Luận Văn Phân tích sự ảnh hưởng môi trường của các công trình điện năng

MỤC LỤC
KÝ HIỆU VÀ VIẾT TẮT . 4
TÓM TẮT BÁO CÁO ĐMC 5
1. Xuất xứ của Quy hoạch phát triển Điện lực Quốc gia . 12
2. Căn cứ pháp lý và cơ sở thực hiện ĐMC 14
2.1. Căn cứ pháp lý . 14
2.1.1. Luật và chính sách liên quan đến bảo vệ môi trường 14
2.1.2. Luật và văn bản pháp luật về tài nguyên nước 16
2.1.3. Luật và quy định pháp luật về vấn đề bảo tồn và bảo vệ 17
2.1.4. Các văn bản pháp luật liên quan đến tái định cư . 19
2.1.6. Các văn bản pháp luật khác . 21
2.2. Các chiến lược và chính sách định hướng 22
2.2.1. Các chiến lược và chính sách môi trường và kinh tế xã hội . 22
2.2.2. Các chiến lược và chính sách năng lượng . 24
2.3. Căn cứ kỹ thuật 24
3. Mục tiêu báo cáo, phương pháp tiếp cận và cách thức tổ chức thực hiện . 24
3.1. Mục tiêu của Đánh giá môi trường chiến lược 24
3.2. Phương pháp tiếp cận và phương pháp luận 25
3.2.1. Phương pháp luận 25
3.2.2. Các bước thực hiện . 26
3.3. Tổ chức thực hiện và trao đổi trong quá trình thực hiện 36
3.4. Danh sách nhóm thực hiện . 39
Chương 1: MÔ TẢ TÓM TẮT DỰ ÁN VÀ CÁC VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG CHÍNH LIÊN
QUAN ĐẾN QHĐ VII 42
1.1. CƠ QUAN CHỦ DỰ ÁN 42
1.2. TÓM TẮT DỰ ÁN 42
1.2.1. Tóm tắt về QHĐ VII . 42
1.2.1.1. Các mục tiêu của QHĐ VII 42
1.2.1.2. Nội dung của QHĐ VII . 43
1.2.1.3. Quan điểm và phương hướng phát triển của QHĐ VII 45
1.2.2. Mối quan hệ của QHĐ VII với các quy hoạch phát triển khác của quốc gia 47
1.2.3. Các chương trình, dự án trọng điểm và ưu tiên trong QHĐ 7 59
1.2.4. Phương án thực hiện QHĐ VII . 61
1.3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ĐMC . 63
1.3.1. Phạm vi nghiên cứu của ĐMC 63
1.3.1.1. Phạm vi không gian 63
1.3.1.2. Về thời gian 66
1.3.2. Các vấn đề môi trường chính liên quan đến QHĐ VII . 66
Chương 2: DIỄN BIẾN CÁC VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG LIÊN QUAN ĐẾN QHĐ VII 71
2.1. MÔ TẢ TÓM TẮT ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN . 71
2.1.1. Điều kiện về địa hình, địa lý và địa chất . 71
2.1.2. Điều kiện khí hậu và khí tượng thủy văn 76
2.1.3. Điều kiện hải văn 85
2.2. XU HƯỚNG BIẾN ĐỔI MÔI TRƯỜNG VÀ KINH TẾ XÃ HỘI TRONG QUÁ KHỨ VÀ
THỰC TRẠNG KHI KHÔNG CÓ QHĐ VII 87
2.2.1. Hiện trạng và xu hướng biến đổi các điều kiện tự nhiên 87
2.2.2. Xu hướng biến đổi các thành phần môi trường tự nhiên 88
2.2.2.1. Mất rừng và đa dạng sinh học 88
Báo cáo Đánh giá Môi trường Chiến lược
Viện Năng lượng 2
2.2.2.2. Thay đổi chế độ thủy văn, quản lý tài nguyên nước và nhiễm mặn hạ lưu 95
2.2.2.3. Thay đổi chất lượng môi trường 96
2.2.2.4. Chất thải rắn và chất thải nguy hại . 109
2.2.2.5. Bảo tồn và sử dụng hiệu quả tài nguyên 110
2.2.2.6. Thực trạng biến đổi khí hậu . 113
2.2.2.7. An ninh năng lượng 117
2.2.2.8. Xung đột môi trường, rủi ro và sự cố môi trường 117
2.2.2.9. Hiện trạng và xu thế biến đổi của kinh tế xã hội 119
2.2.2.10. Sinh kế của người dân 124
2.2.2.11. Sức khỏe cộng đồng . 130
2.2.2.12. Nông nghiệp và an ninh lương thực . 130
