Tiến Sĩ Nghiên cứu xử lý đất nông nghiệp ô nhiễm chì (pb), đồng (cu), kẽm (zn) bằng biện pháp sinh học

Luận án tiến sĩ năm 2011
Đề tài: NGHIÊN CỨU XỬ LÝ ĐẤT NÔNG NGHIỆP Ô NHIỄM CHÌ (Pb), ĐỒNG (Cu), KẼM (Zn) BẰNG BIỆN PHÁP SINH HỌC

MỤC LỤC
Lời cam ñoan i
Lời cảm ơn ii
Mục lục iii
Danh mục ký hiệu và các chữ viết tắt vi
Danh mục bảng vii
MỞ ðẦU 1
1. Tính cấp thiết của ñề tài 1
2. Mục tiêu nghiên cứu 2
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài 2
3.1. Ý nghĩa khoa học 2
3.2. Ý nghĩa thực tiễn 2
4. ðóng góp mới của ñề tài 3
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU4
1.1. Tổng quan về ô nhiễm ñất và ô nhiễm kim loại nặng trong ñất4
1.1.1. Khái niệm về ô nhiễm ñất 4
1.1.2. Khái niệm về kim loại nặng 5
1.2. Tình hình ô nhiễm kim loại nặng trong ñất trênthế giới và ở Việt Nam 6
1.2.1. Tình hình ô nhiễm kim loại nặng trên thế giới 6
1.2.2. Tình hình ô nhiễm kim loại nặng ở Việt Nam8
1.3. Các phương pháp xử lý ñất ô nhiễm kim loại nặng16
1.3.1. Các phương pháp vật lý 16
1.3.2. Các phương pháp hoá học 17
1.3.3. Các phương pháp sinh học18
1.4. Những nghiên cứu về mối quan hệ giữa vi sinh vật vùng rễ với thực vật
trong hấp thu, chuyển hóa kim loại nặng trong ñất33
1.5. Tình hình nghiên cứu xử lý ñất ô nhiễm kim loại nặng bằng phương
pháp sinh học ở Việt Nam 38
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học nông nghiệp .
iv
1.5.1. Tình hình sử dụng thực vật38
1.5.2. Tình hình sử dụng vi sinh vật41
1.6. Các kết quả nghiên cứu về cơ chế tác ñộng của vi sinh vật ñến sự tích
luỹ kim loại nặng của thực vật 42
1.6.1. Cơ chế thay ñổi pH ñất ñể tăng sự hoà tan của kim loại nặng43
1.6.2. Cơ chế kích thích sinh trưởng thực vật45
CHƯƠNG 2 VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊNCỨU48
2.1. Nội dung nghiên cứu 48
2.2. Vật liệu 49
2.2.1. ðất 49
2.2.2. Thực vật 49
2.2.3. Môi trường 49
2.2.4. Chế phẩm vi sinh vật 50
2.3. Phương pháp nghiên cứu 50
2.3.1. Phân tích tính chất lý, hóa học của ñất50
2.3.2. Phân tích hàm lượng kim loại nặng trong ñất,trong cây và ñánh giá mức
ñộ ô nhiễm kim loại nặng của ñất (Cu, Pb, Zn)51
2.3.3. Lấy mẫu phân lập và tuyển chọn các chủng vi sinh vật vùng rễ có khả
năng chống chịu, chuyển hóa kim loại nặng cao và kết hợp với thực vật 51
2.3.4. ðánh giá ñặc tính sinh học của các chủng vi sinh vật53
2.3.5. Bố trí thí nghiệm 54
CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN62
3.1. Vài nét về ñịa ñiểm nghiên cứu 62
3.2. Tính chất lý, hóa học của ñất nông nghiệp thônðông Mai, xã Chỉ ðạo,
huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên 63
3.3. Mức ñộ ô nhiễm Pb, Cu, Zn trong ñất nghiên cứu65
3.4. Phân lập, tuyển chọn vi sinh vật có khả năng chống chịu và chuyển hóa
Pb, Cu, Zn 69
3.4.1. Kết quả phân lập vi sinh vật trên ñất ô nhiễm Pb, Cu, Zn70
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học nông nghiệp .
