Tiến Sĩ Phát triển kỹ năng mềm cho sinh viên khối ngành kinh tế các trường cao đẳng khu vực trung du, miền n

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NĂM 2015
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 1
1. Lý do chọn đề tài . 1
2. Mục đích nghiên cứu . 2
3. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu . 3
4. Giả thuyết khoa học 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu 3
6. Phương pháp nghiên cứu . 4
7. Những luận điểm cần bảo vệ của luận án . 5
8. Những đóng góp mới của luận án . 6
9. Cấu trúc luận án 6
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG MỀM CHO
SINH VIÊN KHỐI NGÀNH KINH TẾ CÁC TRưỜNG CAO ĐẲNG
THEO TIẾP CẬN CHUẨN ĐẦU RA 7
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề . 7
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài 7
1.1.2. Các nghiên cứu trong nước . 12
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài . 18
1.2.1. Kỹ năng và các loại kỹ năng . 18
1.2.2. Giá trị sống, kỹ năng sống, kỹ năng cứng . 19
1.2.3. Kỹ năng mềm 21
1.2.4. Khái niệm phát triển kỹ năng mềm . 22
1.3. Lý luận về phát triển kỹ năng mềm cho sinh viên trường cao đẳng 23
1.3.1. Sự cần thiết phải phát triển kỹ năng mềm cho sinh viên 23


1.3.2. Cơ chế tâm lý hình thành kỹ năng mềm . 25
1.3.3. Mục đích, nội dung phát triển kỹ năng mềm cho sinh viên 27
1.3.4. Các con đường, hình thức, phương pháp phát triển kỹ năng mềm cho
sinh viên 28
1.3.5. Một số kỹ năng mềm cần phát triển cho sinh viên trình độ cao đẳng và
các mức độ kỹ năng mềm . 30
1.3.6. Quá trình hình thành, phát triển kỹ năng mềm . 33
1.4. Chuẩn đầu ra trong phát triển chương trình đào tạo 35
1.4.1. Khái quát về lý thuyết phát triển chương trình đào tạo . 35
1.4.2. Chuẩn đầu ra trong chương trình đào tạo và cách thức xây dựng 37
1.4.3. Cấu trúc chuẩn đầu ra 42
1.4.4. Hệ thống kỹ năng mềm cần được phản ánh trong chuẩn đầu ra của
chương trình đào tạo chuyên ngành thuộc khối ngành kinh tế . 43
1.4.5. Phát triển kỹ năng mềm cho sinh viên khối ngành kinh tế các trường
cao đẳng theo tiếp cận chuẩn đầu ra . 44
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quá trình phát triển kỹ năng mềm cho sinh viên khối
ngành kinh tế các trường cao đẳng theo tiếp cận chuẩn đầu ra 45
1.5.1. Yếu tố khách quan . 45
1.5.2. Yếu tố chủ quan 47
Kết luận chương 1 . 49
Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG MỀM CHO SINH VIÊN
KHỐI NGÀNH KINH TẾ CÁC TRưỜNG CAO ĐẲNG KHU VỰC
TRUNG DU, MIỀN NÚI PHÍA BẮC THEO TIẾP CẬN CHUẨN ĐẦU RA 50
2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng 50
2.1.1. Vài nét về khách thể điều tra và địa bàn nghiên cứu 50
2.2.2. Thiết kế phiếu khảo sát . 51
2.2.3. Tiêu chí và thang đánh giá 52
2.2. Thực trạng phát triển kỹ năng mềm cho sinh viên khối ngành kinh tế các
trường cao đẳng khu vực trung du, miền núi phía Bắc theo tiếp cận chuẩn
đầu ra 54
2.2.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giảng viên, sinh viên về phát triển kỹ
năng mềm cho sinh viên . 54
2.2.2. Thực trạng mức độ kỹ năng mềm của sinh viên khối ngành kinh tế các
trường cao đẳng khu vực trung du, miền núi phía Bắc theo tiếp cận
chuẩn đầu ra 58
2.2.3. Thực trạng phát triển kỹ năng mềm cho sinh viên thông qua các hoạt
động của nhà trường theo tiếp cận chuẩn đầu ra 79
2.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới quá trình phát triển kỹ năng mềm cho sinh viên 88
Kết luận chương 2 . 92
