Thạc Sĩ Những chuyển biến tâm lý xã hội của đội ngũ cán bộ, công chức thành phố Hà Nội và Hải Dương trong qu

Những chuyển biến tâm lý xã hội của đội ngũ cán bộ, công chức thành phố Hà Nội và Hải Dương trong quá trình
hội nhập quốc tế hiện nay
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhằm xây dựng xã hội theo mục tiêu: “
Dân giàu, nước mạnh, xã hội cụng bằng, dân chủ, văn minh” mà Đảng và Nhân dân ta
đang tiến hành từ nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong xu thế
hội nhập quốc tế hiện nay, đang đặt đội ngũ cán bộ, công chức nước nhà trước những cơ
hội, những thuận lợi mới, song cũng không ít thử thách, khó khăn, phức tạp. Cùng với
sức mạnh toàn dân tộc trong tiến trỡnh lịch sử xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước,
Đảng và Nhân dân ta luôn coi trọng và đặt niềm tin vào đội ngũ cán bộ, công chức – lực
lượng nũng cốt của sự nghiệp cách mạng. Thực tiễn nhiều thập kỷ qua và hiện nay đó,
đang khẳng định tầm quan trọng đặc biệt của đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước. Ý
thức được vai trũ quan trọng của đội ngũ cán bộ cán bộ, công chức nhà nước, góp phần
vào xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội trong điều kiện hội nhập và hợp tác quốc tế
hôm nay, Đảng và chính phủ chủ trương tiến hành công cuộc cải cách hành chính, trong
đó cải cách cán bộ, công tác cán bộ là một trong bốn trọng điểm (Bộ máy; thể chế; cán
bộ; tài chính công).
Nhận thức và quán triệt sâu sắc di huấn của chủ tịch Hồ Chí Minh: “Cán bộ là cái
gốc của mọi công việc”; “Muôn việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay
kém”, đội ngũ cán bộ, công chức nước ta trong nhiều chục năm qua đó cú những đóng
góp đáng kể vào sự nghiệp xây dựng xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa mà Đảng
và Nhân dân đó giao phú. Khụng thể khụng thừa nhận rằng: trong những thành tựu kinh
tế - xã hội đó đạt được, nhất là từ thời kỳ đổi mới đến nay ở nước ta, có sự đóng góp to
lớn của đội ngũ cán bộ, công chức, trong đó đặc biệt nói đến tính tiên phong, gương
mẫu, luôn không ngừng phấn đấu trau dồi năng lực, nâng cao phẩm chất, rèn luyện ý
chớ, tỏc phong làm việc đáp ứng yêu cầu thực tiễn mới là những nhân tố tâm lý đắc lực
nhất giúp đội ngũ cán bộ, công chức có được những thành tích đáng kể đó.
Trở thành thành viên chính thức trong tổ chức thương mại thế giới (WTO) và sự
hội nhập quốc tế ngày càng đi vào chiều sâu, càng đặt đội ngũ cán bộ, công chức nhà
nước vào nhiệm vụ, vị thế và những trọng trách mới, thuận lợi có, song khó khăn, thử
thách cũng không ít. Thực tế đang cho thấy: hội nhập quốc tế ở nước ta hiện nay vẫn
đang cũn là vấn đề mới mẻ, có tính bước ngoặt trên mọi lĩnh vực hoạt động của đời sống
kinh tế - xã hội núi chung, dẫn đến làm thay đổi một cách vừa có tích cực vừa tiêu cực
về tõm lý, tỏc phong và lề lối làm việc của đội ngũ cán bộ công chức. Để đáp ứng yêu
cầu hội nhập quốc tế ở nước ta hiện nay và những năm tiếp theo, hơn lúc nào hết,
đội ngũ cán bộ công chức nhà nước càng phải nỗ lực nhiều hơn nữa, phát huy vai
trũ tiờn phong, gương mẫu nhiều hơn nữa, mà trước hết phải bắt đầu từ nội lực,
trong đó lấy sự nhận diện đúng tâm lý và diễn biến tõm lý là một trong những nhân
tố “căn cốt” nhất.
