Tiến Sĩ Phát triển dịch vụ bao thanh toán trong xuất khẩu hàng hóa ở Việt Nam

TÓM TẮT LA TIẾN SĨ
NĂM 2014



1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của luận án
Dịch vụ bao thanh toán hiện được áp dụng rộng rãi ở nhiều nước và vùng
lãnh thổ trên thế giới, đặc biệt là ở Châu Âu và Châu Mỹ. Lý do để các nước phát
triển dịch vụ này là vì họ muốn có một phương thức thanh toán cởi mở hơn so với
phương thức tín dụng chứng từ, ví dụ như phương thức chuyển tiền hay phương
thức ghi sổ (mà thực chất là người bán bán chịu hàng hóa cho người mua) để có
thể đẩy mạnh xuất khẩu nhưng vẫn phải đảm bảo an toàn và sử dụng vốn có hiệu
quả. Vì vậy, bao thanh toán - một phương thức hỗn hợp giữa thanh toán, tín dụng
và bảo hiểm đã ra đời và trở thành một xu thế phát triển trong thương mại quốc tế.
Tại nhiều nước, các ngân hàng, các công ty tài chính đóng vai trò rất tích
cực hỗ trợ các doanh nghiệp xuất khẩu trong lĩnh vực này. Ở Việt nam, bao thanh
toán bắt đầu được khởi động từ năm 2004, khi NHNN ban hành Quy chế hoạt
động bao thanh toán của các tổ chức tín dụng, tuy nhiên, cho đến nay dịch vụ này
vẫn chưa thực sự phát triển. Doanh số dịch vụ bao thanh toán của Việt Nam vẫn
còn rất hạn chế do việc triển khai dịch vụ này ở Việt Nam không hề đơn giản bởi
cả những nguyên nhân khách quan và chủ quan.
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, khi Việt Nam đã là thành
viên của Tổ chức Thương mại thế giới, do mức độ cạnh tranh khắc nghiệt, các
doanh nghiệp buộc phải chủ động cải thiện điều kiện thanh toán của mình để nâng
cao khả năng cạnh tranh và mở rộng thị trường xuất khẩu (XK). Để đáp ứng nhu
cầu đó thì việc phát triển dịch vụ bao thanh toán là một tất yếu. Điều này đòi hỏi
phải nhận thức rõ vai trò của dịch vụ này cả về lý luận và thực tiễn. Với thực tế
hiện nay ở Việt Nam chưa có đề tài nào đi sâu nghiên cứu về vấn đề này một cách
đầy đủ, tác giả đã mạnh dạn chọn đề tài “Phát triển dịch vụ bao thanh toán
trong xuất khẩu hàng hoá ở Việt Nam” nhằm nghiên cứu về lý luận và thực tiễn
phát triển dịch vụ bao thanh toán trong xuất khẩu hàng hóa ở Việt Nam.
2. Tổng quan các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan
đến đề tài
Bao thanh toán (thuật ngữ chung chỉ cả hai dịch vụ: Factoring và Forfaiting)
là những sản phẩm tài chính đã phổ biến ở nhiều nước trên thế giới, vì vậy cũng đã
có nhiều nghiên cứu về bao thanh toán được thực hiện ở trong và ngoài nước.
Các nghiên cứu ngoài nước
Về dịch vụ factoring, có: Cuốn sách “Marketing Internationnal Factoring”, 2000,
Neitherland của Hiệp hội Factoring quốc tế - FCI; Công ước UNIDROIT về bao thanh
toán quốc tế được thông qua ngày 28/5/1988 tại Ottawa – Canada (UNIDROIT
Convention on International Factoring – Ottawa, Canada, 28 May 1988); Qui tắc chung về
Factoring quốc tế của Hiệp hội Factoring quốc tế (General Rules For International
Factoring – FCI); “Reducing the Cash Gap by Factoring” của Daniel J. Borgia, Ph.D và
Deanna O. Burgess, Ph.D (Assistant Professor of Finance College of Business Florida
Gulf Coast University), hay cuốn “Factoring as a financing: Evidence from the UK”,
Khaled Soufani – Assitant Professor, Department of Finance Concordia University,
Montreal, Quebec, Canada;
Về dịch vụ forfaiting, có cuốn “Innovative Export Financing: Factoring and
Forfaiting”, Business America 114 (No.1, January 11), Ring, Mary Ann, 1993, hay cuốn
“Forfaiting A use’s Guide What is it, Who uses it and Why?” John F Moran, Jr (Vice
President of the British American Forfaiting Company), 2002. Ngoài ra còn có: “What is
forfaiting?”, Inc. D& B Reports. New York: Sep/Oct 1993. Vol.42, Iss.5, p.46 (1 pp.),
McDermott, Kevin. Dun and Bradstreet, hoặc “The ins and outs of forfeiting”, Global
Trade & Transportation, Philadelphia: May 1993, Vol. 113, Iss. 5, p.20 (2 pp.), Ring, Mary
Ann, hay cuốn “Forfaiting - an Introduction”, Finanz AG Zurich, Switzerland, 2001;
Các nghiên cứu trong nước:
Quy chế hoạt động bao thanh toán của các tổ chức tín dụng (kèm theo Quyết định số
1096/2004/QĐ-NHNN ngày 6/9/2004 của Thống đốc NHNN; Giáo trình “Thanh toán quốc tế
trong ngoại thương”của GS.Đinh Xuân Trình, NXB Giáo dục, 2002; Cuốn “Nghiệp vụ bao
thanh toán – Factoring” của Ths.Nguyễn Quỳnh Lan, NXB Chính trị quốc gia, 2006; Đề tài



nghiên cứu khoa học cấp Bộ - Bộ Giáo dục và Đào tạo, “Phát triển nghiệp vụ bao thanh toán
trong tài trợ thương mại quốc tế tại các NHTM Việt nam” do TS. Đặng Thị Nhàn làm chủ
nhiệm, 2007; Bài báo “Phát triển nghiệp vụ bao thanh toán trong hoạt động tài trợ thương mại
và nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt nam”, ThS. Huỳnh Thị Hương Thảo,
Tạp chí ngân hàng số 19 + 20/ 2008;
3. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu của luận án
Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu tổng quát: đề xuất các giải pháp phát triển dịch vụ bao thanh toán
trong xuất khẩu hàng hóa ở Việt nam.
Mục tiêu nghiên cứu cụ thể:
- Luận giải và hệ thống hoá các vấn đề lý luận cơ bản về dịch vụ bao thanh
toán, phát triển dịch vụ bao thanh toán, những điều kiện cần thiết để phát triển dịch
vụ bao thanh toán. Trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến phát triển dịch vụ bao thanh
toán trong xuất khẩu.
- Đánh giá các điều kiện phát triển dịch vụ bao thanh toán trong xuất khẩu
hàng hóa ở Việt Nam.
- Phân tích và đánh giá thực trạng phát triển dịch vụ bao thanh toán trong
xuất khẩu hàng hóa ở Việt Nam.
- Đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm phát triển dịch vụ bao thanh
toán trong xuất khẩu hàng hoá ở Việt Nam.
Câu hỏi nghiên cứu:
- Bao thanh toán là gì? Tại sao nên ứng dụng dịch vụ bao thanh toán trong
xuất khẩu hàng hóa ở Việt nam?
- Có những nhân tố nào/điều kiện gì ảnh hưởng đến khả năng phát triển dịch
vụ bao thanh toán trong xuất khẩu hàng hóa ở Việt nam?