Luận Văn Nhận xét phân bố vi khuẩn gây viêm phổi sơ sinh tại bệnh viện Saint Paul – Hà Nội

TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI
Chuyên ngành : Nhi Khoa
LUẬN VĂN THẠC SỸ Y HỌC
NĂM 2011

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ . 1
Chương 1: TỔNG QUAN . 3
1.1. KHÁI NIỆM VỀ VIÊM PHỔI 3
1.2. DỊCH TỄ HỌC VIÊM PHỔI SƠ SINH . 3
1.2.1. Tỷ lệ mắc bệnh . 3
1.2.2. Tỷ lệ tử vong 4
1.3. CƠ CHẾ BỆNH SINH CỦA VIÊM PHỔI DO VI KHUẨN . 4
1.4. CHẨN ĐOÁN VIÊM PHỔI SƠ SINH . 5
1.4.1. Đặc điểm lâm sàng 5
1.4.2. Đặc điểm cận lâm sàng . 7
1.5. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM VI KHUẨN GÂY BỆNH THƯỜNG GẶP 10
1.5.1. Klebsiella pneumoniae 10
1.5.2. Escherichia coli 11
1.5.3. Pseudomonas aeruginosa . 12
1.5.4. Staphylococcus aureus 13
1.5.5. Streptococcus pyogenes 15
1.6. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU . 16
1.6.1. Trên thế giới . 16
1.6.2. Tại Việt Nam 18
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 20
2.1. ĐỊA ĐIỂM VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU . 20
2.1.1. Địa điểm nghiên cứu . 20
2.1.2. Thời gian nghiên cứu 20
2.2. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU . 20
2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 21
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu . 21
2.3.2. Cỡ mẫu 21
2.3.3. Các biến số và chỉ số nghiên cứu . 21
2.3.4. Công cụ thu thập số liệu 24
2.3.5. Quy trình thu thập dữ liệu 244
2.3.6. Xác định căn nguyên vi khuẩn gây bệnh và sự nhạy cảm kháng sinh . 25
2.3.7. Đạo đức nghiên cứu 26
2.3.8. Xử lý số liệu 266
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 27
3.1. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA MẪU NGHIÊN CỨU 27
3.1.1. Giới 27
3.1.2. Cân nặng` . 28
3.1.3. Tuổi thai khi sinh 28
3.1.4. Tuổi mắc bệnh 29
3.1.5. Phân bố bệnh theo tháng . 30
3.1.6. Đặc điểm lâm sàng 31
3.1.7. Đặc điểm cận lâm sàng . 32
3.2. KẾT QUẢ VỀ VI KHUẨN GÂY BỆNH . 34
3.2.1. Phân bố tác nhân gây bệnh 34
3.2.2. Tỷ lệ vi khuẩn Gram (-) và Gram (+) chung . 35
3.2.3. Vi khuẩn gây viêm phổi cộng đồng và viêm phổi bệnh viện 36
3.2.4. Kháng sính đồ của vi khuẩn thường gặp . 37
Chương 4: BÀN LUẬN . 41
4.1. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA MẪU NGHIÊN CỨU 41
4.1.1. Đặc điểm dịch tễ . 41
4.1.2. Đặc điểm lâm sàng 42
4.1.3. Đặc điểm cận lâm sàng . 47
4.2. ĐẶC ĐIỂM VI KHUẨN GÂY BỆNH . 49
4.2.1. Vi khuẩn gây viêm phổi sơ sinh . 49
4.2.2. Độ nhạy cảm của các chủng vi khuẩn phân lập được 51
KẾT LUẬN . 59
KIẾN NGHỊ 61
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1: Các nguyên nhân gây bệnh viêm phổi sơ sinh . 9
Bảng 3.1: Phân bố bệnh nhân theo cân nặng lúc vào viện . 28
Bảng 3.2: Phân bố bệnh nhân theo tuổi thai . 28
Bảng 3.3: Tuổi khi mắc bệnh . 29
Bảng 3.4: Thời gian bị bệnh trước khi vào viện 29
Bảng 3.5: Triệu chứng lâm sàng khi vào viện 31
Bảng 3.6: Số lượng bạch cầu . 33
Bảng 3.7: Số lượng bạch cầu đa nhân trung tính . 33
Bảng 3.8: Định lượng CRP trong máu . 34
Bảng 3.9: Phân bố vi khuẩn gây bệnh phân lập được 34
Bảng 3.10: Mức nhạy cảm kháng sinh của vi khuẩn K.pneumonia 37
Bảng 3.11: Mức nhạy cảm kháng sinh của vi khuẩn P.aeruginosa . 38
Bảng 3.12: Mức nhạy cảm kháng sinh của vi khuẩn E.coli . 39
Bảng 3.13: Mức độ nhạy cảm kháng sinh của vi khuẩn Streptococcus pyogenes . 40
Bảng 4.1: Vi khuẩn gây viêm phổi sơ sinh qua các nghiên cứu. 49
Bảng 4.2: Mức độ nhạy cảm kháng sinh của vi khuẩn Gram (-) 51
Bảng 4.3: Mức độ kháng kháng sinh của Klebsiella pneumonia theo các nghiên cứu 52
Bảng 4.4: Mức độ kháng kháng sinh của Pseudomonas aeruginosa theo các nghiên cứu . 54
Bảng 4.5: Mức độ kháng kháng sinh của vi khuẩn E.coli 55
Bảng 4.6: Mức độ kháng kháng sinh của vi khuẩn Gram (+) . 56
Bảng 4.7: Mức độ kháng kháng sinh của vi khuẩn Streptococcus pyogenes. 57
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1: Tỷ lệ nam, nữ . 27
Biểu đồ 3.2: Phân bố bệnh nhân nghiên cứu theo tháng . 30
Biểu đồ 3.3: Hình ảnh Xquang phổi . 32
Biểu đồ 3.4: Tỷ lệ vi khuẩn Gram (+) và Gram (-) chung. 35
Biểu đồ 3.5. Vi khuẩn gây viêm phổi bệnh viện và viêm phổi cộng đồng 36
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Vi khuẩn Klebsiella pneumoniae trên tiêu bản nhuộm . 10
Hình 1.2: Trực khuẩn mủ xanh 12
Hình 1.3 : Staphylococcus aureus 14