Chương 3: DỰ BÁO TÁC ĐỘNG ĐỐI VỚI MÔI TRƯỜNG KHI THỰC HIỆN QHĐ VII132
3.1. SỰ PHÙ HỢP CỦA QHĐ VII VỚI CÁC MỤC TIÊU BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG . 132
3.2. ĐÁNH GIÁ VÀ SO SÁNH CÁC PHƯƠNG ÁN PHÁT TRIỂN ĐỀ XUẤT . 135
3.3. DỰ BÁO XU HƯỚNG CÁC VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG ĐỐI VỚI PHƯƠNG ÁN PHÁT
TRIỂN ĐỀ XUẤT . 137
3.3.1. Mất rừng và đa dạng sinh học . 144
3.3.1.1. Tác động đến rừng và tài nguyên đa dạng sinh học do phát triển thủy điện 145
3.3.1.2. Tác động đến rừng và tài nguyên đa dạng sinh học do phát triển nhiệt điện và điện hạt
nhân 154
3.3.1.3. Tác động đến rừng và tài nguyên đa dạng sinh học do phát triển lưới truyền tải 155
3.3.2. Thay đổi chế độ thủy văn, quản lý đa dụng tài nguyên nước và vấn đề nhiễm mặn hạ lưu.162
3.3.2.1. Biến đổi thủy văn vùng hạ lưu . 162
3.3.2.2. Đánh giá tác động đến tài nguyên nước và quản lý đa mục tiêu tài nguyên nước . 165
3.3.3. Thay đổi chất lượng các thành phần môi trường 171
3.3.4. Vấn đề về chất thải rắn và chất thải nguy hại . 179
3.3.5. Sử dụng tiết kiệm và hiệu quả tài nguyên khoáng sản 180
3.3.6. Biến đổi khí hậu: . 187
3.3.7. An ninh năng lượng . 189
3.3.8. Xung đột, rủi ro và sự cố môi trường. . 190
3.3.9. Các vấn đề xã hội và di dân 193
3.3.10. Sinh kế của người dân . 200
3.3.11. Sức khỏe cộng đồng 202
3.3.12. Vấn đề về an ninh lương thực . 209
3.3.13. Tác động từ xây dựng các công trình dân dụng bổ trợ cho dự án . 211
3.3.7. Các tác động tích luỹ và xu hướng của vấn đề môi trường do tác động tích luỹ của QHĐ
VII 212
Chương 4: THAM VẤN CÁC BÊN LIÊN QUAN . 220
4.1. TỔ CHỨC THỰC HIỆN THAM VẤN . 220
4.1.1. Mục đích của tham vấn . 220
4.1.2. Hình thức tham vấn và đối tượng tham gia . 220
4.2. KẾT QUẢ THAM VẤN 221
4.2.1. Kết quả tham vấn 221
4.2.2. Ý kiến của nhóm thực hiện ĐMC về kiến nghị của các bên liên quan trong quá trình tham
vấn 224
Chương 5: ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA, GIẢM THIỂU, CẢI THIỆN
VÀ CHƯƠNG TRÌNH GIÁM SÁT MÔI TRƯỜNG 226
Báo cáo Đánh giá Môi trường Chiến lược
Viện Năng lượng 3
5.1. ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA, GIẢM THIỂU VÀ CẢI THIỆN QHĐ VII226
5.1.1. Phương án giảm thiểu tác động từ điều chỉnh quy hoạch, vị trí, quy mô các dự án . 226
5.1.2. Đề xuất biện pháp giảm thiểu đối với tác động tiêu cực không thể tránh khỏi và định
hướng về đánh giá tác động môi trường đối với các dự án thành phần của QHĐ VII . 233
5.1.2.1. Biện pháp giảm thiểu các tác động tiêu cực cho các dự án nhiệt điện . 233
5.1.2.2. Các biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực ở các dự án thủy điện . 235
5.1.2.3. Các biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực ở các dự án điện hạt nhân . 237
5.1.2.4. Biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực do phát triển lưới truyền tải điện 238
5.1.2.5. Định hướng cho ĐTM ở các dự án điện thành phần 238
5.1.3. Biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực nhờ áp dụng khoa học kỹ thuật 240
5.1.4. Giải pháp về trao đổi hợp tác phát triển liên kết điện vùng ASEAN và GMS . 241
