Tài liệu Những vấn đề đặt ra về cải cách tiền lương trong giai đoạn hiện nay

NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA VỀ CẢI CÁCH TIỀN LƯƠNG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY


■ TS. NGUYỄN THỊ HỒNG HẢI
Khoa Tổ chức và quản lý nhân sự, Học viện Hành chính


1. Thực trạng tiền lương trong cơ quan nhà nước và những vấn đề đặt ra
Tiền lương là mối quan tâm hàng đầu và là động lực làm việc của người lao động trong bất cứ tổ chức nào. Do vậy, việc xây dựng một hệ thống tiền lương khoa học, hợp lý, làm đòn bẩy kích thích năng suất và hiệu quả lao động luôn là nhiệm vụ lớn đặt ra cho các cơ quan nhà nước, đặc biệt trong bối cảnh thị trường lao động của khu vực nhà nước kém hấp dẫn hơn so với khu vực tư nhân và làn sóng ra đi của những người tài, có năng lực trong các cơ quan nhà nước đang gia tăng. Ở nước ta, chính sách tiền lương hiện nay còn nhiều hạn chế và bất hợp lý, ảnh hưởng không nhỏ tới hoạt động của các cơ quan nhà nước nói riêng và sự phát triển kinh tế - xã hội nói chung.
Thứ nhất, khi tiền lương thấp, công chức sẽ không chỉ sống bằng lương mà chủ yếu từ thu nhập ngoài lương. Các khoản thu nhập ngoài lương có thể khác nhau giữa các cơ quan nhà nước và giữa các vị trí công chức, nhưng nhìn chung Nhà nước chưa quản lý được. Điều này dẫn đến hiện tượng không công bằng trong chính sách tiền lương và thu nhập của công chức, đồng thời nảy sinh tâm lý sẵn sàng chạy chọt để vào được những cơ quan hay những vị trí có thể mang lại càng nhiều thu nhập ngoài lương càng tốt. Nhược điểm này không những là nguyên nhân làm giảm hiệu quả hoạt động của các cơ quan nhà nước mà còn là một trong những nguyên nhân dẫn đến tiêu cực, tham nhũng, hối lộ, biến chất của một bộ phận công chức.
Thứ hai, khi tiền lương không còn là thu nhập chính của công chức, thì sẽ mất dần tác dụng là động lực thúc đẩy công chức thực thi công vụ tốt, khiến không ít công chức làm việc chiếu lệ chỉ để giữ chỗ trong cơ quan nhà nước, dành sức để làm ngoài hoặc lợi dụng vị trí mà mình đang đảm đương trong cơ quan nhà nước làm chỗ dựa để làm ngoài. Trong nhiều trường hợp, công chức bỏ hẳn cơ quan nhà nước ra làm cho các tổ chức ngoài khu vực nhà nước với mức lương hấp dẫn hơn. Đây chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng chảy máu chất xám.
Thứ ba, cơ chế bình quân chủ nghĩa, đến hẹn lại lên trong cách trả lương và tăng lương cho công chức cũng là một điểm yếu trong chính sách tiền lương hiện nay. Nhiều người có tuổi nhưng thiếu năng lực vẫn nghiễm nhiên được hưởng mức lương cao gấp hai, gấp ba những công chức trẻ có năng lực thật sự. Không có sự khác nhau rõ ràng trong cơ chế trả lương cho những công chức làm việc với chất lượng và hiệu quả khác nhau. Dù làm nhiều hay ít, hiệu quả hay không, miễn là không bị kỷ luật, công chức vẫn sẽ được trả lương theo ngạch, bậc hay bằng cấp và thâm niên. Thực tế đầy mâu thuẫn này vô hình chung làm triệt tiêu động lực phát tri