Tài liệu Phát triển con người toàn diện- một tư tưởng đặc sắc về con người của Hồ Chí Minh

ĐỀ TÀI: Phát triển con người toàn diện- một tư tưởng đặc sắc về con người của Hồ Chí Minh

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Tư tưởng Hồ Chí Minh là tài sản vô giá trong kho tàng lịch sử tư tưởng Việt Nam. Đó là tư tưởng của Người anh hùng giải phóng dân téc, nhà văn hóa kiệt xuất, người chiến sĩ lỗi lạc của phong trào giải phóng dân téc, phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, người thầy vĩ đại, vị lănh tụ kính yêu của dân téc và cách mạng Việt Nam.
Cùng với chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh đă trở thành nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động của Đảng ta và của cách mạng Việt Nam.
Việc nghiên cứu, làm sáng tỏ hơn nữa tính cách mạng và tính khoa học sâu sắc cũng như giá trị to lớn, nhiều mặt của tư tưởng Hồ Chí Minh đối với cách mạng Việt Nam trước đây cũng như trong giai đoạn hiện nay là đ̣i hỏi cấp thiết có ư nghĩa thời đại to lớn.
Lương tâm, trách nhiệm, ḷng kính yêu lănh tụ và tinh thần khoa học đă và đang cuốn hót hàng trăm nhà khoa học trong và ngoài nước say mê nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh.
Trong di sản tư tưởng phong phú và vô giá của Hồ Chí Minh có tư tưởng: Phát triển con người toàn diện, một tư tưởng nhân văn rất đặc sắc. Đây là sự tiếp nối và nâng cao những giá trị tinh túy nhất tư tưởng nhân văn của truyền thống Việt Nam và thế giới. Đây cũng là sự kế thừa và phát triển sáng tạo tư tưởng con người của chủ nghĩa Mác - Lênin.
Tư tưởng phát triển con người toàn diện của Hồ Chí Minh đă góp phần to lớn vào việc đào tạo cho dân téc Việt Nam những người con ưu tó, đủ sức đưa dân téc Việt Nam vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách hiểm nghèo, liên tục giành được những thắng lợi ngày càng to lớn, làm thay đổi tận gốc địa vị của dân téc Việt Nam trên chính trường thế giới.
Thực tế vinh quang đó đến nay đang được nghiên cứu và tổng kết.
Hồ Chí Minh là bậc Đại trí, đại nhân, đại dũng, là điển h́nh của con người phát triển toàn diện về thể lực, đạo đức, trí tuệ, tài năng, là h́nh mẫu sinh động của con người hiện tại và tương lai.
Cho nên nghiên cứu, giới thiệu, phổ biến tư tưởng phát triển con người toàn diện, của một người thực sự đă phát triển mọi mặt cá nhân ḿnh là điều cực kỳ lư thó, bổ Ưch. Việc làm này không chỉ cần thiết về lư luận mà c̣n nhằm làm cho mọi người hiểu và tiếp thu tư tưởng quan trọng này của Người, trên cơ sở đó noi gương Người, phấn đấu vươn lên, hoàn thiện bản thân ḿnh, tạo tiền đề cho sự phát triển xă hội.
Hiện nay, việc giải quyết mối quan hệ giữa vấn đề dạy chữ, dạy nghề, dạy người trong giáo dục ở nhà trường, gia đ́nh, xă hội đang có sự lệch lạc khá lớn. Hầu hết chỉ chú trọng đến trang bị kiến thức khoa học, chuyên môn nghề nghiệp mà coi nhẹ việc giáo dục đạo lư làm người, trách nhiệm công dân. Điều này đang làm méo mó sự phát triển toàn diện nhân cách của một bộ phận không nhỏ thanh, thiếu niên cũng như cán bộ, Đảng viên và nhân dân, ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển xă hội. Cho nên, việc nghiên cứu tư tưởng phát triển con người toàn diện của Hồ Chí Minh là hết sức cần thiết để t́m ra những định hướng đúng đắn cho sự nghiệp giáo dục, đào tạo, phát triển con người ở Việt Nam trong quá tŕnh đổi mới.