Qua khảo sát thực trạng đội ngũ cán bộ, công chức trước tiến trỡnh hội nhập quốc
tế trong điều kiện kinh tế thị trường của một số địa phương ở nước ta cho thấy: Sự
nghiệp đổi mới gần hai mươi nhăm năm qua (1986 - 2010) có sự chuyển biến sâu sắc
trong đời sống tâm lý được biểu hiện qua nhận thức, thái độ, hành vi của đội ngũ cán bộ,
công chức do chịu sự tác động mạnh của quá trỡnh chuyển sang kinh tế thị trường theo
định hướng xã hội chủ nghĩa, nhất là trong thời kỳ hội nhập quốc tế trong những năm
gần đây. Trong những chuyển biến tâm lý đó, có sự sàng lọc, bổ sung, và phỏt huy giữa
tõm lý truyền thống với đương đại; giữa bản địa với sự du nhập các nước trên thế giới
và khu vực. Cũng trong sự chuyển biến tâm lý đó, có những đặc điểm tâm lý truyền
thống có giá trị đang được kế thừa, phát huy trong hiện tại, cũng có những đặc điểm tâm
lý trong truyền thống được lưu giữ sang hiện tại nhưng không cũn phự hợp, trở thành
lực cản, kỡm hóm sự phỏt triển như một phản giá trị cần được loại bỏ và thay thế. Đồng
thời, cùng với sự giao lưu, hội nhập, trong tâm lý đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước
hôm nay cũng đang du nhập và hỡnh thành những tõm lý mới Điều đó có ảnh hưởng
nhất định đến quỏ trỡnh trau dồi năng lực, tu dưỡng phẩm chất, rèn luyện phong cách
đáp ứng yêu cầu thực tiễn hội nhập quốc tế của đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước.
Trong những nghiên cứu gần đây về xu hướng chuyển biến tõm lý xã hội
núi chung, đội ngũ cán bộ, công chức nói riêng, ý nghĩa cần thiết không phải chỉ xác
định những tác động của môi trường khách quan, mà quan trọng hơn là cần phải nhận
diện đúng nguyên nhân, và tính chất biểu hiện của diễn biến tâm lý trước sự tác động
của môi trường ngoại cảnh đó. Trước những chuyển biến tâm lý xã hội theo hướng tích
cực của đội ngũ cán bộ, công chức hiện nay, cũn có những đặc điểm tâm lý đó “định
hỡnh” là do hoặc từ sự “hoài niệm truyền thống như một giá trị”, hoặc do thói quen,
kinh nghiệm làm ảnh hưởng nhất định đến quá trỡnh cụng tỏc của họ trước những yêu
cầu thực tiễn trong thời kỳ hội nhập quốc tế. Bên cạnh đó, trong đời sống tâm lý đội ngũ
cán bộ, công chức nhà nước cũng đang bộc lộ những biểu hiện tõm lý xã hội mới do sự
tác động của hội nhập quốc tế mà được hỡnh thành trờn hai khớa cạnh: tự phát và tự
giác. Sự chuyển biến và hỡnh thành tõm lý mới một cách tự phỏt nghĩa là: từ những
quan sát, nhận thấy được và lĩnh hội do tiếp xúc trực tiếp với những diễn biến hàng ngày
của thực tiễn hội nhập. Sự chuyển biến và hỡnh thành tõm lý mới theo hướng tự giác
nghĩa là tính chủ động của quỏ trỡnh chớnh trị thụng qua các hệ thống giáo dục, đào tạo
và các “kênh” truyền thông đại chúng có tổ chức. Sự chuyển biến tâm lý xã hội mang
tớnh tự phỏt và tự giỏc này cũng cú những biểu hiện tõm lý tớch cực và tiêu cực. Xu
hướng chuyển biến tâm lý xã hội như đó khỏi quỏt là vấn đề có tính quy luật tâm lý xã
hội với nghĩa là sự phản ỏnh khỏch quan trờn cơ sở hiện thực xã hội và chịu sự quy định
của thực tiễn xã hội trong xu thế phỏt triển tất yếu của hiện thực.
