Báo Cáo NN004 - Nghĩa biểu trưng của nhóm danh từ chỉ động vật trong biểu thức khen chê

LỜI MỞ ĐẦU​


1. Tính cấp thiết của đề tài

Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp quan trọng nhất của con người, là một hệ thống tín hiệu đặc biệt được rất nhiều nhà khoa học quan tâm và lấy đó làm đối tượng khảo sát. Tìm hiểu và khảo sát các khía cạnh của ngôn ngữ cũng chính là đi sâu tìm hiểu về phương tiện giao tiếp con người vẫn sử dụng hàng ngày mà có thể không biết hết tính linh hoạt, đa dụng của ngôn ngữ. Tuy nhiên chức năng của ngôn ngữ thường chỉ nhận diện khi nó được đặt trong một ngữ cảnh cụ thể. Một vài nghiên cứu đã chỉ ra rằng: có những cấu trúc tách khỏi ngữ cảnh mà vẫn biểu đạt được nội dung ý nghĩa mà cấu trúc này hướng tới.

Biểu thức là từ thường xuất hiện trong các chuyên ngành của khoa học tự nhiên. Trong đề tài nghiên cứu này, biểu thức xuất hiện với tư cách là một đơn vị từ vựng không phải ngôn ngữ nào cũng có: “biểu thức khen chê”. Do đó, nó trở thành đối tượng, thành đề tài của rất nhiều những nhà nghiên cứu, đặc biệt đối với chuyên ngành ngôn ngữ học. Nó còn hấp dẫn bởi cấu tạo phức tạp về mặt cấu trúc cũng như về ngữ nghĩa. Không những thế, nó còn liên quan đến văn hóa và cách nói có tính chất ví von của từng dân tộc hay nói cách khác là: tư duy dân tộc được phản chiếu rỗ nét trong những biểu thức khen chê khiến cho ngôn ngữ dân tộc càng đa màu sắc. Với đề tài này, tôi hy vọng sẽ đi vào một khía cạnh mới có những đóng góp trong phạm vi có liên quan của ngôn ngữ. Hơn nữa, chúng ta đang trong xu thế hội nhập mạnh mẽ thì giữ gìn và phát triêng ngôn ngữ dân tộc là một điều cần thiết. Tìm hiểu sâu hơn về một khía cạnh của ngôn ngữ cũng chính là góp phần tạo sự phát triển, khám phá thêm những điều thú vị trong ngôn ngữ Việt.

Đề tài: Nghĩa biểu trưng của nhóm danh từ chỉ động vật trong biểu thức khen chê


2. Đối tượng và phạm vi của đề tài

Nhằm khảo sát các biểu thức đánh giá tích cực (khen) hay tiêu cực (chê) trong giao tiếp tiếng Việt và tương ứng với nó là những cấu trúc được trình bày dưới dạng biểu thức. Tiêu đề của đề tài cho thấy chỉ có những bểu thức có thành tố chỉ động vật (nhóm danh từ chỉ động vật) mới được mang ra khảo sát. Qua đây nhằm tìm hiểu trong giao tiếp tiếng Việt, những cấu trúc ngôn ngữ dưới dạng biểu thức hóa có thể hiện được thật rõ nội dung nhằm hướng tới khi tách nó ra khỏi ngữ cảnh hay không. Qua đó nhấn mạnh tính linh hoạt, đa dụng của ngôn ngữ.

3. Mục đích và nội dung nghiên cứu

Khai thác cấu trúc của các biểu thức khen chê có yếu tố chỉ loài vật (nhóm danh từ chỉ động vật), phân tích nghĩa biểu trưng của nhóm danh từ chỉ động vật trong biểu thức khen chê trong giao tiếng Việt và một so sánh đối chiếu nhỏ với tiếng Anh và tiếng Hán. Từ đó ta có thấy được những đặc trưng văn hóa tư duy người Việt. Tôi đí sâu khai thác triệt để những khía cạnh ngữ nghĩa của biểu thức với mục đích giúp cho người sử dụng biểu thức khen chê có yếu tố chỉ tên loài vật một cách hiệu quả trong giao tiếp, hiểu đúng nghĩa của từng biểu thức khen chê trên văn bản, nhận thức được sự phong phú về cả mặt hình thức cũng như ngữ nghĩa của tiếng Việt. Qua đó, thấy được tầm quan trọng trong phát triển tiếng Viêt.

4. Phương pháp nghiên cứu

Dựa trên các phương pháp thường được sử dụng trong nghiên cứu ngôn ngữ học như: Thống kê định lượng, miêu tả, phân tích cấu trúc và ngữ nghĩa của các biểu thức khen chê có yếu tố chỉ tên loài vật.

5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài

Tuy không mới nhưng hy vọng đề tài sẽ là một bước tiến sâu hơn vào cấu trúc cũng như ngữ nghĩa của biểu thức khen chê mang các yếu tố chỉ têm loài vật. Từ đó chỉ ra được tư duy dân tộc, quan điểm thẩm mỹ tạo nên bản chất của ngôn ngữ và văn hóa.

Sử dụng những biểu thức nay một cách phù hợp, đúng lúc tạo nên ưu thế trong giao tiếp và giữ gìn được sự phong phú của tiếng Việt.