
4
4
4
5
5
7
7
12
12
13
13
14
15
15
16
18
20
21
22
22
24
24
1.4.2.2. Tư duy sáng tạo của học sinh tiểu học .
1.5. Một số vấn đề về dạy tư duy và phát triển tư duy sáng tạo cho học
sinh .
1.5.1. Quan niệm về “dạy tư duy” .
1.5.2. Làm thế nào để tạo lập một “lớp học tư duy”
1.5.2.1. Môi trường của một “lớp học tư duy”
1.5.2.2. Nhân tố cơ bản trong “lớp học tư duy”
1.5.3. Phát triển một số yếu tố của tư duy sáng tạo cho học sinh
1.5.4. Biện pháp phát triển một số yếu tố của tư duy sáng tạo cho học sinh
Kết luận chương 1
25
35
35
37
37
38
45
46
48
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN TƯ DUY SÁNG TẠO
CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC TIỂU HỌC HIỆN NAY
2.1 Khái quát về khảo sát thực trạng
2.1.1. Mục đích khảo sát .
2.1.2. Đối tượng khảo sát .
2.1.3. Phương pháp khảo sát .
2.1.4. Mô tả nội dung khảo sát
2.1.5. Mô tả việc đánh giá kết quả khảo sát .
2.2. Kết quả khảo sát thực trạng .
2.2.1. Nhận thức của GV về TDST và DH phát triển TDST cho HS
2.2.2. Biểu hiện TDST của HS trong quá trình học tập .
2.3. Đánh giá chung .
Kết luận chương 2 .
50
50
50
50
50
50
51
51
51
64
66
70
CHƯƠNG 3. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN MỘT SỐ YẾU TỐ CỦA TƯ
DUY SÁNG TẠO CHO HỌC SINH CÁC LỚP CUỐI CẤP TIỂU HỌC .
3.1. Nhóm 1: Các biện pháp tạo lập điều kiện cần thiết để phát triển
TDST cho học sinh
3.1.1. Tạo lập môi trường sáng tạo trong lớp học .
3.1.2. Tổ chức “lớp học tư duy”– cơ sở để phát triển TDST cho HS
3.1.2.1. GV phát triển các biện pháp dạy TD của mình để tạo lập “lớp học tư
duy” .
3.1.2.2. GV sử dụng các biện pháp dạy tư duy để phát triển hành vi của HS
72
72
73
76
77
trong “lớp học tư duy” .
3.2. Nhóm 2: Các biện pháp phát triển TDST cho HS .
3.2.1. Kích thích trí tưởng tượng sáng tạo cho HS .
3.2.2. Tạo lập thói quen mò mẫm - thử sai cho HS .
3.2.3. Rèn luyện việc sử dụng linh hoạt các TTTD cơ bản
3.2.3.1. Rèn luyện thao tác phân tích – tổng hợp .
3.2.3.2. Rèn luyện thao tác so sánh – tương tự
3.2.3.3. Rèn luyện thao tác trừu tượng hoá - khái quát hoá
3.2.4. Phát triển một số yếu tố của TDST cho HS. .
3.2.4.1. Phát triển tính mềm dẻo của tư duy (flexibility) .
3.2.4.2. Phát triển tính thuần thục (fluency) của tư duy
3.2.4.3. Phát triển tính độc đáo (originality) của tư duy
Kết luận chương 3
CHƯƠNG 4. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .
4.1. Khái quát về thực nghiệm sư phạm
4.1.1. Mục đích thực nghiệm .
4.1.2. Nội dung thực nghiệm .
4.1.3. Đối tượng thực nghiệm
4.1.4. Thời gian thực nghiệm .
4.1.5. Tổ chức thực nghiệm .
4.2. Kết quả thực nghiệm .
4.2.1. Các bình diện được đánh giá
4.2.2. Giải thích sơ bộ về đề kiểm tra
4.2.3. Phân tích kết quả thực nghiệm
4.2.3.1. Đánh giá định lượng
4.2.3.2. Đánh giá định tính
4.3. Đánh giá chung về thực nghiệm sư phạm
Kết luận chương 4 .
KẾT LUẬN
KIẾN NGHỊ .
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
89
99
100
103
107
107
111
114
116
117
128
131
136
138
138
138
138
138
139
139
140
140
142
143
143
148
158
162
164
168
169
TÀI LIỆU THAM KHẢO . 170
PHỤ LỤC
Phụ lục 1: Phiếu hỏi GV và HS
182
183


