v
3.4.2. ðánh giá khả năng chống chịu Pb, Cu, Zn của các chủng vi sinh vật phân
lập ñược 74
3.5. Phân loại và ñánh giá các ñặc ñiểm sinh học các chủng vi sinh vật
tuyển chọn 75
3.5.1. Phân loại các chủng vi sinh vật tuyển chọn75
3.5.2. ðánh giá ñặc ñiểm sinh học của các chủng vi sinh vật81
3.6. ðánh giá sự kết hợp giữa vi sinh vật với thực vật trong xử lý ñất ô
nhiễm Pb, Cu, Zn 85
3.6.1. Ảnh hưởng của các chủng vi sinh vật ñến sinhtrưởng và khả năng tích
luỹ Pb, Cu, Zn của các cây thí nghiệm 85
3.6.2. So sánh ảnh hưởng của vi sinh vật ñến sự tích lũy Pb, Cu, Zn của cây
mương ñứng với một số yếu tố khác89
3.6.3. ðánh giá sự kết hợp của vi sinh vật với thựcvật ngoài ñồng ruộng94
3.7. ðánh giá hiệu quả xử lý ñất ô nhiễm Pb, Cu, Zncủa chế phẩm vi sinh
khi kết hợp với thực vật 109
3.7.1. Sinh khối cây hướng dương và mương ñứng109
3.7.2. Khả năng tích lũy Pb, Cu, Zn của cây hướng dương và mương ñứng111
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 115
1. KẾT LUẬN 115
2. KIẾN NGHỊ 116
TÀI LIỆU THAM KHẢO 118
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học nông nghiệp .
vi
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt Nghĩa ñầy ñủ
ACC 1-Aminocyclopropane 1-Carboxylic Acid
BVTV Bảo vệ thực vật
CS Cộng sự
IAA Indol Acetic Acid
KLN Kim loại nặng
PAHs Polycyclic Aromatic Hydrocacbons
PCB PolyChlorinated Biphenyl
PCE Perchloroethene
PCP PentaChloroPhenyl
PCR Polymerase Chain Reaction (phản ứng chuỗi trùnghợp)
QCVN Quy chuẩn Việt Nam
SPI Soil Pollution Index (chỉ số ô nhiễm ñất)
USD ðồng ñô la Mỹ
VSV Vi sinh vật
WHO World Health Organization (Tổ chức Y tế thế giới)
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học nông nghiệp .
vii
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Nồng ñộ kim loại nặng trong một số mẫu ñất nông nghiệp tại
tỉnh Hamadan - miền Tây Iran (mg/kg)8
Bảng 1.2. Hàm lượng cadimi trong một số loại ñất ở Việt Nam10
Bảng 1.3. Hàm lượng kim loại nặng trong ñất tại khuvực Công ty Pin Văn
ðiển và Orion Hanel 11
Bảng 1.4. Hàm lượng chì và cadimi trong ñất và chỉ số ô nhiễm ñất (SPI) chì và
cadimi trong ñất các khu vực nghiên cứu tại Làng Hích, Thái
Nguyên 12
Bảng 1.5. Hàm lượng Pb và Cd tổng số trong ñất và rau muống thu từ các
khu vực khác nhau 13
Bảng 1.6. Hàm lượng một số kim loại nặng dạng tổng số trong các mẫu ñất
trồng hoa ở xã Tây Tựu, huyện Từ Liêm, Hà Nội (ppm)15
Bảng 1.7. Khả năng phá hủy chất hữu cơ bằng con ñường sinh học19
Bảng 1.8. Một số loài thực vật cho sinh khối nhanh có thể sử dụng ñể xử
lý kim loại nặng trong ñất31
Bảng 1.9. Hàm lượng Ni, Cu, Zn trong các bộ phận của cây thầu dầu37
(Ricinus communis) 37
Bảng 1.10. Hàm lượng kim loại nặng tích lũy trong cây theo thời gian40
Bảng 2.1. Một số tính chất lý hóa học của ñất thí nghiệm61
Bảng 3.1. Một số tính chất vật lý, hóa học của ñất nông nghiệp thôn ðông
Mai – xã Chỉ ðạo - huyện Văn Lâm - tỉnh Hưng Yên64
Bảng 3.2. Hàm lượng kim loại nặng trong ñất nông nghiệp thôn ðông Mai,
xã Chỉ ðạo, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên66
Bảng 3.3. Hàm lượng Pb, Cu, Zn tổng số trong ñất tại mỏ Làng Hích, xã
Tân Long, huyện ðồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên68
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học nông nghiệp .