5.1.5. Các biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực khác . 242
5.2. CHƯƠNG TRÌNH QUẢN LÝ VÀ GIÁM SÁT MÔI TRƯỜNG . 243
5.2.1. Mục tiêu của chương trình quản lý và giám sát môi trường . 243
5.2.2. Chương trình quản lý môi trường . 243
5.2.3. Chương trình giám sát môi trường 243
5.2.4. Chế độ báo cáo môi trường trong quá trình thực hiện 244
Chương 6: CHỈ DẪN NGUỒN CUNG CẤP DỮ LIỆU - SỐ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP
ĐÁNH GIÁ . 245
6.1. NGUỒN CUNG CẤP DỮ LIỆU VÀ SỐ LIỆU 245
6.1.1. Nguồn tài liệu, dữ liệu tham khảo . 245
6.1.2. Nguồn tài liệu dữ liệu chủ dự án tạo lập . 246
6.1.3. Đánh giá mức độ chi tiết và tin cậy, tính cập nhật của nguồn tài liệu này. . 246
6.2. CÁC PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG TRONG QUÁ TRÌNH LẬP ĐMC . 247
6.2.1. Liệt kê tất cả các phương pháp 247
6.3. NHẬN XÉT MỨC ĐỘ CHI TIẾT VÀ ĐỘ TIN CẬY CỦA CÁC ĐÁNH GIÁ . 249
6.3.1. Nêu rõ mức độ chi tiết và tin cậy của các đánh giá . 249
6.3.2. Những vấn đề còn thiếu độ tin cậy, lý do (chủ quan và khách quan). 250
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 251
I. Kết luận . 251
II. Kiến nghị . 254
Báo cáo Đánh giá Môi trường Chiến lược
Viện Năng lượng 4
KÝ HIỆU VÀ VIẾT TẮT
ADB Ngân hàng Phát triển Châu Á
ASEAN Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á
BNNPTNT Bộ Nông nghiệp phát triển Nông thôn
BTNTM Bộ Tài nguyên Môi trường
BVMT Bảo vệ môi trường
DSM Quản lý nhu cầu
ĐMC Đánh giá môi trường chiến lược
EMF Điện từ trường
EPA Cơ quan bảo vệ môi trường
EVN Tập đoàn Điện lực Việt Nam
FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài
GDP Tổng sản phẩm quốc nội
KCN Khu Công nghiệp
KTXH Kinh tế xã hội
MPI Bộ Kế hoạch và Đầu tư
NMĐHN Nhà máy điện hạt nhân
NMNĐ Nhà máy nhiệt điện
NLTT Năng lượng mới và tái tạo
TBKHH Tua bin khí chu trình hỗn hợp
ODA Hỗ trợ phát triển Chính thức
QHĐ Quy hoạch phát triển Điện lực quốc gia
UBND Ủy Ban Nhân dân
XĐMT Xung đột MT
WHO Tổ chức Y tế thế giới
Báo cáo Đánh giá Môi trường Chiến lược
Viện Năng lượng 5
TÓM TẮT BÁO CÁO ĐMC
Đánh giá trong nghiên cứu này đã chứng minh ĐMC là một bộ phận quan trọng trong việc Quy
hoạch chiến lược cho phát triển ngành điện. ĐMC tạo một cơ chế đánh giá và tìm hiểu toàn bộ
rủi ro tiềm năng liên quan đến các loại nguồn và lưới điện đối với con người và môi trường,
trong phạm vi trực tiếp nơi triển khai dự án và khu vực rộng lớn lân cận. ĐMC cũng cung cấp
một cơ chế xác định và đánh giá các biện pháp giảm thiểu tác động và đền bù hiệu quả nhất, bao
gồm các biện pháp giảm thiểu tác động đến sức khỏe, kinh tế, xã hội, rủi ro và bồi thường đầy đủ
các tác động tiêu cực xảy ra. ĐMC cũng đã bước đầu xác định các chi phí thiệt hại liên quan đến
sức khỏe con người, xã hội và môi trường, các biện pháp giảm thiểu và nội hóa các chi phí này
vào trong đánh giá tính hiệu quả kinh tế của các dự án điện. Điều này đảm bảo cân bằng giữa
hiệu quả kinh tế mà vẫn đảm bảo được môi trường và công bằng xã hội của quá trình thực hiện
kế hoạch phát triển tổng thể ngành điện mà trước đây chưa được thực hiện.
