Luận Văn Phát huy vai trò của ngân sách nhà nước góp phần phát triển kinh tế Việt Nam

1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong hai mươi năm vừa qua, Nhà nước ta đã có những đổi mới đáng
kể trong việc phát huy vai trò của ngân sách nhà nước (NSNN) như là
một công cụ tài chính trọng yếu để tác động nhằm thực hiện các mục tiêu
đã hoạch định. Nhờ đó, đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong
phát triển kinh tế - xã hội. Tuy vậy, sự phát triển của nền kinh tế nước ta
vẫn chưa vững chắc; NSNN và các công cụ của nó chưa được phát huy tốt
để tác động thúc đẩy nền kinh tế quốc dân phát triển mạnh mẽ.
Để góp phần vào việc nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn về
phát huy vai trò của NSNN góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, nghiên
cứu sinh chọn đề tài "Phát huy vai trò của ngân sách nhà nước góp
phần phát triển kinh tế Việt Nam" để đi sâu nghiên cứu và viết luận án
nhằm góp phần nhỏ bé của mình vào sự nghiệp tiếp tục đẩy mạnh công
cuộc đổi mới nền kinh tế nước ta trong những năm tới.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Quản lý và sử dụng NSNN trong quá trình chuyển đổi cơ chế kinh
tế, được Đảng, Nhà nước và nhiều tổ chức, cá nhân quan tâm. Đến nay,
đã có nhiều công trình nghiên cứu về chủ đề trên, các công trình nghiên
cứu về NSNN tập trung chủ yếu vào chính sách thu hoặc chi NSNN
nhằm tạo lập căn cứ để Nhà nước ban hành các luật thuế và chính sách
chi hàng năm của Nhà nước. Sau đây là một số công trình lớn đã được
công bố:
- Tác phẩm "Đổi mới ngân sách nhà nước" của GS.TS Tào Hữu
Phùng và GS.TS Nguyễn Công Nghiệp, do Nhà xuất bản Thống kê, Hà
Nội, xuất bản năm 1992, đã khái quát những nhận thức chung đánh giá
những chính sách hiện hành và đề xuất giải pháp đổi mới NSNN để sử
dụng có hiệu quả trong tiến trình đổi mới nền kinh tế đất nước.
- "Ngân sách nhà nước trong sự phát triển nền kinh tế hàng hóa ở nước
ta hiện nay", Luận án phó tiến sĩ kinh tế của tác giả Trần Văn Ngọc, năm
1994, đã xem xét mối liên hệ giữa NSNN và phát triển hàng hóa, trình
bày các nhân tố tác động và những giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển
sản xuất hàng hóa.
- "Cơ sở lý luận của việc điều tiết nền kinh tế thị trường thông qua
chính sách tài khóa ở nước ta", Luận án phó tiến sĩ kinh tế, bảo vệ năm
1998 của tác giả Bùi Đức Thụ, nghiên cứu về NSNN dưới góc độ kinh tế
chính trị, luận án đã đề cập tới những quan điểm, định hướng và giải pháp
về hoàn thiện chính sách tài khóa nhằm tăng cường hiệu quả điều tiết của
Nhà nước đối với nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần ở nước ta.
- "Thuế - công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế ", của PTS. Quách Đức
Pháp do Nhà xuất bản Xây dựng, Hà Nội, xuất bản năm 1999, đã đi sâu
nghiên cứu, hệ thống hóa một số vấn đề cơ bản về thuế; giới thiệu một số
hệ thống thuế của nước ngoài; đề xuất phương hướng và giải pháp đổi
mới nhằm phát huy vai trò của thuế trong điều tiết vĩ mô nền kinh tế.
- "Sử dụng tổng hợp chính sách tài chính - tiền tệ trong điều tiết nền
kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay", Luận án tiến sĩ kinh tế của tác giả
Phạm Quốc Trung, năm 2001. Điểm mới của luận án này là nghiên cứu
tác dụng hai mặt của chính sách tài chính - tiền tệ trong điều tiết nền kinh
tế thị trường ở nước ta; đề xuất những giải pháp sử dụng tổng hợp chính
sách tài chính - tiền tệ trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện
đại hóa (CNH, HĐH) và xây dựng nền kinh tế thị trường ở nước ta.
