Báo Cáo Phân tích chuỗi giá trị bưởi Vĩnh Long

I. GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT
Bưởi Vĩnh Long với các chủng loại như bưởi Năm roi, Da xanh đã từ lâu là loại trái cây đặc sản nổi tiếng không chỉ của tỉnh Vĩnh Long và đồng bằng sông MeKông, mà còn của Việt Nam.
Bưởi Vĩnh Long có chất lượng thơm ngon, dễ trồng, lại có thêm sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, nhất là sự tham gia của các nhà khoa học (trường Đại học Cần Thơ, Viện nghiên cứu cây ăn quả Miền Nam) cũng như các doanh nghiệp tư nhân nên bưởi Vĩnh Long đã và đang có chỗ đứng khá vững chắc trên thị trường.
Tuy nhiên, diện tích và sản lượng của các loại bưởi đặc sản của tỉnh hiện còn nhỏ, ngay cả huyện Bình Minh, vùng tập trung trồng bưởi Năm Roi lớn nhất của Vĩnh Long với diện tích khoảng 2,087 ha, trong đó chỉ có hơn ½ diện tích đang cho sản phẩm. Do đó khả năng cung cấp sản phẩm cho thị trường vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu trong nước & xuất khẩu.
Trong những năm gần đây, thương hiệu bưởi Năm Roi của Công ty Hoàng Gia - Vĩnh Long đã được một số nước biết đến mặc dù số lượng xuất khẩu chưa nhiều, đây cũng là một kết quả đáng khích lệ. Để tiếp tục nâng cao chất lượng & sản lượng cho bưởi Vỉnh Long, tỉnh đã bắt đầu quan tâm đến việc hình thành & phát triển mô hình kiểu mẫu với một hệ thống vận hành trọn gói từ khâu chọn giống, canh tác, thu hoạch đến tiêu thụ.
Được sự đồng ‎ của Bộ Thương Mại, Tổ chức GTZ và Metro Cash & Carry Việt Nam, công ty Nghiên Cứu Thị Trường Axis Research đã tiến hành một dự án nghiên cứu về chuỗi giá trị cho bưởi Vĩnh Long từ tháng 12/2005-2/2006. Đây là một dự án khá quan trọng, không chỉ giúp cho tỉnh Vĩnh Long có một sự bao quát và hệ thống về sản phẩm và thị trường tiêu thụ mà còn giúp các tổ chức quốc tế có thể có các chương trình giúp đỡ phù hợp cho bưởi Vĩnh Long phát triển trong thời gian tới thông qua kết quả phân tích chuỗi giá trị này, các cơ cấu trong chuỗi giá trị, các quan hệ gắn kết, ảnh hưởng trong từng cơ cấu, các điểm yếu cầu thay đỗi và hướng hỗ trợ cũng như các phương pháp tiếp cận cần thiết.
Bản báo cáo bao gồm 3 phần chính, 1- Phân tích tình hình kinh tế, nông nghiệp của Vĩnh Long trong việc phát triển và trồng trọt trái bưởi, 2- Phân tích chuỗi giá trị bưởi Vĩnh Long, 3- Kết luận và kiến nghị hướng hỗ trợ cho bưởi Vĩnh Long.












II. THÔNG TIN CHUNG VỀ TỈNH VĨNH LONG & BƯỞI VĨNH LONG
1. Tỉnh Vĩnh Long
Tỉnh Vĩnh Long nằm ở trung tâm đồng bằng sông Cửu Long, cách TP.HCM 135km. Phía bắc và đông bắc giáp hai tỉnh Tiền Giang và Bến Tre. Phía tây bắc giáp tỉnh Đồng Tháp. Phía đông nam giáp tỉnh Trà Vinh. Phía tây nam giáp tỉnh Cần Thơ.
Diện tích đất tự nhiên 147,519 ha, diện tích đất sản xuất nông nghiệp trong toàn tỉnh là 117.061 ha, trong đó 75.929 ha đất trồng cây hàng năm và 39.534 ha đất trồng cây lâu năm. (Niên giám thống kê Vĩnh Long 2004)
BẢN ĐỒ TỈNH VĨNH LONG


