Tài liệu Nhận xét về tình hình kinh tế, chính trị và xã hội lưỡng hà qua việc tìm hiểu bộ luật hamôrabi

NHẬN XÉT VỀ TÌNH HÌNH KINH TẾ, CHÍNH TRỊ VÀ XÃ HỘI LƯỠNG HÀ QUA VIỆC TÌM HIỂU BỘ LUẬT HAMÔRABI
Lưỡng Hà có một vị trí địa lý vô cùng thuận lợi cho việc phát triển kinh tế, văn hoá và xã hội. Phía Tây, qua eo biển Hồng Hải có một nền văn minh phát triển rực rỡ và sớm nhất Thế giới-đó là Ai Cập; phía Đông tiếp cận với hai nền văn minh lớn khác là Trung Quốc và Ấn Độ; phía Bắc, qua Địa Trung Hải, là một nền văn minh nổi tiếng với những chuyện Thần thoại - đó là Hylạp.
Mặt khác, Lưỡng Hà còn nằm trên trục “Đường tơ lụa”- con đường giao lưu kinh tế giữa Đông và Tây, giữa châu Á, châu Âu và châu Phi.
Với vị trí địa lý thuân lợi như vậy, ngay từ rất sớm Lưỡng Hà đã bước vào một xã hội văn minh, thịnh đạt trên tất cả các phương diện : kinh tế, văn hoá và xã hội.
Chủ nhân đầu tiên của vùng đất Lưỡng Hà là người Xume, trải qua các thời kỳ Ac cát, vương triều III của vua Ua. Nhưng chỉ đến thời kỳ Babilon dưới sự trị vì của vua Hamôrabi thì Lưỡng Hà mới đạt được các thành tựu đáng kể và trở thành quốc gia nổi tiếng nhất trong lịch sử Lưỡng Hà cổ.
Hamôrabi là vị vua thứ nhất thuộc vương triều thứ nhất của Babilon. Lãnh thổ của Hamôrabi ban đầu còn tương đối nhỏ, khi kinh tế chính trị phát triển tạo điều kiện cho Hamôrabi mở rộng cương vực lãnh thổ của mình. Hamôrabi lần lượt đánh bại cac thành bang xung quanh thống nhất được hầu hết Lưỡng Hà. Trên cơ sở đó ông xây dựng bộ máy nhà nước chuyên chế tập quyển trung ương. Dưới thời vua Hamôrabi, Babilon ổn định về kinh tế chính trị,văn hoá cũng rất phát triển
Như ta đã biết luật pháp là những quy định bắt buộc do nhà nước ban hành nhằm chế định những hành vi của con người nhằm ổn định đời sống kinh tế, văn hoá, xã hội, điều tiết các mối quan hệ xã hội. Luật pháp chỉ ra đời khi đất nước có nền kinh tế phát triển đến một mức độ nhất định, các mối quan hệ xã hội trở nên phức tạp, đòi hỏi luật pháp ra đời để điều tiết các mối quan hệ đó. Từ việc ổn định tình hình kinh tế, xã hội trong nước mới có thể tạo điều kiện giữ vững cương vực lãnh thổ của mình trước sự xâm nhập của các quốc gia khác Bất kỳ một quốc gia nào muốn tồn tại và phát triển cũng cần có luật pháp, nó còn là thước đo mức độ phát triển củầnh nước đó( hay nói cách khác đó chính là cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng) và tất nhiên Nhà nước Babilon cũng không nằm ngoài quy luật đó. Vì vậy chúng ta có thể hiểu được những nét cơ bản về tình hình kinh tế, chính trị, xã hội của người Lưỡng Hà cổ thông qua bộ luật của nhà nước Babilon do Quốc vương Hamôrabi ban hành, và vì vậy nó mang tên Bộ luật Hamôrabi. Bộ luật Hamôrabi không phải là bộ luật cổ nhất của nhân loại, mà nó là một trong những bộ luật hoàn chỉnh nhất thời kỳ cổ đại. Ta đã biết từ thời đại trị vì của vua Ua (TK 22-21 TCN) Lưỡng Hà đã ban hành bộ luật được cho là cổ nhất TG, phạm vi điều chỉnh của bộ luật này bao gồm các vấn đề : thừa kế tài sản; nuôi con nuôi, đia tô, bảo vệ vườn quả, trách nhiệm của người nuôi với vật nuôi, trừng phạt nô lệ. Đến TK 20 TCN nhà nước Etouna cũng ban hành bộ luật đề cập đến vấn đề hệ thống đo lường, giá cả, quan hệ nô lệ, vay nợ và lãi suất. Tuy nhiên, không bộ luật nào đầy đủ và hoàn chỉnh như bộ luật Hamôrabi.
Bộ luật Hamôrabi được chia lảm 3 phần :
- Phần mở đầu noí về sứ mạng thiêng liêng và uy quyền của nhà vua Hamôrabi và mục đích ban hành luật.
- Phần 2 là nội dung chính của bộ luật, bao gồm 282 điều luật đề cập đến các vấn đề dân sự, hôn nhân, quyền sở hữu tài sản, thuê người làm, quyền lợi và nghĩa vụ của binh lính, chế độ ruộng đất và địa tô, chế độ nô lệ.
- Phần kết nhắc lại uy quyền và công đức của Nhà vua và hiệu lực thi hành của bộ luật.

Như vậy bộ luật Hamôrabi đã đề cập đến hầu hết các vấn đề kinh tế văn hoá, chính trị, xã hội của nhà nước Babilon, bao trùm lên tất cả các giai tầng xã hội từ quan lại đến thường dân, nô lệ; quy định rõ về quan hệ giới tính.
Cho nên ta có thể tìm hiểu được tình hình kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội của Nhà nước Babilon qua bộ luật Hamôrabi.
- Về kinh tế :
Qua nội dung của các điều luật ta thấy rằng Bộ luật này tập trung điều chỉnh các mối quan hệ của nền kinh tế nông nghiệp đã phát triển ở trình độ tương đối cao, và nền kinh tế thương mại hàng hoá đã hình thành và phát triển rộng khắp. Trước hết ta thấy rằng vùng Lưỡng Hà được hai con sông Tigơrơ và Ơphrat hàng năm bồi đắp phù sa màu mỡ, rất thuận lợi cho việc phát triển nền nông nghiệp bao gồm các ngành nghề chăn nuôi và trồng trọt. Như vậy, đất đai và các sản phẩm nông nghiệp đã trở thành hàng hoá và đã từng xảy ra không ít vụ tranh chấp. Vì thế những điều luật về quyền sở hữu, chuyển nhượng đất đai; về việc mua bán gia súc và các sp nông nghiệp; và có cả những điều luật nhằm chống lại tệ nạn ăn cắp gia súc như bò, lợn cừu . Điều này đã thể hiện rõ trong các điều khổan 8, 30, 36, 38 -66. Nội dung chính của các điều luật này nhằm khuyến khích sản xuất ( Cấm để đất hoang hoá ), chế độ cống nạp của nông dân khi canh tác trên đất công thổ