Tiểu Luận Ô nhiễm môi trường ở nông thôn - môn xã hội học nông thôn

I. Đặt vấn đề:
Ô nhiễm môi trường đã và đang trở thành vấn đề bức thiết của xã hội. Bởi ô nhiễm môi trường gây ra những hậu quả vô cùng nghiêm trọng, ảnh hưởng tới nhiều yếu tố tự nhiên, xã hội, đặc biệt là vấn đề sức khỏ của người dân. Ô nhiễm môi trường hiện nay không riêng gì ở thành phố và các khu công nghiệp mà ở địa bàn nông thôn cũng đang là mối quan tâm của nhiều người. Tại địa bàn nông thôn đáng ngại nhất là viêc sử dụng các loại chất độc hại như thuốc trừ sâu , trừ bệnh , trừ cỏ, phân hóa học để bảo vệ cây trồng vật nuôi chưa đúng cách. Các phế liệu, phế phẩm xác súc vật chết ,phóng uế bừa bãi làm ô nhiễm không khí, nước sinh hoạt , là điều kiện thuận lợi cho vi sinh vật phát triển lây lan dịch bệnh . Môi trường sống bị ô nhiễm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và đời sống của nông dân và địa bàn nông thôn. Vì vậy ô nhiễm môi trường nông thôn là điều cần được lưu ý và nhận được sự quan tâm của các cấp chính quyền.
1. Khái niệm ô nhiễm môi trường:
- Theo Luật Bảo vệ môi trường Việt Nam: “Ô nhiễm môi trường là sự làm thay đổi tính chất của môi trường, vi phạm tiêu chuẩn môi trường”.
- Trên thế giới, ô nhiễm môi trường được hiểu là việc chuyển các chất thải hoặc năng lượng vào môi trường đến mức có khả năng gây hại đến sức khỏe con người, đến sự phát triển sinh vật hoặc làm suy giảm chất lượng môi trường. Các tác nhân ô nhiễm bao gồm các chất thải ở dạng khí (khí thải), lỏng (nước thải), rắn (chất thải rắn) chứa hóa chất hoặc tác nhân vật lý, sinh học và các dạng năng lượng như nhiệt độ, bức xạ.
Tuy nhiên, môi trường chỉ được xem là bị ô nhiễm nếu trong đó hàm lượng, nồng độ hoặc cường độ các tác nhân trên đạt đến mức có khả năng tác động xấu đến con người, sinh vật và vật liệu.
2. Các dạng ô nhiễm chính
Dưới đây là các hình thức ô nhiễm và các chất ô nhiễm có liên quan.


* Ô nhiễm nước:
- Hiến chương châu Âu về nước, định nghĩa: “Ô nhiễm nước là sự biến đổi nói chung do con người đối với chất lượng nước, làm nhiễm bẩn nước và gây nguy hiểm cho con người, cho công nghiệp, nông nghiệp, nuôi cá, nghỉ ngơi, giải trí, cho động vật nuôi và các loài hoang dã”.
- Ô nhiễm nước có nguồn gốc tự nhiên: Do mưa, tuyết tan, gió bão, lũ lụt đưa vào môi trường nước chất thải bẩn, các sinh vật và vi sinh vật có hại, kể cả xác chết của chúng.
- Ô nhiễm nước có nguồn gốc nhân tạo: Quá trình thải các chất độc hại chủ yếu dưới dạng lỏng như các chất thải sinh hoạt, công nghiệp, nông nghiệp, giao thông vào môi trường nước.
Theo bản chất các tác nhân gây ô nhiễm, người ta phân ra các loại ô nhiễm nước: ô nhiễm vô cơ, hữu cơ, ô nhiễm hóa chất, ô nhiễm sinh học, ô nhiễm bởi các tác nhân vật lý.
* Ô nhiễm đất:
Xảy ra khi đất bị nhiễm các chất hóa học độc hại ( hàm lượng vượt quá giới hạn thong thường ) do các hoạt động chủ động của con người như khai thác khoáng sản, sản xuất công nghiệp , sử dụng phân bón hóa học hoặc thuốc trừ sâu quá nhiều, hoặc do bị rò rỉ từ các thùng chứa ngầm. Phổ biến nhất trong các loại đó là hydrocacbon, kim loại nặng , MTBE, thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu, và các hydrocacbob clo hóa


