Báo Cáo Phân tích chuỗi rau an toàn Thành phố Hồ Chí Minh

I. GIỚI THIỆU CHUNG
Rau là một loại thực phẩm không thể thiếu trong bữa ăn hàng ngày của con người. Vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm để đảm bảo sức khỏe người dân đang được đặt ra ngày càng nóng bỏng, trong đó nhu cầu về rau xanh đạt tiêu chuẩn an toàn ngày càng tăng, nhất là tại các thành phố lớn, đặc biệt là thành phố Hồ Chí Minh.
Ngay từ những năm 1996 – 1997, thành phố Hồ Chí Minh là một trong những địa phương đầu tiên trong cả nước đã triển khai chương trình sản xuất rau an toàn. Thành phố đã tiến hành qui hoạch và từng bước xây dựng vùng sản xuất rau an toàn ở các quận, huyện, nhất là ở ngoại thành. Việc canh tác rau ở ngoại thành gắn liền với quá trình phát triển sản xuất nông nghiệp và quá trình đô thị hóa ngoại thành thành phố Hồ Chí Minh.
Nhìn chung các cấp chính quyền cũng như các cơ quan ở địa phương cũng đã quan tâm rất nhiều đến chương trình sản xuất rau an toàn tại thành phố. Chương trình sản xuất rau an toàn ở thành phố Hồ Chí Minh cũng đang được tiến hành với nhiều hình thức, từ việc tập huấn, tuyên truyền các vấn đề an toàn trên rau, lấy mẫu xét nghiệm để xác định vùng đất có thể trồng rau, hỗ trợ nông dân thực hiện trồng rau an toàn trong các nhà lưới
Tuy nhiên, việc sản xuất rau an toàn hiện nay tại thành phố Hồ Chí Minh vẫn còn tồn tại một số những khó khăn nhất định như thực hiện quy hoạch diện tích trồng rau an toàn trên toàn thành phố; nâng cao sản lượng rau an toàn lên gấp đôi hiện nay nhằm chu cấp đạt khoảng 70% nhu cầu rau xanh của thành phố; sự liên hệ giữa các mẫu chốt trong chuỗi hệ thống giá trị từ người nông dân cho đến thương lái, nhà bán sỉ/lẻ, siêu thị v.v. từ công tác thu hoạch, đóng gói, bảo quản, nhãn hiệu và vận chuyển đến việc tăng cừơng sự nhận biết sản phẩm rau an toàn và sử dụng trong người tiêu dùng vẫn còn yếu kém.
Trong khuôn khổ chương này, chúng tôi muốn tìm hiểu tình hình rau an toàn thành phố HCM và tiến hành phân tích chuỗi giá trị của rau an toàn tp HCM, trên cơ sở đó đưa ra được những kiến nghị cho việc tổ chức, đào tạo cũng như hỗ trợ các thành phần tham gia chuỗi giá trị này được hiệu quả.


II. THÔNG TIN CHUNG VỀ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VÀ RAU AN TOÀN
1. Thành Phố Hồ Chí Minh
Thành phố Hồ Chí Minh nằm ở giữa vùng Nam Bộ trù phú, tiếp giáp với phía Nam của miền Ðông Nam bộ và rìa Bắc của miền Tây Nam bộ. Nơi đây là đầu mối giao thông lớn, nối liền với các tỉnh trong vùng và là cửa ngõ quốc tế.
Diện tích đất tự nhiên của thành phố là 2,095,239 km2. Trong đó, diện tích đất nông nghiệp là 68,692 ha chiếm 32.7 % diện tích đất tự nhiên. BẢN ĐỒ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Đất đai thành phố HCM mang đặc tính chuyển tiếp giữa miền Đông Nam Bộ và Đồng Bằng Sông Cửu Long, tuy độ phì nhiêu không bằng các tỉnh trong khu vực nhưng với những nghiên cứu, đề xuất, tham mưu và chỉ đạo trực tiếp của Sở Nông nghiệp - PTNT, các địa phương và đơn vị sản xuất cơ sở đã triển khai thực hiện nhiều giải pháp về kinh tế - kỹ thuật, đầu tư và hỗ trợ nông dân nên tiềm năng đất đai, kinh tế nông nghiệp - nông thôn vẫn luôn đạt những thành tích và hiệu quả tương đối cao.
So với các vùng trong cả nước khí hậu thành phố Hồ Chí Minh tương đối ôn hòa, ít gặp thiên tai. Khí hậu có hai mùa rõ rệt, mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 11, lượng mưa bình quân năm là 1,979 mm, mùa khô từ tháng 12 đến tháng 4 năm. Nhiệt độ trung bình năm 27.550 C, không có mùa đông. Với điều kiện đất đai và khí hậu thuận lợi, thành phố Hồ Chí Minh là một nơi lí tưởng để phát triển sản xuất rau an toàn. Nếu biết khai thác theo hướng nông nghiệp sạch và bền vững thì sản lượng và lợi nhuận sẽ gia tăng đáng kể.
Là thành phố đông dân và lớn nhất nước Việt Nam, Hồ chí Minh là nơi hội tụ nhiều dân tộc khác nhau như: Việt, Hoa, Khơ Me, Chăm Với dân số đông đạt tới 6,062,993 người, mật độ dân số cao: 2,894 người/1 km2 (theo cục thống kê, 2004). Do vậy, thành phố Hồ Chí Minh – trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước là một thị trường tiêu thụ sản phẩm lớn nhất nước nên việc mở rộng vùng cung cấp rau an toàn tại thành phố là hết sức cần thiết*.
Sự chênh lệch về số dân giữa nông thôn và thành thị (theo niên giám thống kê 2004, thành thị chiếm: 85%, nông thôn chiếm 15%,) là một trong những nhân tố quan trọng khác làm cho mức ‘cầu’ về rau an toàn ờ thành phố Hồ Chí Minh rất cao. Dân cư thành thị với mức sống và trình độ dân trí cao, có nhận thức cao hơn về các lợi ích của rau an toàn cũng như sẵn sàng chi trả cao hơn cho sản phẩm rau đạt chất lượng tốt.
Bên cạnh đó, tốc độ tăng trưởng của thành phố HCM cao hơn tốc độ tăng trưởng bình quân chung của cả nước (bình quân thời kỳ 2000-2010 phấn đấu đạt 12%/năm. Riêng giai đoạn 2001-2005 đạt bình quân 11%/nămnăm). GDP bình quân đầu người tăng từ 1,350 USD năm 2000 lên 1,980 USD năm 2005. Điều này cho thấy dân cư thành phố Hồ Chí Minh có mức sống cao nhất nước.
Riêng về nông nghiệp, do điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội nên thành phố Hồ Chí Minh phần lớn đi theo hướng phát triển công nghiệp và dịch vụ, đô thị hóa cao. Đất nông nghiệp thành phố từng bước thu hẹp dần, ảnh hưởng đến tổng giá trị sản xuất nông nghiệp năm 2004. Năm 2004 so với năm 2003 có sự tụt giảm về giá trị sản xuất nông nghiệp khá lớn. (xem đồ thị 11)