Luận Văn Nhận xét đặc điểm lâm sàng cận lâm sàng và một số nguyên nhân hay gặp ở bệnh nhân suy giáp tại tuyến

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO --------- BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI
Chuyên ngành : BỆNH HỌC NỘI KHOA
LUẬN VĂN THẠC SỸ Y HỌC
HÀ NỘI - 2009
MỤC LỤC ( Luận văn dài 90 trang có File WORD)
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1 LỊCH SỬ BỆNH VÀ THUẬT NGỮ . 3
1.2 GIẢI PHẪU CỦA TUYẾN GIÁP . 4
1.3 SINH TỔNG HỢP HORMON TUYẾN GIÁP . 5
1.3.1 Nhu cầu Iod và phân bố Iod trong tuyến giáp 5
1.3.2 Các giai đoạn tổng hợp hormon tuyến giáp 6
1.3.3 Vận chuyển và bài xuất hormon tuyến giáp . 8
1.4 TÁC DỤNG SINH LÝ CỦA HORMON TUYẾN GIÁP . 8
1.4.1 Tác dụng lên sự phát triển của cơ thể 8
1.4.2 Tác dụng lên chuyển hóa tế bào 9
1.4.3 Tác dụng lên chuyển hóa Glucid . 9
1.4.4 Tác dụng lên chuyển hóa Lipid . 10
1.4.5 Tác dụng lên chuyển hóa Protein 10
1.4.6 Tác dụng trên chuyển hóa vitamin 10
1.4.7 Tác dụng trên hệ thống thần kinh cơ . 10
1.4.8 Tác dụng lên hệ thống tim mạch . 11
1.4.9 Tác dụng trên hệ da, cơ, xương . 11
1.4.10 Tác dụng trên hệ huyết học 12
1.4.11 Tác dụng trên hệ tiêu hóa 12
1.5 SINH LÝ BỆNH CỦA SUY GIÁP TẠI TUYẾN . 12
1.6 NGUYÊN NHÂN CỦA SUY GIÁP TẠI TUYẾN 13
1.7 TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG CỦA SUY GIÁP 14
1.7.1 Hội chứng giảm chuyển hóa . 14
1.7.2 Hội chứng da và niêm mạc . 14
1.7.3 Nội tiết 15
1.8 XÉT NGHIỆM CẬN LÂM SÀNG . 15
1.8.1 Xét nghiệm chẩn đoán suy giáp . 15
1.8.2 Xét nghiệm chẩn đoán nguyên nhân suy giáp 15
1.9 BIẾN CHỨNG CỦA SUY GIÁP 16
1.9.1 Hôn mê phù niêm 16
1.9.2 Biến chứng tim mạch 16
1.9.3 Biến chứng thần kinh tâm thần . 17