Chương 3. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG MỀM CHO SINH VIÊN
KHỐI NGÀNH KINH TẾ CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG KHU VỰC
TRUNG DU, MIỀN NÚI PHÍA BẮC THEO TIẾP CẬN CHUẨN ĐẦU RA 93
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp phát triển kỹ năng mềm cho sinh viên khối
ngành kinh tế các trường cao đẳng khu vực trung du, miền núi phía Bắc
theo tiếp cận chuẩn đầu ra 93
3.2. Một số biện pháp phát triển kỹ năng mềm cho sinh viên khối ngành kinh
tế các trường cao đẳng khu vực trung du, miền núi phía Bắc theo tiếp cận
chuẩn đầu ra 94
3.2.1. Phát triển chương trình đào tạo chuyên ngành thuộc khối ngành kinh tế
theo tiếp cận chuẩn đầu ra có tích hợp kỹ năng mềm 94
3.2.2. Biên soạn tài liệu hướng dẫn giảng dạy kỹ năng mềm cho giảng viên . 97
3.2.3. Tổ chức dạy học tích hợp phát triển kỹ năng mềm cho sinh viên 100
3.2.4. Tổ chức dạy học kỹ năng mềm theo hướng tiếp cận module . 106
3.2.5. Tăng cường tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp nhằm rèn luyện kỹ
năng mềm cho sinh viên . 109
3.2.6. Đổi mới đánh giá kết quả học tập của sinh viên theo tiếp cận năng lực 112
3.2.7. Mối quan hệ giữa các biện pháp . 115
3.3. Thực nghiệm sư phạm 115
3.3.1. Khái quát chung về quá trình thực nghiệm . 115
3.3.2. Kết quả và đánh giá . 120
Kết luận chương 3 . 140


KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ . 141
1. Kết luận . 141
2. Khuyến nghị 142
CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN
LUẬN ÁN 143
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO . 144
PHỤ LỤC
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Xã hội hiện đại luôn vận động, khoa học phát triển như vũ bão, thế giới mở,
nền kinh tế thị trường, công nghệ sản xuất luôn đổi mới, đời sống vật chất và tinh
thần của người dân ngày càng được cải thiện. Trong cuộc sống ấy luôn nảy sinh
những vấn đề phức tạp và bất định, mỗi người lao động phải có đủ năng lực để làm
việc, để ứng phó, tránh mọi rủi ro. Do vậy, nền giáo dục trong thế giới hiện đại
không chỉ hướng vào mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực để đáp ứng các yêu cầu phát
triển kinh tế, xã hội, mà còn hướng đến mục tiêu phát triển đầy đủ các giá trị sống
cho mỗi cá nhân, giúp cho họ có đủ năng lực để cống hiến cho xã hội, để sống có
chất lượng, có hạnh phúc.
Hoạt động nghề nghiệp phụ thuộc vào năng lực và trình độ được đào tạo của
mỗi cá nhân, năng lực của mỗi cá nhân được cấu trúc bởi hai thành phần đó là năng
lực cốt lõi và năng lực chung. Phần năng lực cốt lõi là hệ thống kiến thức chuyên
môn và KN nghề nghiệp; phần năng lực chung là những kiến thức, KN bổ trợ giúp
cho kiến thức, KN chuyên môn được tiến hành có hiệu quả. Thực tế cho thấy sự
thành đạt của mỗi người phụ thuộc rất nhiều vào hệ thống KN bổ trợ hay còn gọi là
KNM, có nhiều chuyên gia cho rằng sự thành đạt của con người do KNM và chỉ số
EQ quyết định tới 75% [110]. Nhờ có KNM mà tư duy của mỗi cá nhân trở nên linh
hoạt hơn, sáng tạo hơn, mềm dẻo hơn; đồng thời có cơ hội hợp tác, chia sẻ cùng
người khác, thích ứng với thế giới việc làm luôn luôn biến đổi. KNM không tồn tại
độc lập mà nó gắn kết với KN chuyên môn tạo nên năng lực hành động của mỗi
người. KNM không do tư chất của cá nhân quyết định mà được hình thành, phát
triển và ngày càng hoàn thiện thông qua quá trình trải nghiệm nghề nghiệp, học tập,
rèn luyện và hoạt động thực tế cuộc sống.