Nhiệt điện chiếm tỷ lệ lớn nhất trong cơ cấu nguồn điện của hệ thống điện Việt Nam, nên không
ngạc nhiên khi nó cũng là nguồn có nhiều tác động đến môi trường và xã hội nhất. Quan trọng
hơn cả là các tác động do ô nhiễm không khí từ quá trình đốt các nhiên liệu hóa thạch sử dụng,
đặc biệt là than. Hậu quả của việc phát thải 4 chất ô nhiễm chính (CO2, SO2, NOx và bụi) gây 3
lọai tác động chính: axit hóa, ảnh hưởng đến sức khỏe con người và biến đổi khí hậu. Theo kế
hoạch phát triển của QHĐ VII, đến năm 2030 tải lượng thải CO2 và bụi sẽ tăng gấp 10 lần, SO2
và NOx tăng gấp vài lần so với hiện nay. Với thải lượng thải của các chất ô nhiễm này sẽ ảnh
hưởng tiêu cực trong phạm vi rộng. Hơn nữa, Việt Nam nằm trong danh sách các nước dễ bị tổn
thương do biến đổi khí hậu trên thế giới với 10 triệu người sống ở vùng đồi núi, ven biển và
đồng bằng nơi có thể bị tác động tiêu cực của sự biến đổi khí hậu. Sự axit hóa đất và nguồn nước
đang xảy ra rộng khắp và ngày càng gia tăng ở khu vực sông Mê Kông. Hàng triệu người sẽ phải
hứng chịu các mức độ khác nhau và gia tăng của những hiện tượng bất thường của thời tiết và rủi
ro do khí hậu. Số người tiếp xúc với các khí ô nhiễm ở mức độ khác nhau ngày càng gia tăng làm
tăng tỷ lệ bệnh về hô hấp và các bệnh khác. Mức độ tác động cho thấy nghiêm trọng hơn ở các
thành phố lớn và có hoạt động kinh tế phát triển nơi mà chất lượng không khí đã rất kém. Các tác
động khác đã được đánh giá và ước tính khoản chi phí thiệt hại khoảng 9,7 tỷ USD mỗi năm đến
2030 nếu không có các biện pháp nào được thực hiện để giảm thiểu mức phát thải các chất ô
nhiễm không khí đặc biệt từ hoạt động của các nhà máy nhiệt điện than.
Thủy điện là nguồn phát điện lớn thứ hai trong hệ thống điện Việt Nam. Nó tiềm ẩn nhiều tác
động tiêu cực đến môi trường và xã hội như mất đất, chia cắt các hệ sinh thái nhạy cảm, di dời
người dân và ảnh hưởng đến văn hóa và sinh kế của các cộng đồng ngay cả các cộng đồng không
bị di dời, sự phân chia hệ thống thủy văn và hệ sinh thái thủy sinh trên các lưu vực và các ảnh
hưởng khác. Đối với thủy điện, hầu hết các tác động đến môi trường và xã hội của các dự án
thuộc Quy hoạch điện là: ảnh hưởng đến người dân tái định cư, diện tích vùng đất ngập nước,
diện tích rừng cần phải dọn dẹp, thay đổi sinh thái sông. Các dự án thủy điện nằm trong kế hoạch
phát triển của QHĐ VII sẽ làm ngập 25.133 ha đất và di dời khoảng 61.571 người (hơn 90% là
Báo cáo Đánh giá Môi trường Chiến lược
Viện Năng lượng 6
dân tộc thiểu số) ra khỏi vùng lòng hồ. Sẽ có mất mát lớn hơn và nhiều hơn diện tích rừng và
chia cắt hệ sinh thái đặc biệt là các tác động đến diện tích vùng được bảo vệ và có đa dạng sinh
học cao. Mười địa điểm có giá trị sinh học đặc trưng được nhận định là dễ bị chia cắt, trong đó
có 2 dự án là Đăk Mi 1 và Đồng Nai 5 có ảnh hưởng đặc biệt nhất đến các vùng sinh thái nhạy
cảm và có ý nghĩa đa dạng sinh học tầm cỡ Quốc tế.