viii
Bảng 3.4. Các chủng vi sinh vật có khả năng chống chịu kim loại nặng
ñược phân lập từ ñất nông nghiệp bị ô nhiễm xã Chỉ ðạo, Văn
Lâm, Hưng Yên 71
Bảng 3.5. Các chủng vi sinh vật có khả năng chống chịu kim loại nặng
ñược phân lập tại ñất khu khai thác mỏ kẽm chì LàngHích73
Bảng 3.6. Ảnh hưởng của pH ñến sinh trưởng và phát triển của các chủng
vi sinh vật 82
Bảng 3.7. Khả năng chống chịu kháng sinh của các chủng vi sinh vật
tuyển chọn 82
Bảng 3.8. Ảnh hưởng của nhiệt ñộ ñến sinh trưởng vàphát triển của các
chủng vi sinh vật 83
Bảng 3.9. Khả năng tiết ra hoócmon Indol Axit Axêtic (IAA) của một số
chủng vi khuẩn phân lập từ ñất nông nghiệp ô nhiễm Pb, Cu, Zn84
Bảng 3.10. Sinh khối và hàm lượng Pb, Cu, Zn tổng số trong thân lá các
loài cây thí nghiệm 86
Bảng 3.11. Sinh khối và hàm lượng Pb, Cu, Zn tổng số trong rễ các loài
cây thí nghiệm 88
Bảng 3.12. Hàm lượng Pb, Cu, Zn trong cây mương ñứng khi xử lý các
yếu tố (mg/kg chất khô)90
Bảng 3.13. Hàm lượng Pb, Cu, Zn trong ñất trước và sau thí nghiệm92
Bảng 3.14. Sinh khối khô của cây mương ñứng và lượng Pb, Cu, Zn do cây
lấy ñi khỏi ñất 93
Bảng 3.15. Hàm lượng Pb, Cu, Zn trong cây ưa nước sau 30 ngày (mg/kg
chất khô) 96
Bảng 3.16. Hàm lượng Pb, Cu, Zn trong cây ưa nước sau 60 ngày97
Bảng 3.17. Hàm lượng Pb, Cu, Zn trong cây ưa nước sau 90 ngày98
Bảng 3.18. Sinh khối của cây ưa nước trung bình 3 vụ99
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học nông nghiệp .
ix
Bảng 3.19. Tổng lượng Pb, Cu, Zn tích lũy trong cáccây thí nghiệm
(kg/ha/vụ) 101
Bảng 3.20. Hàm lượng Pb, Cu, Zn trong cây ưa cạn sau 30 ngày102
Bảng 3.21. Hàm lượng Pb, Cu, Zn trong cây ưa cạn sau 60 ngày103
Bảng 3.22. Hàm lượng Pb, Cu, Zn trong cây ưa cạn sau 90 ngày104
Bảng 3.23. Sinh khối của các cây ưa cạn trung bình 3 vụ107
Bảng 3.24. Tổng lượng Pb, Cu, Zn tích lũy trong cáccây thí nghiệm108
Bảng 3.25. Sinh khối tươi và tỷ lệ chất khô của câyhướng dương sau 90 ngày110
Bảng 3.26. Sinh khối tươi và tỷ lệ chất khô của câymương ñứng sau 90 ngày110
Bảng 3.27. Hàm lượng Pb, Cu, Zn trong cây hướng dương (mg/kg chất khô)111
Bảng 3.28. Hàm lượng Pb, Cu, Zn trong cây mương ñứng (mg/kg khô)112
Bảng 3.29. Lượng Pb, Cu, Zn trung bình tích lũy trong cây (kg/ha)113
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học nông nghiệp .
