Tài liệu Nguyễn Thái Học "Chết vì tổ quốc, chết vinh quang

Nguyễn Thái Học Chết vì tổ quốc, chết vinh quang

Mourir pour sa patrie
C'est le sort le plus beau
Le plus digne .
d'en vie .
(Chết vì tổ quốc
Chết vinh quang
Lòng ta sung sướng
Trí ta nhẹ nhàng .)

Bốn câu thơ bằng tiếng Pháp trên là của Nguyễn Thái Học đọc tại pháp trường trước khi bị Pháp xử chém vào ngày 17 tháng 6 năm 1930. Nội dung bài thơ nói lên lòng tự hào được vinh dự làm người cống hiến, hy sinh cho đất nước và dân tộc, thể hiện thần thái của người tử tù hiên ngang đón nhận cái chết trước mặt kẻ thù.

Nguyễn Thái Học sinh năm 1901 tại làng Phổ Tang, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Yên (nay là tỉnh Vĩnh Phúc). Lúc còn trẻ, Nguyễn Thái Học theo học trường cao đẳng sư phạm và cao đẳng thương mại Đông Dương ở Hà Nội. Nguyễn Thái Học là một trong những người thành lập đảng Quốc Dân Đảng Việt Nam. Trong những năm 20 của thế kỷ 20, trên đất nước ta đã xuất hiện nhiều tổ chức chính trị với mục tiêu là chống Pháp, giải phóng dân tộc. Việt Nam Quốc Dân Đảng là một trong những tổ chức chính trị tiêu biểu theo khuynh hướng dân chủ tư sản. Tiền thân của đảng Việt Nam Quốc Dân Đảng là nhóm Nam Đồng Thư xã do Phạm Tuấn Tài thành lập tại Hà Nội. Nam Đồng Thư xã là cơ quan xuất bản những sách báo yêu nước thời bấy giờ, nhằm khích lệ tinh thần yêu nước, ý thức dân tộc trong nhân dân. Đây cũng là nơi gặp gỡ của lớp thanh niên trí thức yêu nước có tinh thần chống Pháp, giải phóng dân tộc. Ngày 25 tháng 12 năm 1927 thành lập Việt Nam Quốc Dân Đảng và Nguyễn Thái Học được cử làm đảng trưởng. Khi mới thành lập, Việt Nam Quốc Dân Đảng chưa đề ra được một đường lối chính trị rõ ràng. Trong hơn 3 năm thành lập, đảng này đã thay đổi nhiều lần chính cương và điều lệ. Khi mới thành lập, đảng đề ra mục đích: Trước làm cách mạng quốc gia, sau làm cách mạng thế giới. Đến tháng 7 năm 1928, Quốc Dân Đảng xác định tôn chỉ là: Chủ nghĩa xã hội dân chủ. Đến năm 1929, thay bằng ba nguyên tắc tư tưởng giống như cuộc cách mạng tư sản Pháp: Tự do, bình đẳng, bác ái. Đến năm 1930, lại mô phỏng theo cương lĩnh của Quốc Dân Đảng Trung Hoa, lấy chủ nghĩa Tam dân của Tôn Dật Tiên làm cương lĩnh mục đích chính trị. Thành phần tham gia chủ yếu của Việt Nam Quốc Dân Đảng là trí thức, viên chức, học sinh, thân hào nhân sĩ và binh lính người Việt trong quân đội Pháp. Sau một thời gian tổ chức bí mật, đến đầu năm 1929, Quốc Dân Đảng đề ra chủ trương ám sát, khủng bố để kích động phong trào cách mạng. Sau khi Bazin - một trùm mộ phu người Pháp bị ám sát, thực dân Pháp tập trung triển khai kế hoạch khủng bố, bắt cầm tù những người yêu nước. Hàng loạt đảng viên và quần chúng có cảm tình với đảng bị bắt. Nhiều cơ sở tổ chức của đảng hầu như bị phá vỡ. Việt Nam Quốc Dân Đảng đang bị Pháp truy lùng ráo riết. Trước tình thế nguy cấp, ngày 17 tháng 09 năm 1929, Việt Nam Quốc Dân Đảng mở hội nghị tại Lạc Đạo (Hải Dương) vội vàng chủ trương khởi nghĩa vào ngày 10 tháng 02 năm 1930 bằng cách tấn công vào các trại lính và cơ sở quân sự của Pháp ở Yên Bái, Hưng Hóa, Lâm Thao, Hải Dương, Kiến An . Nhưng do Pháp kiểm soát gắt gao, thời điểm khởi nghĩa của các địa phương không thể nổ ra cùng một lúc. Nguyễn Khắc Nhu chỉ đạo khởi nghĩa ở Sơn Tây, Phú Thọ, Yên Bái . Nguyễn Thái Học chỉ đạo khởi nghĩa ở Hải Phòng, Hải Dương, Kiến An. Đêm ngày 9 tháng 2 năm 1930, khởi nghĩa tại Yên Bái. Nhưng đến sáng ngày 10 tháng 02 năm 1930, Pháp tập trung lực lượng phản công. Cuộc khởi nghĩa bị dập tắt. Trong vòng một tuần lễ, cuộc khởi nghĩa ở các địa phương khác cũng bị thất bại nặng nề.