Trong những chuyển biến tõm lý xã hội chung đó, đội ngũ cán bộ, công chức
thành phố Hà Nội và Hải Dương chịu sự ảnh hưởng đáng kể, trước hết từ tớnh chất, vị
thế và bối cảnh tự nhiờn – xã hội trước tiến trỡnh hội nhập, đặc biệt là thành phố Hà
Nội. Qua quan sát, nghiên cứu thực tế cho thấy: Hà Nội và Hải Dương từ khi hội nhập
có những phát triển khá mạnh và toàn diện trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội của địa
phương. Là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của các nước - Hà Nội là một trong
những thành phố có tốc độ phát triển cao, đặc biệt có sự sát nhập Hà Tây được xác định
thành phố đa chức năng. Nằm trên trục đường 5 nối Hà Nội và hầu hết các địa phương
trên địa bàn cả nước với Hải Phũng – trung tâm giao thông cảng biển phía bắc tổ quốc,
Thành phố Hải Dương bước vào hội nhập với những tốc độ phát triển đáng khích lệ đặc
biệt trên hai phương diện: mở mang, chỉnh trang đô thị xứng đáng là thành phố loại 2 và
thu hút đầu tư từ các khu công nghiệp, khu chế xuất Điều đó cho thấy: đội ngũ cán bộ,
công chức Thành phố Hà Nội và Hải Dương đó và đang tích cực trước xu hướng chuyển
biến tâm lý xã hội chung để từng bước thích ứng tích cực với quá trỡnh hội nhập quốc tế
hôm nay. Hơn nữa, thực tế Hà Nội và Hải Dương trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay
cũng đang đối mặt với sự giao thoa giữa một vùng đất giàu truyền thống văn hiến với
những điều kiện, môi trường xã hội khỏ thuận lợi về giao lưu, hội nhập để cách tân, hiện
đại. Bên cạnh đó, tại các đô thị lớn, đặc biệt là Hà Nội, nguồn cán bộ, công chức đang
công tác trên địa bàn không thuần túy là người bản địa mà thường từ nhiều địa phương
khác về hội tụ, càng phản ánh tính phong phú, đa diện, đa sắc trong xu hướng chuyển
biến tâm lý xã hội của đội ngũ cán bộ, công chức Do đ o, rấ cầ đ .ợ nghiê cứ đ .i
diệ.
Chuyể biế tõ lýxãhộ làxu thếphỏ triể trong sựphá triể chung củ xã hộ hiệ thự. Đ o làquy luậ tấ yế cầ đ .ợ quan tâ, coi trọg. Vớ ýnghĩ đ o, đ .
gó phầ thàh côg và côg cuộ xâ dựg, phá triể xãhộ trong thờ kỳhộ nhậ
quố tế rấ cầ cónhữg nghiê cứ mộ cáh hệthốg, chuyê sâ từgó đ . khoa họ
tâ lývềnhữg chuyể biế tâ lýxãhộ đ ap ứg yê cầ thờ kỳphá triể mớ vớ
tíh cáh làkhoa họ nghiê cứ tâ lýngư .i. Chỉra đ .c để, diệ mạ chung vềxu
hư .ng chuyể biế tâ lýxãhộ, nhấ làcủ đ .i ngũcá bộ côg chứ trư .c thự tiễ
phá triể làvấ đ . quan trọg, song ýnghĩ quan trọg hơ lànghiê cứ xá đ .nh
đ ung nguyê nhâ, tíh chấ biể hiệ củ nhữg chuyể biế tâ lýmớ vàtá dụg
ảh hư .ng củ nóđ .i vớ hoạ đ .ng thự tiễ củ đ .i ngũcá bộ côg chứ nhànư .c
trong sựnghiệ xãhộ ta hiệ nay. Đề tài: “Những chuyển biến tâm lý xã hội của đội
ngũ cán bộ, công chức thành phố Hà Nội và Hải Dương trong quá trỡnh hội nhập
quốc tế hiện nay” được lựa chọn nghiên cứu trước hết từ những yêu cầu cấp thiết đó.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Liên quan đến đề tài, đã có nhiều công trình, nhiều bài viết được các tác giả
nghiên cứu, đề cập trên các dạng: Công trình đề tài khoa học; Sách tham khảo, chuyên
khảo, luận án; luận văn; tham luận hội thảo, tạp chí Trong quá trình sưu tầm, tham
khảo chúng tôi nhận thấy có thể phân thành ba nhóm vấn đề nghiên cứu chính:
1) Nghiên cứu những tác động đến sự hình thành, phát triển và biến đổi tâm lý
người Việt và đội ngũ cán bộ, công chức Việt Nam từ các điều kiện khách quan. Đó là
các điều kiện tự nhiên - xã hội bao gồm các yếu tố như: địa lý; kinh tế; chính trị; văn
hoá; truyền thống – xã hội nói chung, vùng đồng bằng sông Hồng nói riêng. Tiêu biểu
trong nhóm nghiên cứu này có các tác giả: Phan Huy Lê – Vũ Minh Giang: Các giá trị
truyền thống và con người Việt Nam hiện nay.(1994); Nguyễn Chí Mỳ. Sự biến đổi của
thang giá trị đạo đức trong nền kinh tế thị trường với việc xây dựng đạo đức mới cho
cán bộ quản lý ở nước ta hiện nay.(1997) Trần Đình Hựu: Đến hiện đại từ truyền thống
(1998); Phan Ngọc: Văn hoá Việt nam và cách tiếp cận mới.(1998); Phan Đại Doãn –
Mai Văn Hai: Quan hệ dòng họ ở châu thổ sông Hồng. 2000. Trần Đức: Nền văn minh
sông Hồng xưa và nay (1997); Tô Duy Hợp: Sự biến đổi làng xã Việt Nam ngày nay ở
đồng bằng sông Hồng. (2001). Nguyễn Thế Kiệt: Vai trò của những điều kiện khách/chủ
quan trong việc xây dựng con người mới thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta.