1
MỞ ðẦU
1. Tính cấp thiết của ñề tài
ðất là tài nguyên thiên nhiên không thể tái tạo, cóvai trò vô cùng quan
trọng trong mọi hoạt ñộng sống của con người. Trongsản xuất nông nghiệp,
ñất là cơ sở sinh sống và phát triển của cây trồng,là tư liệu sản xuất cơ bản
mang tính quyết ñịnh. Tư liệu sản xuất này nếu ñược sử dụng ñúng thì không
những không bị hao mòn mà có thể ngày một tốt hơn. Ngược lại, nếu sử dụng
không ñúng, ñất sẽ bị ô nhiễm, thoái hóa, thậm chí mất khả năng sử dụng. Khi
ñất bị ô nhiễm, không chỉ hệ sinh thái bị tổn thương mà còn thông qua chuỗi
thức ăn gây nhiều bệnh hiểm nghèo trên người và ñộng vật. Do mức ñộ ảnh
hưởng ñến môi trường tự nhiên và xã hội hết sức nghiêm trọng nên ô nhiễm
ñất nói chung và ô nhiễm kim loại nặng trong ñất nói riêng ñang ngày càng
trở thành mối quan tâm hàng ñầu của các nước và khuvực trên thế giới.
Ô nhiễm kim loại nặng trong ñất có thể do nhiều nguyên nhân nhưng
chủ yếu là do các hoạt ñộng của con người ñã thải vào ñất các chất thải rắn,
nước thải hay khí thải của các hoạt ñộng công nghiệp, giao thông vận tải, các
khu dân cư, hóa chất bảo vệ thực vật và phân hoá học Tuy nhiên, nhờ khả
năng tự làm sạch của ñất với vai trò vô cùng to lớncủa hệ sinh vật ñất trong
ñó chủ yếu là vi sinh vật và thực vật, mà phần lớn ñất nói chung và ñất sản
xuất nông nghiệp nói riêng chưa bị ô nhiễm mặc dù vẫn phải hứng chịu nhiều
chất ñộc từ các nguồn khác nhau theo thời gian.
Việt Nam là một quốc gia ñang phát triển, những nguồn phát thải kim
loại nặng gây ô nhiễm ñất không những ngày càng tăng mà còn rất khó kiểm
soát. Trong số các kim loại nặng, chì, ñồng, kẽm làba nguyên tố ô nhiễm phổ
biến tại nhiều vùng trên toàn quốc. ðể xử lý ñất ô nhiễm kim loại nặng nói
chung và ô nhiễm chì, ñồng, kẽm nói riêng, có nhiềuphương pháp với những
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học nông nghiệp .
2
thuận lợi và khó khăn khác nhau. Hiện nay, xu hướngtrên thế giới và Việt
Nam là lựa chọn phương pháp sinh học, theo ñó chủ yếu là việc sử dụng thực
vật và vi sinh vật trong quá trình xử lý các vùng ñất ô nhiễm dựa trên khả
năng chuyển hóa kim loại nặng của vi sinh vật cùng với khả năng tích lũy các
chất ô nhiễm trong cơ thể các loài thực vật. Việc ưu tiên lựa chọn biện pháp
sinh học trong xử lý ô nhiễm ñất không chỉ do tính an toàn với môi trường
sinh thái mà còn bởi tính hiệu quả, dễ áp dụng cũngnhư chi phí thấp của
phương pháp này.
Tuy nhiên, một trong những nhược ñiểm của phương pháp sinh học là
thời gian xử lý kéo dài, do con người không thể tăng lượng kim loại nặng cây
trồng lấy ñi khỏi ñất trong một thời gian nhất ñịnhtheo mong muốn chủ quan.