ĐẶT VẤN ĐỀ
Viêm phổi là một bệnh nhiễm khuẩn thường gặp ở trẻ em dưới 5 tuổi nhất là ở sơ sinh và cũng là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Trong đó, viêm phổi sơ sinh chiếm gần một nửa tử vong do viêm phổi nói chung và là một trong những nguyên nhân gây tử vong cao nhất trong giai đoạn chu sinh [8], [38].
Do đặc điểm giải phẫu và sinh lý ở đường hô hấp trẻ sơ sinh chưa phát triển đầy đủ so với trẻ lớn, nên viêm phổi ở trẻ sơ sinh có những đặc điểm riêng biệt như: triệu chứng lâm sàng thường không điển hình và viêm phổi thường diễn tiến nặng hơn. Bên cạnh đó, do hệ thống miễn dịch chưa phát triển đầy đủ, khả năng tự bảo vệ của cơ thể còn hạn chế nên trẻ sơ sinh rất dễ bị nhiễm khuẩn. Đặc biệt là sự thiếu hụt các kháng thể đặc hiệu như IgM, IgA trong dịch tiết đường hô hấp, do đó làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn, đặc biệt vi khuẩn Gram (-), thường gặp là viêm phổi và dẫn đến tử vong [3]. Ở những nước đang phát triển, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính rằng gần 800.000 tử vong sơ sinh xảy ra mỗi năm từ nhiễm trùng hô hấp cấp tính, chủ yếu là viêm phổi [37]. Do đó, viêm phổi ở trẻ sơ sinh cần được quan tâm hàng đầu vì mức độ phổ biến của nó và giảm được tỉ lệ tử vong do viêm phổi sơ sinh nghĩa là giảm được tỉ lệ tử vong do viêm phổi ở trẻ em nói chung.
Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây viêm phổi như virus, vi khuẩn và nấm. Tuy nhiên, theo nhiều nghiên cứu, tại những nước đang phát triển, căn nguyên chủ yếu vẫn là vi khuẩn. Theo các nghiên cứu trong nước thì vi khuẩn thường gặp trong viêm phổi sơ sinh là vi khuẩn Gram âm: nghiên cứu của Tô Thanh Hương thì Klebsiella lại chiếm 52,4%, còn E.coli là 19% [19], còn 2
trong nghiên cứu của tác giả Khu Thị Khánh Dung thấy Klebsiella chiếm tỷ lệ 47,9%, E.coli chiếm 19,1% [8]. Ngày nay, cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, nhiều loại kháng sinh mới ra đời đã giúp ích rất nhiều trong điều trị các bệnh nhiễm khuẩn, trong đó có viêm phổi. Tuy nhiên, cùng với đó là sợ đề kháng kháng sinh của vi khuẩn cũng ngày càng gia tăng, đặc biệt các vi khuẩn Gram âm, vì vậy, tỉ lệ tử vong do viêm phổi sơ sinh vẫn còn cao. Từ năm 2004, khoa sơ sinh Bệnh viện Saint Paul đã áp dụng các phương pháp điều trị mới, đặc biệt là thở CPAP, thở máy, thay máu. Chính vì vậy, số bệnh nhân nặng được giữ lại điều trị tại khoa ngày càng tăng lên đồng nghĩa với tình trạng nhiễm trùng bệnh viện, bộ mặt vi khuẩn gây bệnh cũng đã thay đổi theo. Mặc dù, trên thế giới cũng như trong nước đã có nhiều nghiên cứu về nguyên nhân của viêm phổi sơ sinh, tuy nhiên tại Bệnh viên Saint Paul thì vẫn chưa có nghiên cứu nào về viêm phổi sơ sinh. Để góp phần nâng cao chất lượng công tác điều trị bệnh viêm phổi sơ sinh tại bệnh viên Saint Paul, biết được nguyên nhân viêm phổi phổ biến hiện nay có gì thay đổi so với 10 năm trước đây, chúng tôi quyết định tiến hành đề tài nghiên cứu: “Nhận xét phân bố vi khuẩn gây viêm phổi sơ sinh tại bệnh viện Saint Paul – Hà Nội”. nhằm mục hai tiêu:
1. Mô tả đặc điểm dịch tễ học, lâm sàng, cận lâm sàng viêm phổi sơ sinh tại bệnh viện Saint Paul.
2. Phân bố vi khuẩn gây bệnh viêm phổi sơ sinh.