* Ô nhiễm không khí:
- Ô nhiễm không khí: là sự có mặt một chất lạ hoặc một sự biến đổi quan trọng trong thành phần không khí, làm cho không khí không sạch hoặc gây ra sự tỏa mùi, có mùi khó chịu, giảm tầm nhìn xa (do bụi)”. Có rất nhiều nguồn gây ô nhiễm không khí. Có thể chia ra thành nguồn tự nhiên và nguồn nhân tạo.
- Nguồn tự nhiên: núi lửa, cháy rừng.
- Nguồn nhân tạo: Nguồn gây ô nhiễm nhân tạo rất đa dạng, nhưng chủ yếu là do hoạt động công nghiệp, đốt cháy nhiên liệu hóa thạch và hoạt động của các phương tiện giao thông.
- Không khí ô nhiễm có thể giết chết nhiều cơ thể sống trong đó có con người. Ô nhiễm ozone có thể gây bệnh đường hô hấp , bệnh tim mạch, viêm trùng họng, đau ngực, tức thở. Ô nhiễm nước gây ra xấp xỉ 14000 cái chết mỗi ngày , chủ yếu do ăn uống bằng nước bẩn chưa được xử lí. Các chất hóa học và kim loại nặng nhiễm trong thức ăn , nước uống có thể gây ung thư. Dầu tràn có thể gây ngứa rộp da. Ô nhiễm tiếng ồn gây điếc, cao huyết áp, trầm cảm và bệnh mất ngủ, gây nhiều hậu quả nghiêm trọng.
* Ô nhiễm tiếng ồn
Bao gồm tiếng ồn do ô nhiễm song , do các loại song như song điện thoại, song truyền hình tồn tại với mật độ lớn
II. Vài nét về tình hình môi trường nông thôn hiện nay.
Nước ta có trên 77% dân số sinh sống ở khu vực nông thôn với cơ cấu ngành nghề chủ yếu là sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ. Trong tổng thể nền kinh tế quốc dân, khu vực nông thôn mang tính chiến lược, trước mắt cũng như lâu dài. Vì vậy, nông thôn chi phối và tác động nhiều mặt đến vấn đề môi trường và bảo vệ môi trường quốc gia.
Môi trường nông thôn trong thời kỳ đổi mới có được cải thiện. Nhiều vùng nông thôn đã “thay da đổi thịt”, đường làng ngõ xóm đã được cải tạo xây dựng tốt hơn, nhà ở khang trang hợp vệ sinh có tỷ lệ cao hơn. Nhiều vùng nông thôn đã căn bản cải tạo được tình trạng ao tù nước đọng. Chuồng trại chăn nuôi đã xây dựng xa nhà ở, công trình vệ sinh, nước sạch đã được cải thiện hợp vệ sinh hơn. Tuy nhiên, môi trường nông thôn nước ta hiện nay còn nhiều vấn đề tồn tại phải giải quyết.
-* Nước sạch nông thôn: Theo số liệu của Viện Bảo hộ lao động năm 2008, tỷ lệ nông dân được cấp nước sạch còn rất thấp, vùng núi phía Bắc là 17%, Trung du Bắc bộ và Tây Nguyên 19%, Bắc và Nam Trung bộ 37-38%, Đông Nam bộ 23%, đồng bằng sông Hồng 41%, đồng bằng sông Cửu Long 34%.
-* Các hoá chất bảo vệ thực vật được sử dụng nhiều trong nông nghiệp, lượng hoá chất sử dụng cho 1 ha năm 1999 so với năm 1990 tăng gấp 2 lần. Thuốc trừ sâu mặc dù có giảm trong 10 năm gần đây nhưng vẫn chiếm tỷ lệ cao: Năm 2000 là 45,4%, thuốc trừ cỏ và trừ bệnh chiếm 32,03% và 22,54%.
- Số người bị ngộ độc do thuốc bảo vệ thực vật của nước ta còn lớn. Năm 1999 là 8.808 người trong đó tử vong 331 người), năm 2001 là 7613 người (trong đó tử vong 187 người).
* Chất lượng đất nông nghiệp vùng ngoại thành và các tỉnh đứng trước thực trạng ô nhiễm kim loại nặng ngày càng tăng do chất thải từ các khu công nghiệp, làng nghề, phân bón hóa học tích trữ qua nhiều năm.
- Ngày 17/10/2009, báo cáo của Vụ Khoa học, Công nghệ và Môi trường tại Hội nghị Bảo vệ môi trường trong nông nghiệp, nông thôn do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cho thấy: Hầu hết các lĩnh vực kinh tế chủ chốt của ngành nông nghiệp đều gặp vấn đề lớn liên quan đến môi trường.
- Theo ước tính, năm 2007 có khoảng gần 4 triệu tấn phân bón các loại (chiếm 55 - 60%) bị lãng phí do cây trồng không hấp thụ được, cộng với việc sử dụng 75.000 tấn thuốc bảo vệ thực vật đã gây mất cân bằng sinh thái, ô nhiễm đất, nước tại nhiều vùng nông thôn. Ngành chăn nuôi hàng năm cũng "xả" khoảng 73 triệu tấn chất thải, trong đó chỉ có 30-60% (tùy địa phương) chất thải được xử lý. Tương tự với ngành nuôi trồng thủy sản, chỉ tính riêng cá tra, tôm sú ở đồng bằng sông Cửu Long mỗi năm có đến hàng triệu tấn thức ăn không được tiêu hóa hết, bị hòa tan trong nước gây ra nhiều loại dịch bệnh cho các hộ nuôi thủy sản. Bên cạnh đó, môi trường sống của người dân nông thôn còn bị ảnh hưởng bởi tình trạng ô nhiễm ở các làng nghề chế biến nông sản, thực phẩm, tiểu thủ ông nghiệp.
- Khảo sát chất lượng đất nông nghiệp vùng ngoại thành và các tỉnh đứng trước thực trạng ô nhiễm kim loại nặng ngày càng tăng do chất thải từ các khu công nghiệp, làng nghề, phân bón hóa học tích trữ qua nhiều năm. Hiện còn gần 30% dân số nông thôn chưa được tiếp cận với nguồn nước hợp vệ sinh, số lượng làng ung thư bị phát hiện ngày càng nhiều. Ngoài ra, tình trạng phá rừng, sa mạc mạc hóa, thiên tai lũ lụt xảy ra liên miên cũng tạo áp lực không nhỏ trong việc giải quyết các vấn đề môi trường nông nghiệp nông thôn hiện nay.
* Ngoài ra, không khí ở nông thôn đang bị ô nhiễm về nhiệt, tiếng ồn, hơi độc, bụi khói; không gian bị thu hẹp do đất bị chiếm dụng để xây dựng cơ sở sản xuất, chứa nguyên vật liệu, sản phẩm hàng hoá và nhất là chất thải đủ loại.
* Ðáng chú ý, vấn đề ô nhiễm môi trường bức xúc nhất hiện nay ở khu vực nông nghiệp, nông thôn là các làng nghề.