Phụ lục 2: Kết quả xử lý số liệu các phiếu hỏi GV và HS . .
Phụ lục 3: Mô tả việc đánh giá kết quả điều tra, khảo sát . .
Phụ lục 4: Một số nét về các trường được điều tra .
Phụ lục 5: Giáo án một số tiết dạy minh họa (thực nghiệm sư phạm) .
Phụ lục 6: Các đề kiểm tra (thực nghiệm sư phạm) .
Phụ lục 7: Đáp án và bài giải một số đề kiểm tra (TNSP)
Phụ lục 8: Bình luận các tiết dạy và ví dụ phần lớp học tư duy
Phụ lục 9: Các bản đánh giá, nhận xét TNSP
196
206
209
210
223
230
261
277

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt Viết đầy đủ
DVBC
DH
ĐC
GDTH
Duy vật biện chứng
Dạy học
Đối chứng
Giáo dục tiểu học
GV Giáo viên
HS
NXB
NDDH
PPDH
PL
QTDH
SGK
Học sinh
Nhà xuất bản
Nội dung dạy học
Phương pháp dạy học
Phụ lục
Quá trình dạy học
Sách giáo khoa
TN
TD
TTTD
TDLG
TDST
Thực nghiệm
Tư duy
Thao tác tư duy
Tư duy lôgíc
Tư duy sáng tạo
TDPP
TNSP
Tr
VD
Tư duy phê phán
Thực nghiệm sư phạm
Trang
Ví dụ









DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
TÊN BẢNG BIỂU
Bảng 1.1. Mức độ TDST của HS bộc lộ trong quá trình học tập
Bảng 1.2. Nhận thức về tầm quan trọng của việc phát triển TDST cho HS
tiểu học .
Bảng 1.3. Một số biểu hiện tư duy sáng tạo của HS trong giờ học .
Bảng 1.4. Mức độ thực hiện các hoạt động trong giờ dạy của GV nhằm phát
triển một số yếu tố của TDST cho HS .
Bảng 1.5. Một số cách phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh
Bảng 1.6. Mức độ một số hoạt động học tập của HS
Bảng 1.7. Mức độ một số hoạt động học tập của HS thể hiện TDST
Bảng 1.8. Mức độ một số hoạt động của HS trong học phân môn cụ thể .
Bảng 1.9. Mức độ một số hoạt động của GV trong quá trình dạy học qua ý
kiến của HS
Bảng 1.10. Vai trò của TDST trong quá trình học tập của HS .
Bảng 4.1. Kết quả kiểm tra trước khi thực nghiệm (Kết quả bài kiểm tra số
1)
Bảng 4.2. Kết quả kiểm tra sau khi thực nghiệm (Kết quả bài kiểm tra số 2)
Bảng 4.3. Kết quả kiểm tra trước và sau thực nghiệm của nhóm lớp đối
chứng .
Bảng 4.4. Kết quả kiểm tra trước và sau thực nghiệm của nhóm lớp thực
nghiệm .
Trang
197
197
198
199
201
203
204
204
205
205
143
144
146
147


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ

Tên biểu đồ
Biểu đồ 4.1: So sánh kết quả kiểm tra trước thực nghiệm của học sinh lớp
thực nghiệm và lớp đối chứng
Biểu đồ 4.2: So sánh kết quả kiểm tra sau thực nghiệm của học sinh lớp
thực nghiệm và lớp đối chứng
Biểu đồ 4.3: So sánh kết quả kiểm tra trước thực nghiệm và sau thực
nghiệm của học sinh lớp đối chứng .
Biểu đồ 4.4: So sánh kết quả kiểm tra trước thực nghiệm và sau thực
nghiệm của học sinh lớp thực nghiệm .
Trang
144
145
146
147