Trong những năm qua đi đôi với sự phát triển về quy mô và số lượng đào tạo ở
các trường CĐ, ĐH dẫn tới sự tăng trưởng nóng về nguồn nhân lực có trình độ cao
đẳng, đại học. Tuy nhiên, vấn đề chất lượng đào tạo mới chỉ tập trung vào việc cung
cấp kiến thức, chưa chú ý nhiều đến rèn các KN chuyên môn, đặc biệt là KNM dẫn
tới tình trạng SV hạn chế về KN giao tiếp, KN làm việc nhóm, KN thuyết phục .
thích ứng, tự ứng phó với những thay đổi của nghề nghiệp và thị trường lao động.


Trong công cuộc đổi mới giáo dục hiện nay, ngành giáo dục nói chung và
trường CĐ, ĐH nói riêng, đang tiến hành đổi mới về nội dung, chương trình,
phương pháp giáo dục theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh, sinh viên,
nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực đáp ứng nhu cầu xã hội. Bộ Giáo dục và Đào
tạo đã yêu cầu các trường CĐ, ĐH xác định và công bố CĐR cho các chuyên ngành
đào tạo. CĐR phản ánh yêu cầu, đòi hỏi khách quan của xã hội và hoạt động lao
động nghề nghiệp và được xây dựng định hướng theo chuẩn nghề nghiệp (việc
làm). Vì vậy, các hoạt động giáo dục và đào tạo nói chung, phát triển KNM cho SV
nói riêng của mỗi nhà trường đều hướng tới hệ thống những chuẩn mực về đào tạo,
kết quả đào tạo của CĐR chuyên ngành đào tạo đã công bố.
Các trường CĐ khu vực TDMNPB ở xa các trung tâm chính trị, văn hoá, dân
trí thấp, kinh tế kém phát triển, điều kiện để SV tiếp cận với xã hội hiện đại còn rất
hạn chế. Mặt khác do được thụ hưởng từ chương trình đào tạo và cách thức tổ chức
đào tạo theo cách tiếp cận nội dung, nhà trường chưa quan tâm đến cách tiếp cận
phát triển năng lực. Do đó KNM của SV còn thấp, bởi vậy nghiên cứu phát triển
KNM cho SV các trường CĐ khu vực này trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Phát triển một số KNM cho SV trong các trường CĐ, ĐH là một yêu cầu
khách quan đang được các nhà khoa học giáo dục quan tâm, nhằm nâng cao chất
lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu thị trường lao động. Tuy nhiên, chưa có đề tài nào
nghiên cứu vấn đề này để áp dụng cho khối ngành kinh tế của các trường CĐ khu
vực TDMNPB.
Với những lý do trên chúng tôi chọn đề tài: “Phát triển kỹ năng mềm cho
sinh viên khối ngành kinh tế các trường cao đẳng khu vực trung du, miền núi
phía Bắc theo tiếp cận chuẩn đầu ra” làm đề tài của luận án.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn giáo dục KNM cho SV các trường
CĐ khu vực TDMNPB, đề tài có mục đích đề xuất các biện pháp phát triển KNM
cho SV khối ngành kinh tế theo hướng tiếp cận chuẩn đầu ra, góp phần nâng cao
chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế
hiện nay.