Luận Văn Những giá trị nội dung xã hội và nghệ thuật trong kịch Lưu Quang Vũ

1. Lý do chọn đề tài của luận án
1.1. Trong lịch sử của nền sân khấu kịch nói Việt Nam,
nhà viết kịch Lưu Quang Vũ được biết đến như một hiện tượng
hiếm có. Mặc dù cuộc đời ngắn ngủi (1948 - 1988) và thời gian
dành cho sân khấu không nhiều, chỉ vẻn vẹn khoảng 10 năm,
nhưng ông đã kịp để lại một khối lượng tác phẩm 55 vở kịch.
Tác phẩm của ông không những nhiều về số lượng được dàn
dựng và trình diễn nhiều nhất, mà còn có những giá trị nghệ
thuật cao.
1.2. Trong thực tiễn của ngành Sân khấu, vấn đề khan
hiếm kịch bản luôn là vấn đề cấp bách và nóng hổi. Số lượng đã
ít và chất lượng kịch bản cũng yếu kém. Tình trạng này đã và
đang xảy ra theo chiều hướng ngày càng nghiêm trọng.Vấn đề ở
đây không phải là do hiện thực cuộc sống không có cái để viết,
mà chủ yếu, theo chúng tôi, có thể là do trình độ sáng tác, xây
dựng một vở kịch đúng nghĩa sân khấu của nó.
Kịch bản hay là khâu đầu tiên và quan trọng trong nghệ
thuật sân khấu. Tình trạng kịch bản yếu kém chính là một trong
những nguyên nhân khiến sân khấu hôm nay thiếu tính hấp dẫn.
1.3. Thực trạng sân khấu của chúng ta hiện nay thật đáng
báo động. Khán giả thưa thớt, các đoàn nghệ thuật biểu diễn
cầm chừng vì kịch mục ít ỏi và chất lượng nghệ thuật không
cao. Sự đỏ đèn tương đối thường xuyên của Nhà hát Tuổi Trẻ ở
Hà Nội và một vài đoàn phía Nam là những dấu hiệu đáng
mừng của tình hình sân khấu nước nhà, song đôi khi họ cũng
2
buộc phải chạy theo thị hiếu nhất thời, cố tình gây cười và coi
nhẹ những tiêu chí nghệ thuật cần thiết.
1.4. Trong những năm 80 của thế kỷ trước, có thể nói: khi
kịch của Lưu Quang Vũ xuất hiện đã tạo ra một giai đoạn sôi
động nhất, giầu sức sống nhất của nền sân khấu Việt Nam.
Cũng chính vì những lý do đó, chúng tôi chọn tác giả Lưu
Quang Vũ và một số vở kịch tiêu biểu của ông để làm đề tài cho
luận án tiến sĩ của mình. Qua đó chúng tôi muốn góp phần làm
sáng tỏ những đặc điểm nổi trội ở tác giả Lưu Quang Vũ và
những giá trị xã hội và nghệ thuật trong một số vở kịch tiêu biểu
của ông. Từ đó rút ra những bài học trong nghệ thuật sáng tác kịch
của tác giả.
2. Lịch sử vấn đề
Qua những nghiên cứu về Lưu Quang Vũ, chúng tôi nhận
thấy Lưu Quang Vũ là một tác giả thể hiện tài năng ở nhiều loại
hình văn học nhưng đặc biệt nổi bật là về văn học sân khấu. Vai
trò và sự thành công của ông có một vị trí rất to lớn trong đời
sống sân khấu kịch nói Việt Nam nói riêng và xã hội Việt Nam
nói chung. Chính vì lẽ đó chúng tôi muốn nghiên cứu Lưu
Quang Vũ dưới góc độ kịch bản văn học sân khấu và tìm hiểu
những giá trị thành công của ông về mặt nghệ thuật cũng như
xã hội. Điều thuận lợi của luận án là hầu như chưa có ai nghiên
cứu Lưu Quang Vũ dưới góc độ sân khấu về phương diện kịch
bản. Một may mắn đó là tác giả luận án là người làm sân khấu
từ lúc tác giả Lưu Quang Vũ còn sống nên đã được đọc và xem
khá nhiều vở diễn của ông, thậm chí đã từng tham gia dựng vở
của Lưu Quang Vũ.
3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Thông qua các kịch bản văn học đậm nét đặc trưng và
tính sân khấu của Lưu Quang Vũ, tìm hiểu những giá trị nghệ
thuật và nội dung xã hội một cách có hệ thống, đồng thời xem
xét những giá trị đó có ý nghĩa lý luận và thực tiễn như thế nào.
Qua những bài học kinh nghiệm sáng tác kịch của ông, chúng
tôi mong muốn nêu lên những đòi hỏi của một con đường viết
kịch đối với một tác giả, đồng thời nêu lên một số ý kiến về việc
xây dựng một kịch bản làm tiền đề tốt cho vở diễn sân khấu có
giá trị dựa trên những tiêu chí, quy định của sân khấu. Đấy là sự
khác biệt của sáng tác một vở kịch sân khấu với các thể loại văn
học khác.