- "Đổi mới chi ngân sách nhà nước trong điều kiện công nghiệp hóa,
hiện đại hóa ở Việt Nam", Luận án tiến sĩ kinh tế, bảo vệ năm 2002 của
tác giả Bùi Đường Nghiêu, đã đi sâu nghiên cứu về cơ cấu chi NSNN
trong nền kinh tế; đưa ra một số phương hướng và giải pháp đổi mới cơ
cấu chi NSNN trong quá trình đẩy mạnh CNH, HĐH ở nước ta.
- "Hoàn thiện chính sách thuế nhập khẩu của Việt Nam trong điều
kiện hội nhập kinh tế quốc tế", Luận án tiến sĩ kinh tế, bảo vệ năm 2002
của tác giả Đoàn Ngọc Xuân. Luận án này nghiên cứu chuyên về thuế
nhập khẩu của Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế; kinh
nghiệm của các nước Trung Quốc, ASEAN và Hoa Kỳ; giải pháp hoàn
thiện chính sách thuế nhập khẩu trong tiến trình hội nhập vào nền kinh tế
khu vực và thế giới.
3 4
- "Hoàn thiện cơ chế phân cấp ngân sách của các cấp chính quyền
địa phương ở Việt Nam", Luận án tiến sĩ kinh tế, bảo vệ năm 2002 của
tác giả Phạm Đức Hồng, đã chỉ ra những căn cứ khoa học của cơ chế
phân cấp quản lý ngân sách của các cấp chính quyền địa phương và đề
xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế phân cấp quản lý NSNN ở
Việt Nam.
- Đề tài nghiên cứu khoa học: "Điều chỉnh chính sách động viên
thông qua thuế nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2001 -2010",
nghiệm thu năm 2002 do Tiến sĩ Đỗ Đức Minh, Viện Khoa học Tài chính
làm chủ nhiệm. Đề tài này đã làm rõ: thuế có tác động trực tiếp điều
chỉnh sản lượng cung cấp cho xã hội, nhưng cũng có tác động gián tiếp
làm phân bổ lại nguồn lực của xã hội và trở thành công cụ kích thích tăng
trưởng kinh tế.
- Đề tài nghiên cứu khoa học: "Phân tính tính bền vững của ngân
sách nhà nước trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập
quốc tế ở Việt Nam", của Tiến sĩ Vũ Đình ánh và các cộng sự ở Viện
Khoa học Tài chính, nghiệm thu năm 2003, đã phân tích tính bền vững và
các yếu tố tác động tới tính bền vững của NSNN; đưa ra những cảnh báo
và 10 khuyến cáo nhằm đảm bảo tính bền vững của NSNN.
- Tác phẩm "Chính sách tài chính của Việt Nam trong điều kiện hội
nhập kinh tế" do PGS TS Vũ Thu Giang làm chủ biên, Nhà xuất bản Chính
trị quốc gia xuất bản năm 2000, đã đề cập tới những thuận lợi và thách thức
của Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế; đề xuất những kiến
nghị và các giải pháp chủ yếu cải cách chính sách tài chính để Việt Nam
hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng.
- Tác phẩm "Chính sách thuế của Nhà nước trong tiến trình hội
nhập" của PGS.TS Lê Văn ái, TS Đỗ Đức Minh, Nguyễn Mai Phương
thuộc Viện Khoa học Tài chính, do Nhà xuất bản Tài chính, xuất bản
năm 2001. Tác phẩm đề cập tới các xu thế phát triển của kinh tế thế giới,
những thuận lợi và những thách thức trong xóa bỏ hàng rào thuế quan
Đồng thời, khuyến nghị những giải pháp hoàn thiện chính sách thuế ở
nước ta trong tiến trình hội nhập vào nền kinh tế thế giới.
- Báo cáo "Quản lý chi tiêu công để tăng trưởng và giảm nghèo" của
Chính phủ Việt Nam và Ngân hàng Thế giới, năm 2005 khẳng định: Chi
tiêu công là một trong các công cụ quan trọng nhất của Chính phủ để
thúc đẩy tăng trưởng và giảm nghèo; báo cáo còn đề cập: chi tiêu công
cho giáo dục, y tế, giao thông, nông nghiệp và phát triển nông thôn.
Từ những công trình trên đây cho thấy tính chất vừa cơ bản, vừa mang
tính thời sự của chủ đề nghiên cứu và đã có nhiều công trình được công bố
dưới nhiều hình thức về chủ đề này. Tuy vậy, vẫn chưa có công trình nào
nghiên cứu một cách hệ thống về phát huy vai trò của NSNN góp phần thúc
đẩy nền kinh tế nước ta phát triển nhanh, bền vững. Đặc biệt, là chưa có một
công trình nào đã công bố trùng tên với tên của luận án này