Những tác động tích cực nhận thấy là sự cải thiện lưu lượng nước vào mùa khô mang lại những
lợi ích lớn về nông nghiệp trên toàn bộ các lưu vực sông nhưng lại tác động tiêu cực do bị tổn
thương đến suy giảm các hệ sinh thái sông ở vùng gần sát các dự án thủy điện. Các tác động do
phát triển thủy điện thường phức tạp và rộng lớn nhưng hầu hết chúng có thể được giảm thiểu
phụ thuộc vào các dự án đã được lập kế hoạch và triển khai một cách hiệu quả hơn và các cách
tiếp cận bền vững đối với thủy điện có thể mang lại những lợi ích khác và giảm các tác động tiêu
cực.
Điện hạt nhân sẽ là nguồn điện mới ở Việt Nam. Đây là nguồn phát điện đặc trưng bởi mặc dù
xác xuất xảy ra thấp nhưng các rủi ro tiềm ẩn thường gây những tác hại khủng khiếp nếu xảy ra:
phản ánh những tác động nghiêm trọng thường liên quan đến việc sử dụng và quản lý vật liệu
phóng xạ. Yêu cầu cấp thiết đối với Việt Nam trong thời gian tới là phát triển năng lực và hệ
thống quản lý để xử lý các vật liệu phóng xạ trước khi thực hiện dự án điện hạt nhân. Một số tác
động có thể dự báo từ việc sử dụng và thải nước làm mát của các dự án điện hạt nhân tạo nên sự
quan tâm đặc biệt, nhất là khi các dự án đó nằm ở vùng sinh thái nhạy cảm. Việc lựa chọn nhà
máy điện là vấn đề chính ở đây, bất kỳ vị trí nào ở gần vùng nhạy cảm và có giá trị cao cần phải
tránh và các tác động do nước làm mát đến các hệ sinh thái biển và ven sông cần phải được đánh
giá cụ thể và cẩn thận.
Năng lượng tái tạo, nguồn điện từ dạng năng lượng này có tác động rất nhỏ và những ảnh
hưởng của sự chia cắt và tác động về mặt cảnh quan đối với vùng lân cận các dự án gió, mặt trời
hay thủy điện nhỏ là nhỏ. Những tác động không đáng kể này là do mức độ phát triển thấp của
năng lượng tái tạo trong kịch bản cơ sở của Quy hoạch điện VII và bản chất của các công nghệ
này là ôn hòa hơn đối với môi trường và xã hội so với nguồn điện từ các dạng năng lượng khác.
Đường dây truyền tải được đưa ra trong QHĐ VII chủ yếu là kế hoạch mở rộng theo nhu cầu
đối với hệ thống truyền tải. Có nhiều tác động đặc biệt liên quan đến việc dọn sạch hành lang
tuyến đường dây. Với chiều dài và lộ trình tuyến của các đường dây mới được quy hoạch trong
QHĐ VII sẽ phá bỏ hơn 14.000 ha rừng trong đó có 7.739 ha rừng giàu và rừng có giá trị và
nguồn tài nguyên tương đối cao. Giá trị kinh tế bị thiệt hại do mất rừng ước tính được khoảng
218 triệu USD. Các đường dây truyền tải sẽ đi qua tổng số 59 khu vực bảo vệ và 39 vùng có đa
dạng sinh học cao. Tổng diện tích rừng bị chặt phá là 3.387 ha thuộc diện tích vùng bảo vệ và
2.297 ha vùng có mật độ đa dạng sinh học cao. Điều này tác động tiêu cực cho các hệ sinh thái ở
đây do phân cắt môi trường sống, một vài nơi bị chia cắt thành nhiều mảnh nhỏ làm tổn thương
đến tính nguyên vẹn của vùng có giá trị đa dạng sinh học cao.