Sự nghiệp đổi mới theo định hướng xă hội chủ nghĩa ở Việt Nam đang đi vào chiều sâu. Nhiều vấn đề về lư luận và thực tiễn cấp thiết đang đặt ra đ̣i hỏi các nhà khoa học trên nhiều lĩnh vực khác nhau phải nghiên cứu và giải quyết, trong đó có vấn đề thiết kế và xây dựng chiến lược về con người thật sự khoa học, phù hợp với hoàn cảnh nước ta, nhằm phục vụ cho việc phát triển nhanh và bền vững của đất nước. Đây là công việc rất khó khăn, phức tạp, muốn hoàn thành nó trước hết phải có những định hướng đúng. Trong thực tế, tư tưởng phát triển con người toàn diện của Hồ Chí Minh đă, đang và sẽ cho chóng ta những chỉ dẫn quư báu, sáng suốt để xây dựng thành công chiến lược con người trong điều kiện mới, nhằm đào tạo cho đất nước những con người mới, đủ tài, đức, sức khỏe, đưa đất nước đi lên chủ nghĩa xă hội.
V́ vậy, nghiên cứu, làm sáng tỏ giá trị khoa học to lớn và ư nghĩa thời đại sâu sắc của tư tưởng phát triển con người toàn diện của Hồ Chí Minh, t́m ra những cách thức, biện pháp đúng đắn để thực hiện tốt hơn tư tưởng đó trong thực tiễn là vấn đề có ư nghĩa thời sự cấp bách.
Luận án này nhằm góp phần nhỏ vào việc giải quyết những vấn đề lớn, có ư nghĩa lư luận và thực tiễn quan trọng đó.
2. T́nh h́nh nghiên cứu đề tài
Tư tưởng Hồ Chí Minh đă được nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước nghiên cứu từ lâu, đặc biệt là sau Đại hội lần thứ VII (6-1991) của Đảng cộng sản Việt Nam. Nhà nước đă thành lập Hội đồng quốc gia nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhiều đề tài khoa học cấp Nhà nước về tư tưởng Hồ Chí Minh đă được nghiệm thu.
Trong lĩnh vực tư tưởng nhân văn, trong vấn đề con người, nhiều nhà nghiên cứu đă công bố những công tŕnh khoa học có giá trị.
Liên quan trực tiếp đến vấn đề giáo dục, đào tạo, phát triển con người của Hồ Chí Minh, GS Vũ Khiêu có bài: Trồng cây và trồng người, Tạp chí triết học số 4/1990, PGS Song Thành có bài: Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và chiến lược trồng người, Tạp chí Công tác khoa giáo số tháng 12/1997; GS.TS Phạm Minh Hạc trong phần III cuốn Phát triển giáo dục, phát triển con người, phục vụ phát triển xă hội - kinh tế, Nxb KHXH - 1996 cũng đă đề cập một cách khá sâu sắc tư tưởng giáo dục, đào tạo của Hồ Chí Minh. Gần đây nhất (năm 2001), PGS. TS Thành Duy đă cho ra mắt công tŕnh Tư tưởng Hồ Chí Minh với sự nghiệp xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện.
Những công tŕnh này đă nêu lên và khái quát được những nét lớn, chủ yếu trong tư tưởng giáo dục, đào tạo, phát triển con người của Hồ Chí Minh. Một số bắt đầu đi vào khai thác, nghiên cứu những khía cạnh cụ thể của tư tưởng đó và cũng đă nêu lên những ư kiến đặc sắc.
Song nh́n chung, các công tŕnh nghiên cứu về lĩnh vực giáo dục đào tạo, phát triển con người của Hồ Chí Minh chưa nhiều, c̣n thiếu những công tŕnh quy mô, xứng đáng với tầm vóc của vấn đề này trong hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh. Hơn nữa, do khuôn khổ chung của việc nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh, hoặc do giới hạn của một bài nghiên cứu, việc nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về con người nói chung và giáo dục đào tạo, phát triển con người nói riêng vẫn c̣n nhiều mặt, nhiều nội dung chưa được đề cập đến nhất là vấn đề đào tạo, phát triển con người một cách toàn diện để tạo ra những con người Việt Nam phát triển về mọi mặt: đức, trí, thể, mỹ; hồng đến nơi, chuyên đến chèn - vấn đề mà sinh thời Hồ Chí Minh hết sức quan tâm.
Nhu cầu về lư luận và thực tiễn hiện nay đ̣i hỏi phải có những chuyên khảo nhằm làm sâu sắc hơn, đầy đủ hơn tư tưởng về con người của Hồ Chí Minh để cho bức tranh toàn cảnh về tư tưởng Hồ Chí Minh nói chung và tư tưởng về con người, giáo dục, đào tạo, phát triển con người nói riêng vừa có bề rộng vừa có chiều sâu, phục vụ cho việc nhận thức, vận dụng và phát huy tư tưởng Hồ Chí Minh trong sự nghiệp đổi mới.