(1998). Nguyễn Công Huân(LATS): Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người với việc phát
huy nhân tố Con người trong CNH,HĐH ở Việt Nam hiện nay. (2001). Nguyễn văn
Nhớn(LATS): ảnh hưởng chính sách xã hội đối với việc nâng cao vai trò nhân tố con
người trong sự nghiệp đổi mới theo định hướng XHCN ở nước ta. (1996). Đặng Hữu
Toàn: Phát triển con người trong quan điểm của Các Mác và sự nghiệp CNH,HĐH
nhằm mục tiêu phát triển con người ở nước ta hiện nay.(1997). Đinh Hùng Tuấn: Giao
lưu văn hoá và những tác động tiêu cực của quá trình hội nhập ASEAN.(2005). Vũ Như
Khôi: Giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam trong tương đồng văn hoá và hội nhập
ASEAN.(2003). Trịnh thị Kim Ngọc: Một số vấn đề thực tiễnvề phát triển nhân cách
con người Việt Nam dưới tác động của hội nhập ASEAN. (2006). Nguyễn Ngọc Phú:
Hội nhập ASEAN – tác động tích cực và tiêu cực đến tâm lý người Việt Nam hiện nay.
(2006). Bùi văn Nhơn. Các giải pháp nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ công chức hành
chính nhà nước trong giai đoạn hiện nay.(2005), Nguyễn Đình Tấn. Phân tầng xã hội
trong hợp tác kinh tế quốc tế và hội nhập (2007)
2) Nghiên cứu Tâm lý, tâm lý truyền thống với xu hướng biến đổi tâm lý của
người Việt và sự ảnh hưởng của chúng đến sự hình thành tâm lý đội ngũ cán bộ, công
chức trong điều kiện kinh tế thị trường và quá trình hợp tác quốc tế, hội nhập Trong
nhóm nghiên cứu này có các tác giả tiêu biểu như: Trần Ngọc Khuê (Chủ biên): Xu
hướng biến đổi tâm lý xã hội trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường ở nước
ta.(1998); Đỗ Long – Vũ Dũng (chủ biên): Tâm lý nông dân trong thời kỳ đầu kinh tế
thị trường(2002); Phạm Minh Hạc: Vấn đề con người trong sự nghiệp CNH,HĐH
(1994); Nghiên cứu con người Việt Nam – nguồn lực trong công cuộc đổi mới (1999);
Tâm lý người Việt Nam đi vào công nghiệp hóa, hiện đại hoá - những điều cần khắc
phục. (2004); Nghiên cứu giá trị nhân cách trong thời kỳ toàn cầu hoá (2007); Thái Duy
Tuyên: Một số điều cần khắc phục trong nhân cách người Việt Nam thời kỳ công nghiệp
hoá, hiện đại hoá. (2007); Tô Minh Giới. Những tư tưởng lệch lạc trong đời sống xã hội
hiện nay (2003); Trần Trọng Thuỷ. Mô hình nhân cách con người Việt Nam trong thời
kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá - một căn cứ quan trọng của chiến lược giáo dục - đào
tạo (2006); Lê Hữu Xanh.(chủ biên). Tác động tâm lý làng xã đến đời sống con người ở
đồng bằng bắc bộ trong thời kỳ CNH, HĐH (2004); Phạm văn Đức. Mấy suy nghĩ về
vai trò của nguồn lực con người trong sự nghiệp CNH,HĐH đất nước. (2003); Nguyễn
Linh Khiếu. Con người và vấn đề phát triển bền vững ở Việt Nam. (2003); Phạm Văn__