Vĩnh Long là tỉnh vùng đồng bằng nên có địa hình tương đối bằng phẳng (độ cao trung bình từ 0,75 - 1m so với mặt biển). Do nằm trong vùng chịu ảnh hưởng khí hậu nhiệt đới gió mùa nên có khí hậu chia thành 2 mùa rõ rệt : mùa mưa và mùa khô. Lượng mưa hàng năm từ 1300 – 1500 mm kéo dài từ tháng 4 đến tháng 11, tập trung nhiều nhất từ tháng 8 đến tháng 10, nhiệt độ trung bình 270C – 280C, độ ẩm không khí 81-82%, với số giờ nắng 2200 – 2700 giờ/năm. (nguồn 3, phụ lục 2)
Hằng năm một lượng lớn phù sa của sông Tiền và sông Hậu bồi đắp nên đất đai màu mỡ thích hợp cho các loại cây trồng. Nhóm đất phù sa chiếm 30,29% diện tích đất tự nhiên, tập trung nhiều ở huyện Trà Ôn, Vũng Liêm, Bình Minh và một phần của huyện Long Hồ và Tam Bình. Đây chính là vùng đất thuận lợi cho việc trồng trọt các loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao trong đó có bưởi. (Nguồn 3, phụ lục 2)
Theo cục thống kê tỉnh Vĩnh Long 2004, dân số của tỉnh là 1,044,898 người, mật độ dân số 671 người/ km2 .Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên năm 2004 của tỉnh khá cao là 11.26%. Trên địa bàn tỉnh có 3 dân tộc chính, trong đó đa số là dân tộc Kinh (khoảng 97%). Người Khơ Me chiếm gần 2% dân số toàn tỉnh, còn lại là người Hoa và một số ít người thuộc các dân tộc khác.
Tuy còn gặp rất nhiều khó khăn, song giai đoạn 2004 – 2005 qui mô nền kinh tế và chất lượng tăng trưởng kinh tế tỉnh Vĩnh Long được nâng lên rõ rệt: Thu nhập bình quân đầu người năm 2005 đạt 7.63 triệu đồng/năm (tương đương 492 USD); GDP tăng bình quân 8.6%/ năm. (Nguồn 6, phụ lục 2)

Bảng 1: Tỷ trọng của các ngành kinh tế Vĩnh Long & GDP từ 2003-2005
2003 2004 2005 Tốc độ tăng trưởng GDP 2005
Nông lâm thủy sản (%) 54.84 54.76 53.38 5.52
Công nghiệp xây dựng (%) 14.00 14.62 15.49 23.09
Dịch vụ (%) 31.16 30.62 31.13 12.35
(Nguồn: Niên giám thống kê Vĩnh Long 2004 & Nguồn 6, phụ lụ 2)
Tỷ trọng về nông nghiệp vẫn lớn nhất, chiếm hơn 50% ngành kinh tế của tỉnh. Tuy nhiên, nếu so sánh về tốc độ tăng trưởng GDP thì năm 2005, nông nghiệp của tỉnh có tốc độ tăng trưởng thấp hơn hẳn công nghiệp xây dựng và dịch vụ (bảng 1).
Ngành nông nghiệp Vĩnh Long trong những năm qua đã có những bước phát triển tương đối đều, 3 năm liền đạt bình quân từ 5.34% đến 6.74%/năm, cao hơn hẳn so với các năm trước đó. Năm 2004, tỉnh Vĩnh Long có gần 33.400 ha đất nông nghiệp đạt giá trị sản lượng từ 50 triệu đồng/ha trở lên, chiếm gần 29% diện tích đất nông nghiệp của tỉnh. Giá trị sản xuất nông nghiệp cũng gia tăng đáng kể, nhất là trồng trọt, đặc biệt từ 2003-2004 đạt mức tăng trưởng khỏang 17% (xem đồ thị 1)
Đồ thị 1: Giá trị sản xuất nông nghiệp Vĩnh Long năm 2000 - 2004

(Nguồn: Niên giám thống kê Vĩnh Long 2004)
2. Thông tin bưởi Vĩnh Long
Giống & đặc điểm bưởi Vĩnh Long
Cây bưởi có tên khoa học là Cirus maxima thuộc nhóm Citrus trong họ rutaceace, là loại cây được trồng lâu đời và phân bố rộng khắp từ Bắc đến Nam Việt Nam với nhiều giống khác nhau. (Nguồn 18, phụ lục 2)
Vĩnh Long là đia phương nổi tiếng với nhiều giống bưởi ngon như bưởi Năm Roi, Da xanh (ruột đỏ), bưởi Lông, Hương Đồng, Thanh Trà, . (Xem hình 1, 2, 3, 4 ,5, phụ lục 3). Trong đó, bưởi Năm Roi nổi tiếng từ lâu ở đồng bằng sông Cửu Long và cả nước, đã trở thành trái cây đầu tiên của Việt Nam được đăng ký thương hiệu thông qua doanh nghiệp chế biến rau quả xuất khẩu Hoàng Gia, tỉnh Vĩnh Long. Gần đây giống bưởi da xanh (ruột đỏ) đang được ưa chuộng và có giá trị kinh tế khá cao, đang được ứng dụng trồng rộng rãi trong tỉnh.
Sau đây là một số đặc điểm chính của 2 giống bưởi được trồng phổ biến nhất tại Vĩnh Long: