Thạc Sĩ Phân loại nguyên nhân và nhận xét kết quả điều trị ban đầu suy hô hấp cấp ở trẻ em tại Khoa cấp cứu

TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI
Chuyên ngành : Nhi khoa
LUẬN VĂN THẠC SỸ Y HỌC
NĂM - 2011

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ .0
Chương 1: TỔNG QUAN. .13
1.1. ĐẶC ĐIỂM GIẢI PHẪU, SINH LÝ BỘ MÁY HÔ HẤP TRẺ EM . 13
1.1.1. Đặc điểm giải phẫu 13
1.1.2. Đặc điểm sinh lý . 14
1.1.3. Quá trình trao đổi khí ở phổi 16
1.1.4. Liên hệ giữa thông khí và tuần hoàn 17
1.2. CƠ CHẾ TỰ BẢO VỆ CỦA BỘ MÁY HÔ HẤP TRẺ 17
1.2.1. Hàng rào niêm mạc 17
1.2.2. Hệ thống thực bào 18
1.2.3. Khả năng đề kháng . 19
1.3. SUY HÔ HẤP CẤP Ở TRẺ EM . 19
1.3.1. Định nghĩa 19
1.3.2. Cơ chế bệnh sinh SHH cấp 20
1.3.3. Hậu quả của rối loạn trao đổi khí . 23
1.3.4. Phân loại SHH cấp . 25
1.3.5. Triệu chứng lâm sàng . 25
1.3.6. Xét nghiệm . 26
1.4. CÁC BƯỚC TIẾP CẬN TIẾP CẬN VÀ XỬ TRÍ BAN ĐẦU . 27
1.4.1. Đường thở 28
1.4.2. Thở . 28
1.4.3. Tuần hoàn . 30
1.4.4. Tinh, thần kinh . 31
1.4.5. Khám toàn thân 31
1.4.6. Chẩn đoán nguyên nhân . 31
1.4.7. Đánh giá lại và điều trị cấp cứu theo nguyên nhân 33
1.5. CẤP CỨU NÂNG CAO . 24

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 35
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 35
2.1.1.Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân . 35
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân 35
2.1.3. Địa điểm nghiên cứu: . 35
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 36
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 36
2.2.2. Cỡ mẫu . 36
2.2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu và tiêu chuẩn đánh giá . 36
2.2.4. Đánh giá kết quả điều trị 40
2.3. KỸ THUẬT CHỌN MẪU NGHIÊN CỨU . 41
2.4. BỘ CÔNG CỤ THU THẬP THÔNG TIN 42
2.5. XỬ LÝ SỐ LIỆU 42
2.6. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU 42

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU. 43
3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA MẪU NGHIÊN CỨU . 43
3.1.1. Phân loại suy SHH cấp theo nhóm tuổi . 43
3.1.2. Phân loại SHH cấp theo giới 44
3.1.3. Phân loại suy SHH cấp theo địa dư 44
3.2. KẾT QUẢ PHÂN LOẠI SHH CẤP 45
3.2.1. Mức độ SHH cấp khi vào khoa cấp cứu theo lứa tuổi . 45
3.2.2. Nguyên nhân SHH cấp chung 46
3.2.3. Nguyên nhân SHH cấp do hô hấp 47
3.2.4. Nguyên nhân SHH cấp do tim – phổi 48
3.2.5. Nguyên nhân SHH cấp do thần kinh – cơ 49
3.2.6. Nguyên nhân SHH cấp phối hợp . 50
3.3. KẾT QUẢ CẤP CỨU SUY HÔ HẤP CẤP . 51
3.3.1. Kết quả chung . 51
3.3.2. Mức độ SHH cấp khi chuyển khoa theo lứa tuổi . 52
3.4. TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG SHH CẤP . 53
3.4.1. Các triệu chứng lâm sàng . 53
3.4.2. Triệu chứng cận lâm sàng 55
3.5. KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ SHH CẤP . 57
3.5.1. Kết quả chung sau can thiệp BLS và APLS . 57
3.5.2. Kết quả cấp cứu SHH cấp theo nhóm bệnh . 58
3.5.3. Kết quả điều trị SHH cấp của nhóm bệnh về hô hấp . 59
3.5.4. Kết quả cấp cứu SHH cấp do bệnh tim bẩm sinh - phổi . 59
3.5.5. Kết quả cấp cứu SHH cấp bệnh viêm não – màng não mủ .60

Chương 4: BÀN LUẬN . 61
4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA MẪU NGHIÊN CỨU . 61
4.1.1. Lứa tuổi 61
4.1.2. Giới mắc bệnh 61
4.1.3. Khu vực mắc bệnh và mức độ suy hô hấp . 62
4.2. PHÂN LOẠI NGUYÊN NHÂN GÂY SHH CẤP Ở TRẺ EM . 62
4.3. Kết quả điều trị ban đầu SHH cấp 66
4.3.1. Kết quả chung 55
4.3.2. Các triệu chứng về hô hấp . 56
4.3.3. Các triệu chứng về tuần hoàn 68
4.3.4. Triệu chứng về thần kinh . 68
4.3.5. Tình trạng thân nhiệt . 69
4.3.6. Tình trạng dinh dưỡng . 69
4.3.7. Kết quả thay đổi huyết học sinh-hóa . 69
KẾT LUẬN .70
KIẾN NGHỊ 72
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Lượng khí 1 lần thở vào của trẻ 15
Bảng 1.2. Tần số thở bình thường của trẻ . 15
Bảng 1.3. Chỉ số khí máu động mạch bình thường . 26
Bảng 2.1. Nhịp tim bình thường theo tuổi 37
Bảng 2.2. Huyết áp bình thường theo tuổi 38
Bảng 3.1. Phân loại SHH cấp theo tuổi . 43
Bảng 3.2. Phân loại SHH cấp theo giới . 44
Bảng 3.3. Phân loại SHH cấp theo địa dư . 44
Bảng 3.4. Mức độ SHH cấp khi vào khoa cấp cứu theo lứa tuổi 45
Bảng 3.5. Nguyên nhân SHH cấp chung . 46
Bảng 3.6. Nguyên nhân SHH cấp do hô hấp . 47
Bảng 3.7. Nguyên nhân SHH cấp do tim – phổi . 48
Bảng 3.8. Nguyên nhân SHH cấp do thần kinh – cơ 49
Bảng 3.9. Nguyên nhân SHH cấp phối hợp 50
Bảng 3.10. Kết quả chung . 51
Bảng 3.11. Bảng mức độ SHH cấp khi chuyển khoa theo lứa tuổi . 52
Bảng 3.12. Các triệu chứng về hô hấp 53
Bảng 3.12a. Nhịp thở của bệnh nhân khi vào cấp cứu 53
Bảng 3.12b. Nhịp thở của bệnh nhân khi chuyển khoa 54
Bảng 3.13. Nhóm tuần hoàn 54
Bảng 3.14. Các triệu chứng về thần kinh 55
Bảng 3.15. Triệu chứng thay đổi về huyết học - sinh hóa 55
Bảng 3.16. Bảng kết quả thay đổi khí máu khi vào khoa cấp cứu 56
Bảng 3.17. Kết quả chung sau can thiệp . 57
Bảng 3.18. Kết quả sau cấp cứu của nhóm bệnh hô hấp . 58
Bảng 3.19. Kết quả cấp cứu của nhóm bệnh tim - phổi 58
Bảng 3.20. Kết quả điều trị suy hô hấp của nhóm bệnh về hô hấp Viêm phổi 59
Bảng 3.21. Kết quả điều trị bệnh tim bẩm sinh - phổi . 59
Bảng 3.22. Kết quả cấp cứu bệnh viêm não – màng não mủ . 60
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1: Mức độ SHH cấp khi vào khoa cấp cứu theo lứa tuổi 45
Biểu đồ 3.2: Mức độ SHH cấp khi chuyển khoa theo lứa tuổi 52
Biểu đồ 3.3: Kết quả chung sau can thiệp 57

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Tiếp cận và xử trí ban đầu suy hô hấp cấp .27
Sơ đồ 1.2. Chẩn đoán nguyên nhân khó thở .32

ĐẶT VẤN ĐỀ
Suy hô hấp cấp (SHH cấp) là tình trạng cơ quan hô hấp đột ngột không bảo đảm được chức năng trao đổi khí, gây ra thiếu oxy máu, có hoặc không có kèm theo tăng cacbonic (CO2) máu, biểu hiện qua kết quả đo khí máu động mạch. Đây là một hội chứng do nhiều bệnh lí tại cơ quan hô hấp hoặc tại các cơ quan khác gây ra, nếu không can thiệp đúng, kịp thời có thể dẫn đến rối loạn nhiều cơ quan khác gây tử vong. SHH cấp có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng có thể tóm tắt thành 3 nhóm nguyên chính là:
Do tổn thương hệ hô hấp, làm rối loạn quá trình trao đổi khí ở phổi như: viêm phổi, viêm tiểu phế quản, hen phế quản, tràn dịch màng phổi, tràn khí màng phổi, viêm thanh khí phế quản, lao, phù phổi, đuối nước
Do bệnh về tim mạch và bệnh máu làm rối loạn quá trình vận chuyển ôxy trong cơ thể như: bệnh thấp tim hở hẹp van 2 lá, tim bẩm sinh, suy tim, thiếu máu nặng, sốc .Do bệnh hệ thần kinh làm ức chế và rối loạn trung tâm hô hấp, ảnh hưởng đến các cơ hô hấp như: viêm não, xuất huyết não, chấn thương, ngộ độc, viêm tủy, chấn thương tủy, bại liệt, nhược cơ, .

SHH cấp là tình trạng thường gặp nhất trong cấp cứu và hồi sức cấp cứu nhi khoa, có 30-40% số trẻ đến cấp cứu tại các bệnh viện là do các bệnh đường hô hấp. Tỷ lệ tử vong do SHH cấp còn cao (chiếm khoảng 40-45% trong nhóm bệnh hô hấp). Theo tổ chức y tế thế giới (WHO): tỉ lệ mắc bệnh và tử vong do SHH cấp chiếm hàng đầu trong các nguyên nhân tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi tại các nước đang phát triển [46].
Ở Việt Nam, Lương Thị San, Đặng Phương Kiệt (Khoa điều trị tích cực- Bệnh viện Nhi trung ương), nghiên cứu nguyên nhân gây SHH cấp ở trẻ em cho thấy SHH cấp do thương tổn hệ hô hấp chiếm tới 60,2%. Tại khoa cấp cứu Bệnh viện Nhi Trung Ương, SHH cấp là một trong
những lý do chính để trẻ nhập cấp cứu, chiếm gần 1/3 tổng số các bệnh nhân. Đây là một cấp cứu nhi khoa, cần được phát hiện sớm và xử lý kịp thời. Để nâng cao hiệu quả điều trị, nhân viên y tế cần phải xác định nguyên nhân gây SHH cấp.Vì vậy chúng tôi thực hiện đề tài nghiên cứu: “Phân loại nguyên nhân và nhận xét kết quả điều trị ban đầu suy hô hấp cấp ở trẻ em tại Khoa cấp cứu Bệnh viện Nhi Trung Ương” với mục tiêu:
1. Phân loại nguyên nhân suy hô hấp cấp ở trẻ em.
2. Nhận xét kết quả điều trị ban đầu suy hô hấp cấp ở trẻ em .