V́ vậy, để góp một phần nhỏ vào việc thực hiện mục tiêu trên, tác giả chọn đề tài: Phát triển con người toàn diện- một tư tưởng đặc sắc về con người của Hồ Chí Minh làm nội dung nghiên cứu của luận án này.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
a) Mục đích của luận án
Làm rơ những nội dung cơ bản của tư tưởng phát triển con người toàn diện của Hồ Chí Minh, nhằm khẳng định giá trị khoa học của tư tưởng đó và vận dụng nó vào việc phát triển con người mới ở Việt Nam hiện nay.
b) Nhiệm vụ của luận án
Để đạt mục đích trên, luận án phải giải quyết những nhiệm vụ sau:
- Làm rơ cơ sở lư luận của tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển con người toàn diện.
- Luận chứng những nội dung cơ bản trong tư tưởng phát triển con người toàn diện của Hồ Chí Minh.
- Nêu lên những vấn đề đang đặt ra trong thực tiễn phát triển con người theo quan điểm toàn diện của Hồ Chí Minh ở nước ta hiện nay.
- Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về con người toàn diện vào xây dựng con người Việt Nam trong thời kỳ đổi mới.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Trong quá tŕnh nghiên cứu, luận án vận dụng các quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, quan điểm, chính sách của Đảng, Nhà nước về con người. Luận án c̣n sử dụng các tài liệu điều tra, công tŕnh nghiên cứu có liên quan.
- Luận án sử dụng chủ yếu các phương pháp của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đặc biệt là phương pháp phân tích- tổng hợp; lôgíc-lịch sử, thống kê, so sánh v.v .
5. Cái mới của luận án
Luận án phân tích, hệ thống hóa và làm sáng tỏ những nội dung cơ bản tư tưởng phát triển con người toàn diện của Hồ Chí Minh; góp phần làm sâu sắc thêm tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh.
Luận án luận chứng sự cần thiết phải vận dụng và phát huy tư tưởng phát triển con người toàn diện của Hồ Chí Minh vào sự nghiệp xây dựng con người mới ở Việt Nam hiện nay.
6. Ư nghĩa luận án
Luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu và giảng dạy môn học tư tưởng Hồ Chí Minh ở các trường đại học và cao đẳng.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận án gồm 3 chương, 7 tiết.

Chương 1
CƠ SỞ LƯ LUẬN CỦA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI TOÀN DIỆN
v̉ ph¸t triÓn con ng­êi toµn diÖn

1.1 TƯ TƯỞNG GIÁO DỤC, ĐÀO TẠO, PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI CỦA DÂN TÉC VIỆT NAM - CỘI NGUỒN CỦA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI TOÀN DIỆN
Trong những ḍng chảy hợp thành của lịch sử tư tưởng Việt Nam, tư tưởng đào tạo phát triển con người là một bộ phận quan trọng, góp phần làm nên giá trị to lớn, nhiều mặt của tư tưởng truyền thống Việt Nam. Có thể nói, từ rất sớm, cha ông ta đă hết sức quan tâm đến vấn đề sống c̣n này của đất nước. Trải bao thăng trầm của lịch sử, bao sự hưng vong của các triều đại, tư tưởng đào tạo, phát triển con người của dân téc Việt Nam đă tỏ rơ những giá trị to lớn nhưng đồng thời cũng bộc lé những hạn chế của nó cần phải khắc phục và vượt lên.
Chóng ta biết rằng, Việt Nam là một quốc gia nằm ở cửa ngơ vào Đông Nam châu Á, khí hậu khắc nghiệt, nóng lắm, mưa nhiều, băo lớn. Đó là một môi trường sống khó khăn, thiên tai thường xuyên đe dọa sự tồn vong của cả cộng đồng cũng như mỗi một cá nhân. Điều này đặt ra nhu cầu khách quan cần phải rèn luyện thân thể, phát triển thể lực đối với mọi người cũng như yêu cầu chăm sóc, bảo vệ sức khỏe cho nhân dân.
Suốt mấy ngàn năm qua, nền kinh tế Việt Nam thực chất là kinh tế tiểu nông lạc hậu, dùa trên sản xuất nông nghiệp theo lối độc canh cây lúa là chủ yếu. Công nghiệp bản địa không có, thủ công nghiệp manh mún, thương nghiệp què quặt. Tư tưởng Nhất nông vi bản đè nặng lên toàn xă hội từ vua quan, cho đến thường dân. Những người làm kỹ nghệ, thương mại bị xếp vào loại kém nhất trong bậc thang xă hội (Sĩ, nông, công, thương). Do đó tính năng động của nền kinh tế rất kém.
Trong quá tŕnh tồn tại và phát triển của ḿnh, do nằm ở vị trí trấn giữ con đường quan trọng và thuận lợi bậc nhất vào Đông Nam Á (cả đường bộ và đường biển), lại ở cạnh một quốc gia rộng lớn, luôn có tham vọng bành trướng xuống phía nam, nhân dân ta phải luôn luôn đương đầu với các cuộc xâm lược lớn đến từ phương Bắc và phương Tây. Đặc điểm đó đ̣i hỏi con người Việt Nam phải luôn cảnh giác, phải quan tâm đến rèn luyện sức khỏe, vơ nghệ, kỹ năng chiến đấu, đặc biệt là tinh thần sẵn sàng hy sinh để bảo vệ Tổ quốc. V́ vậy, việc giáo dục đạo đức, nghĩa vụ, trách nhiệm, đạo làm người được cha ông ta hết sức coi trọng. Hơn nữa, điều kiện kinh tế thấp kém, khoa học kỹ thuật lạc hậu nên phương tiện kỹ thuật phục vụ cho chiến đấu kém tinh xảo, do đó các yếu tố thuộc về năng lực tinh thần được đề cao và chiếm vị trí quan trọng bậc nhất trong nội dung đào tạo và phát triển con người của cha ông ta. C̣ng do nằm ở vị trí gặp gỡ, giao thoa của các nền văn hóa lớn: Văn hóa Ên Độ, văn hóa Trung Hoa và sau này là văn hóa Pháp, nên về đời sống tinh thần, tư tưởng chịu ảnh lớn của Phật giáo, Nho giáo, Đạo giáo và Ki-tô giáo. Trong lĩnh vực đào tạo, phát triển con người cho chế độ phong kiến Việt Nam, Nho giáo có ưu thế hơn các tôn giáo khác bởi nó có một hệ thống phạm trù, khái niệm khá hoàn chỉnh để giáo dục, đào tạo, phát triển con người với nội dung khá sâu sắc. Hơn nữa, Nho giáo c̣n xây dựng được mẫu người lư tưởng cho xă hội phong kiến đó là những người quân tử , những kẻ sĩ , những đại trượng phu mà ở họ các năng lực, phẩm chất về mặt tinh thần được coi trọng và đề cao. Điều này khá phù hợp với điều kiện kinh tế, xă hội cũng như tư tưởng, tâm lư của dân téc Việt Nam vốn đề cao đạo làm người, tôn vinh tinh thần xả thân v́ Tổ quốc và nhân dân của các thành viên trong cộng đồng. Nho giáo c̣n đề ra những phương sách cụ thể để đào tạo phát triển con người, trong đó nhấn mạnh yếu tố tự giác tu thân của các cá nhân - có ư nghĩa quyết định - đó là điều đáng ghi nhận trong lư luận giáo dục, đào tạo, phát triển con người bởi nó đề cao tính chủ động của con người trước hoàn cảnh.
Nảy sinh và phát triển trên mảnh đất hiện thực đó, đồng thời bị qui định bởi những điều kiện mang tính khách quan của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước, tư tưởng đào tạo, phát triển con người của dân téc Việt Nam đă góp phần quan trọng đào tạo cho đất nước, cho các triều đại phong kiến Việt Nam không Ưt những người văn vơ song toàn những người hiền tài, những anh hùng dân téc, có đóng góp lớn cho sự nghiệp bảo vệ và phát triển đất nước, làm rạng danh dân téc, ḍng họ và gia đ́nh, để lại tấm gương muôn đời về ḷng yêu nước, thương người, về tinh thần kiên cường, bất khuất, sự mưu trí dũng cảm, tinh thần quên ḿnh v́ dân v́ nước như Hai Bà Trưng, Bà Triệu, Ngô Quyền, Đinh Tiên Hoàng, Lê Hoàn, Lư Công Uẩn, Lư Thường Kiệt, Trần Quốc Tuấn, Trần B́nh Trọng, Lê Lợi, Nguyễn Trăi, Quang Trung, Nguyễn Trung Trực, Phan Đ́nh Phùng, Phan Bội Châu . Họ là niềm tự hào của dân téc.