1.9.4 Phù toàn thân ở bệnh nhân phù niêm 17
1.10 CHẨN ĐOÁN SUY GIÁP . 17
1.10.1 Chẩn đoán xác định . 17
1.10.2 Chẩn đoán nguyên nhân gây suy giáp tại tuyến . 18
1.11 TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRÊN THẾ GIỚI VÀ TRONG NƯỚC VỀ SUY GIÁP . 20
Chương 2 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 22
2.1 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 22
2.1.1 Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân nghiên cứu . 22
2.1.1.1 Lâm sàng . 22
2.1.1.2 Cận lâm sàng . 23
2.1.2 Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân . 23
2.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 24
2.2.1 Thiết kế nghiên cứu . 24
2.2.2 Thu thập số liệu . 24
2.2.2.1 Hỏi bệnh 24
2.2.2.2 Khám lâm sàng . 25
2.2.2.3 Các xét nghiệm cận lâm sàng . 26
2.3 XỬ LÝ SỐ LIỆU . 28
2.4 VẤN ĐỀ ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU . 28
Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU . 29
3.1 MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CỦA BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU 29
3.1.1 Tuổi của các bệnh nhân . 29
3.1.2 Phân bố bệnh theo giới 30
3.1.3 Chỉ số khối cơ thể của bệnh nhân suy giáp tại tuyến 30
3.1.4 Thời gian phát hiện bệnh . 31
3.2 ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG . 32
3.2.1 Triệu chứng lâm sàng 32
3.2.2 Các biến chứng thường gặp . 33
3.3 ĐẶC ĐIỂM CẬN LÂM SÀNG . 34
3.3.1 Xét nghiệm Hormon tuyến giáp và Hormon kích thích tuyến giáp của tuyến yên 34
3.3.2 Nồng độ anti-TPO . 35
3.3.3 Tương quan giữa nồng độ FT3, FT4 và nồng độ TSH ở bệnh nhân suy giáp tại tuyến 36
3.3.4 Các thành phần Lipid máu 38
3.3.5 Tương quan giữa nồng độ LDL-C và nồng độ TSH ở bệnh nhân suy giáp tại tuyến: . 40
3.3.6 Xét nghiệm công thức máu . 41
3.3.7 Siêu âm tuyến giáp 42
3.4 MỘT SỐ NGUYÊN NHÂN HAY GẶP GÂY SUY GIÁP TẠI TUYẾN 42
3.5 NỒNG ĐỘ HORMON Ở CÁC NHÓM NGUYÊN NHÂN GÂY SUY GIÁP TẠI TUYẾN 44
3.6 MỨC ĐỘ SUY GIÁP 47
3.6.1 Mức độ suy giáp ở các nhóm nguyên nhân gây suy giáp tại tuyến 47
3.6.2 Mức độ suy giáp ở các bệnh nhân có biến chứng tràn dịch màng tim48
Chương 4 BÀN LUẬN 49
4.1 ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU 49
4.1.1 Tuổi . 49
4.1.2 Giới . 50
4.1.3 Chỉ số khối cơ thể . 51
4.1.4 Thời gian phát hiện bệnh 51
4.2 ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG 54
4.2.1 Triệu chứng lâm sàng . 54
4.2.2 Một số biến chứng hay gặp . 55
4.3 ĐẶC ĐIỂM CẬN LÂM SÀNG 57
4.3.1 Hormon tuyến giáp FT3, FT4 . 57
4.3.2 Hormon kích thích tuyến giáp của tuyến yên TSH 58
4.3.3 Định lượng anti-TPO 59
4.3.4 Tình trạng rối loạn Lipid máu . 60
4.3.5 Tình trạng thiếu máu . 61
4.3.6 Siêu âm tuyến giáp . 62
4.4 MỘT SỐ NGUYÊN NHÂN GÂY SUY GIÁP TẠI TUYẾN . 63
4.4.1 Suy giáp do viêm tuyến giáp mạn tính Hashimoto 63
4.4.2 Suy giáp sau phẫu thuật tuyến giáp 64
4.4.3 Suy giáp sau điều trị I-131 64
4.4.4 Một số nguyên nhân khác . 66
KẾT LUẬN 67
KIẾN NGHỊ . 69

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Bảng xếp loại BMI . 25
Bảng 2.2: Đánh giá các rối loạn lipid máu 27
Bảng 3.1 Thời gian phát hiện bệnh . 31
Bảng 3.2 Nồng độ hormon trung bình . 34
Bảng 3.3 Nồng độ cholesterol máu ở bệnh nhân suy giáp tại tuyến 38
Bảng 3.4 Nồng độ Triglycerid máu ở bệnh nhân suy giáp tại tuyến . 38
Bảng 3.5 Tỷ lệ rối loạn Lipid máu ở bệnh nhân suy giáp tại tuyến . 39
Bảng 3.6 Hình ảnh tuyến giáp trên siêu âm 42
Bảng 3.7 Các nguyên nhân thường gặp gây suy giáp tại tuyến 42
Bảng 3.8 Nồng độ hormon FT3 ở các nhóm nguyên nhân gây suy giáp tại tuyến Bảng 3.9 Nồng độ hormon FT4 ở các nhóm nguyên nhân gây suy giáp tại tuyến Bảng 3.10 Nồng độ hormon TSH ở các nhóm nguyên nhân gây suy giáp tại tuyến
Bảng 3.11 Mức độ suy giáp ở các nhóm nguyên nhân gây suy giáp tại tuyến .47
Bảng 3.12 Mức độ suy giáp ở các bệnh nhân suy giáp tại tuyến có biến chứng tràn dịch màng tim 48
Bảng 4.1 Tuổi trung bình của bệnh nhân suy giáp tại tuyến . 49
Bảng 4.2 Các triệu chứng lâm sàng theo một số tác giả 54
Bảng 4.3 Tỷ lệ suy giáp sau điều trị I – 131 theo một số tác giả ở các . 65 bệnh viện tại Việt Nam 65


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1: Phân bố nhóm tuổi . 29
Biểu đồ 3.2: Phân bố bệnh theo giới 30
Biểu đồ 3.3: Phân bố BMI của bệnh nhân suy giáp tại tuyến . 30
Biểu đồ 3.4: Các triệu chứng lâm sàng thường gặp . 32
Biểu đồ 3.5: Các biến chứng thường gặp 33
Biểu đồ 3.6: Nồng độ anti-TPO ở các nhóm nguyên nhân gây suy giáp tại tuyến
Biểu đồ 3.7: Tương quan giữa FT3 và TSH ở bệnh nhân suy giáp tại tuyến
Biểu đồ 3.8: Tương quan giữa FT4-TSH ở bệnh nhân suy giáp tại tuyến
Biểu đồ 3.9: Phân bố tỷ lệ rối loạn Lipid máu ở bệnh nhân suy giáp tại tuyến
Biểu đồ 3.10: Tương quan giữa LDL-C và TSH ở bệnh nhân suy giáp tại tuyến
Biểu đồ 3.11: Các loại thiếu máu . 41
Biểu đồ 3.12: Các nguyên nhân gây suy giáp tại tuyến . 43
Biểu đồ 4.1: Tương quan giữa thời gian điều trị I-131 và tỷ lệ bị suy giáp




