Thạc Sĩ Phát triển du lịch sinh thái trên địa bàn tỉnh Ninh Bình, thực trạng và giải pháp

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngày nay du lịch đã trở thành một nhu cầu cần thiết trong đời sống xã hội. Về mặt
kinh tế, du lịch đã trở thành một ngành quan trọng của nhiều nước công nghiệp phát triển.
Với một số quốc gia, du lịch được coi là một cứu cánh để vực dậy nền kinh tế.
Tuy nhiên, do việc khai thác tài nguyên không hợp lý và thiếu khoa học để phục vụ
cho phát triển kinh tế xã hội mà môi trường và tài nguyên du lịch ở nhiều nước trên thế
giới, trong đó có Việt Nam đang phải chịu những tác động tiêu cực, nó đã và đang trong
quá trình cạn kiệt, suy thoái những tác động tiêu cực của thiên tai ngày càng tăng và diễn
ra ở nhiều nơi. Du lịch là một ngành có mối liên hệ chặt chẽ với môi trường. Trong phát
triển du lịch môi trường là yếu tố quan trọng bậc nhất ảnh hưởng đến tốc độ phát triển và
hoạt động, là nguồn động lực để thu hút khách du lịch. Cùng với sự phát triển của đời sống
kinh tế xã hội, du lịch cũng có những sự thay đổi để phục vụ nhu cầu ngày càng đa dạng
của con người. Một trong những loại hình du lịch mới ra đời và chiếm được sự quan tâm
ngày càng cao của xã hội là du lịch sinh thái. Du lịch sinh thái chú trọng vào tài nguyên và
nguồn lực địa phương, chú trọng đến hoạt động bảo tồn và đảm bảo phát triển cộng đồng
dân cư địa phương điều này làm cho du lịch sinh thái trở nên hấp dẫn với các nước đang
phát triển. Du lịch sinh thái được xác định là loại hình du lịch đặc thù, là tiềm năng thế mạnh
của du lịch Việt Nam. Mặc dù vậy đến nay việc khai thác những tiềm năng tài nguyên du lịch
sinh thái còn ở mức sơ khai, tự phát. Trước đây và thậm chí ngay cả thời điểm hiện tại, thuật
ngữ du lịch sinh thái vẫn đang được hiểu một cách “lờ mờ”, không rõ ràng. Người ta lạm
dụng những từ mang ý nghĩa vì môi trường như: “xanh - green”; tiền tố “sinh thái - eco” để
ghép với một danh từ khác như: Chương trình du lịch sinh thái - eco tour, lữ hành sinh thái -
eco travel, nghỉ hè sinh thái - ecovation và du lịch sinh thái - eco - tuorism . mà không
hiểu (hoặc cố tình không hiểu) ý nghĩa đích thực của nó. Ý tưởng của các nhà đầu tư, chủ
kinh doanh trong lĩnh vực du lịch này là tích cực. Nhưng kiến thức về môi trường sinh thái
và cách thể hiện sự phục vụ của họ đôi khi lại trái ngược với các nguyên tắc, đặc điểm
trong phát triển du lịch sinh thái.
Ninh Bình là một tỉnh thuộc đồng bằng châu thổ sông Hồng cách thủ đô Hà Nội
không xa, có một tiềm năng to lớn để phát triển du lịch. Có thể nói, ít có địa phương nào
trên cả nước với diện tích đất không rộng, người không đông nhưng lại tập trung nhiều
nguồn tài nguyên du lịch có giá trị như Ninh Bình: Khu di tích danh thắng Tam Cốc- Bích
Động, Kinh đô cũ của hai triều Đinh - Lê, Nhà thờ đá Phát Diệm, rừng quốc gia Cúc
Phương, khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long . đã đạt đến mức độc đáo và
quý hiếm.
Trong những năm qua, kinh tế xã hội của tỉnh nói chung và du lịch nói riêng đã có
những tiến bộ đáng kể nhưng trên thực tế nó vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, thế mạnh
hiện có của tỉnh. Một số chỉ tiêu về kinh tế: Như tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đầu
người còn ở mức thấp so với bình quân chung của cả nước, cơ cấu kinh tế chuyển dịch còn
chậm chạp, đặc biệt là các chỉ tiêu về du lịch như: số lượng du khách, cơ sở vật chất kỹ
thuật phục vụ dịch vụ du lịch . còn nhỏ bé. Hầu hết các hoạt động du lịch của tỉnh chỉ
dừng lại ở việc khai thác các nguồn tài nguyên tự nhiên sẵn có mà chưa có sự đầu tư để
phát triển bền vững. Hoạt động du lịch sinh thái bước đầu đã đi vào hoạt động nhưng vẫn
mang tính tự phát là chủ yếu, việc tổ chức các hoạt động du lịch sinh thái đã bắt đầu bộc lộ
những yếu kém, gây tác động xấu đến cảnh quan, môi trường. Nguyên nhân là do các cấp,
các ngành, đơn vị, cá nhân làm du lịch chưa thật sự hiểu rõ về du lịch sinh thái và những
lợi ích mà nó mang lại, không chú trọng đầu tư (cả về cơ sở hạ tầng, nhân lực và kiến thức
khoa học), thiếu quy hoạch, chiến lược phát triển, hoặc quy hoạch chưa đồng bộ, chưa tiến
hành khảo sát kỹ lưỡng và toàn diện về tài nguyên du lịch tự nhiên cũng như các điều kiện
khác để phát triển DLST.
Với những tiềm năng sẵn có của tỉnh Ninh Bình việc chú trọng đầu tư để phát triển
kinh tế du lịch đặc biệt là phát triển DLST không chỉ mang lại những hiệu quả thiết thực
cho nền kinh tế của tỉnh mà còn phù hợp với xu thế phát triển của xã hội. Việc nghiên cứu,
tìm ra những giải pháp để phát triển DLST là cần thiết, không chỉ với lý luận mà còn có
giá trị thực tiễn cao. Do vậy tác giả chọn đề tài “Phát triển du lịch sinh thái trên địa bàn
tỉnh Ninh Bình, thực trạng và giải pháp” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sỹ chuyên
ngành Kinh tế phát triển của mình.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Trong thời gian qua đã có nhiều công trình khoa học cả trong nước và quốc tế nghiên
cứu về du lịch và phát triển du lịch trong đó có du lịch Ninh Bình:
- “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình 1995-2010”, Viện nghiên
cứu chiến lược phát triển du lịch Việt Nam.
- Trần Đức Thanh, “Cơ sở khoa học trong việc thành lập các bản đồ phục vụ quy
hoạch du lịch cấp tỉnh ở Việt Nam (Lấy ví dụ ở Ninh Bình)”. Luận án PTS, Hà Nội 1995-
170 trang.
- Vũ Tuấn Cảnh (Chủ trì) “Tổ chức lãnh thổ du lịch Việt Nam”. Đề tài nghiên cứu
khoa học cấp nhà nước 1998-2000. (Tài liệu lưu trữ tại viện nghiên cứu phát triển du lịch.
Tổng cục du lịch Việt Nam.)
- Trần Quốc Nhật, “Quản lý nhà nước về du lịch trong giai đoạn phát triển mới của
nền kinh tế Việt Nam”, luận án thạc sỹ kinh tế,1996.
- Lê Thạc Cán “Đánh giá tác động môi trường - phương pháp luận, kinh nghiệm
thực tiễn.” Nxb KH và KT, Hà Nội 1994.
- Phạm Trung Lương “Đánh giá tác động môi trường trong phát triển du lịch của
Việt Nam”. Tuyển tập báo cáo hội thảo lần thứ nhất về “đánh giá tác động môi trường”
Trung tâm khoa học tự nhiên và công nghệ quốc gia, Hà nội 6-7/6/1997.
- Phan Trung Lương, “Cơ sở khoa học phát triển du lịch sinh thái Việt Nam.” Báo
cáo đề tài khoa học cấp ngành, Hà Nội, 1998
- Kreg Lindberg và Dolnal E-Hawkins (1999), “du lịch sinh thái: Hướng dẫn cho
các nhà lập kế hoạch và quản lý”
- Tổng cục du lịch Việt Nam “Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam giai đoạn
2001-2010” tháng 10/2001.
- Và một số công trình khoa học, bài viết khác.
Nhìn chung các công trình nghiên cứu và các bài viết trên chỉ đề cập đến vấn đề du
lịch dưới các góc độ và phạm vi rộng hẹp khác nhau. Chưa có công trình nào đi sâu nghiên
cứu có hệ thống và toàn diện về phát triển du lịch sinh thái ở Ninh Bình. Đề tài: “Phát
triển du lịch sinh thái trên địa bàn tỉnh Ninh Bình, thực trạng và giải pháp” không
trùng lắp với bất cứ luận văn hoặc đề tài khoa học nào đã công bố.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ của luận văn
* Mục tiêu:
Góp phần làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản về du lịch sinh thái, đưa ra những
phương hướng và các giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh phát triển du lịch sinh thái ở Ninh
Bình tương xứng với tiềm năng sẵn có của tỉnh.
* Nhiệm vụ:
+ Nghiên cứu và tổng hợp một số vấn đề lý luận cơ bản về du lịch sinh thái
+ Phân tích và đánh giá thực trạng của du lịch sinh thái trên địa bàn tỉnh Ninh Bình
và kinh nghiệm phát triển du lịch sinh thái ở một số địa phương trong nước và một số quốc
gia trên thế giới.
+ Đề xuất phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm phát triển du lịch sinh thái ở
Ninh Bình.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu Du lịch sinh thái trên địa bàn tỉnh Ninh Bình
- Luận văn tập trung nghiên cứu số liệu từ năm 1995 đến nay.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ
nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Vận dụng những quan điểm cơ bản của Đảng,
nhà nước về phát triển du lịch
- Luận văn sử dụng phương pháp hệ thống, phương pháp thống kê, so sánh và
phương pháp phân tích, tổng hợp.
6. Đóng góp của luận án
- Góp phần hệ thống hoá một số vấn đề lý luận cơ bản về du lịch sinh thái.
- Đánh giá tiềm năng và thực trạng du lịch sinh thái ở Ninh Bình từ đó đề xuất phương
hướng và giải pháp chủ yếu nhằm phát triển du lịch sinh thái của tỉnh.
- Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan hoạch định chính
sách phát triển du lịch, đặc biệt phát triển du lịch sinh thái ở tỉnh Ninh Bình và dùng làm
tài liệu tham khảo trong nghiên cứu và giảng dạy.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn có 3
chương, 9 tiết.
Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ DU LỊCH SINH THÁI