ĐẶT VẤN ĐỀ

Suy giáp là hội chứng đặc trưng bằng tình trạng suy giảm chức năng tuyến giáp, sản xuất hormon tuyến giáp không đầy đủ so với nhu cầu của cơ thể, gây nên tổn thương ở các mô, cơ quan, các rối loạn chuyển hóa trên lâm sàng, xét nghiệm [7],[8],[65].
Trong y văn cổ, suy giáp được mô tả chung với hội chứng phù, sau đó bệnh được gọi bằng nhiều thuật ngữ không thống nhất như bệnh đần địa phương, Myxoedema. Cùng với những bước phát triển nhảy vọt của nền y sinh học thế giới, bệnh đã được hiểu biết rõ về nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị nên đã thống nhất tên gọi chung là suy giáp (Hypothyroidism) [3],[19],[20].
Suy giáp là hội chứng khá phổ biến trong nhóm bệnh lý tuyến giáp. Theo nghiên cứu của Lê Huy Liệu và cộng sự qua 1784 trường hợp tại khoa Nội tiết-Đái tháo đường Bệnh viện Bạch Mai năm 1991, suy giáp chiếm tỷ lệ
5,4% đứng hàng thứ ba trong các bệnh lý tuyến giáp, sau hội chứng cường giáp (82,1%) và bướu cổ đơn thuần (5,9%) [15]. Bệnh có xu hướng ngày càng tăng lên.
Suy giáp được phân loại thành suy giáp tại tuyến và suy giáp ngoài tuyến. Suy giáp tại tuyến là tình trạng suy giảm chức năng tuyến giáp do bản thân tuyến giáp dẫn đến giảm sản xuất hormon tuyến giáp. Suy giáp ngoài tuyến là do suy vùng dưới đồi hoặc tuyến yên, có liên quan tới chế tiết TSH làm giảm nồng độ TSH trong máu.
Có nhiều nguyên nhân gây nên suy giáp tại tuyến, do bệnh lý tại tuyến giáp (viêm tuyến giáp mạn tính Hashimoto ), bên cạnh đó còn nhóm nguyên nhân do chính các thầy thuốc gây ra (sau điều trị bệnh Basedow bằng phẫu thuật cắt toàn bộ tuyến giáp hay sau điều trị bằng phóng xạ ). Mặt khác, các triệu chứng của bệnh tiến triển âm thầm, không rầm rộ nên mặc dù có bệnh song bệnh nhân thường không để ý, không đi khám bệnh hoặc có đi khám bệnh thì lại đi khám ở nhiều chuyên khoa khác nhau nên bệnh thường phát hiện muộn, ảnh hưởng đến sức khoẻ và khả năng lao động của bệnh nhân.
Suy giáp gây ra các rối loạn chuyển hóa ở mọi cơ quan và tổ chức trong cơ thể với đặc điểm xuất hiện các triệu chứng lâm sàng từ từ so với biến đổi nồng độ hormon tuyến giáp trong máu. Chính vì vậy chẩn đoán bệnh thường muộn, khi bệnh nhân đã có các biến chứng nặng đe dọa tính mạng người bệnh [3],[20],[23]. Tuy vậy, nếu nắm vững các triệu chứng lâm sàng của bệnh, có thể phát hiện sớm được bệnh, điều trị rất hiệu quả, đơn giản, chi phí điều trị thấp, bệnh nhân có thể nhanh chóng hồi phục.
Trên thế giới đã có nhiều công trình nghiên cứu về suy giáp, tại Việt Nam mới có một số công trình nghiên cứu về suy giáp ngoài tuyến nhưng chưa có nhiều về suy giáp tại tuyến. Mặt khác tại bệnh viện Bạch Mai đã thực hiện được một số thăm dò hiện đại giúp cho việc chẩn đoán được các nguyên nhân của suy giáp tại tuyến. Do vậy chúng tôi nghiên cứu đề tài này với mục tiêu sau:
1. Nhận xét đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh nhân suy giáp tại tuyến.
2. Tìm hiểu một số nguyên nhân hay gặp của suy giáp tại tuyến.