Chính vì lẽ ñó, nghiên cứu về tổ hợp vi sinh vật – thực vật nhằm tăng sự tích
lũy kim loại nặng và tăng sinh khối thực vật qua ñórút ngắn thời gian xử lý
ñất ô nhiễm là một hướng ñi ñầy triển vọng trong việc làm sạch, phục hồi ñất
và nước bị ô nhiễm kim loại nặng.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Phân lập ñược các chủng vi sinh vật kết hợp với thực vật ñể có thể tăng
cường khả năng rút kim loại nặng khỏi ñất khi xử lýñất ô nhiễm Pb, Cu, Zn.
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài
3.1. Ý nghĩa khoa học
- Góp phần vào cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu ñể giảm hàm lượng
kim loại nặng trong ñất bằng vi sinh vật và thực vật;
- Góp phần bổ sung vào phương pháp xử lý ñất ô nhiễm kim loại nặng
bằng vi sinh vật và thực vật.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Kết quả nghiên cứu ñã góp phần giảm hàm lượng kim loại nặng trong ñất.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học nông nghiệp .
3
4. ðóng góp mới của ñề tài
- Phân lập tuyển chọn ñược 4 chủng vi sinh vật chống chịu Pb, Cu, Zn.
- Sử dụng các chủng vi sinh vật phân lập ñược kết hợp với hai loài thực
vật là hướng dương (cây trồng cạn) và mương ñứng (cây ưa nước) ñể xử lý
ñất ô nhiễm Pb, Cu, Zn.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học nông nghiệp .
4
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Tổng quan về ô nhiễm ñất và ô nhiễm kim loại nặng trong ñất
1.1.1. Khái niệm về ô nhiễm ñất
Theo Bách khoa toàn thư Việt Nam, ô nhiễm ñất là thuật ngữ chỉ sự
làm biến ñổi thành phần, tính chất của ñất gây ra bởi những tập quán phản vệ
sinh của các hoạt ñộng sản xuất nông nghiệp với những phương thức canh tác
khác nhau và do thải bỏ không hợp lí các chất cặn bã ñặc và lỏng vào ñất.
Ngoài ra, ô nhiễm ñất còn do sự lắng ñọng các chất gây ô nhiễm không khí
xuống ñất (theo nước mưa) .Các nguồn chính gây ô nhiễm ñất là: Các loại vi
khuẩn, kí sinh trùng phát sinh do việc sản xuất chăn nuôi không hợp vệ sinh,
dùng phân tươi bón cây .; các loại chất thải rắn, phóng xạ, nhựa dẻo, bao bì
nilông, kim loại, amiăng phát sinh từ các nguồn thải công nghiệp ñưa vào ñất;
các loại hoá chất ñộc hại sinh ra do sự phân huỷ các loại hoá chất sử dụng
trong nông nghiệp (như thuốc trừ sâu, diệt cỏ, kíchthích sinh trưởng .), trong
chiến tranh hoá học . ngấm vào ñất (Bách khoa toànthư Việt Nam, 2009) [3].
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ô nhiễm ñất ñược xem là tất cả các
hiện tượng các chất gây ô nhiễm làm nhiễm bẩn môi trường ñất.
Ngày nay, cùng với sự phát triển mạnh của công nghiệp, tốc ñộ ñô thị
hóa diễn ra ngày càng nhanh, vấn ñề ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm
trọng, nguyên nhân là do khí thải từ các nhà máy, các xe cơ giới làm ô nhiễm
bầu không khí, chất thải từ các nhà máy và khu dân cư ñô thị làm ô nhiễm
nguồn nước, không khí. Khi nước bị ô nhiễm thì ñất cũng bị ô nhiễm theo.
Ô nhiễm ñất còn dẫn ñến ô nhiễm các môi trường khácnhư nước ngầm,
nước mặt, không khí. Chất ô nhiễm có thể hoà tan, thấm xuống nước ngầm
hoặc có thể bị dòng nước di chuyển ñi nơi khác tạo nên sự ô nhiễm nước trên
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học nông nghiệp .
5
mặt ñất. Gió thổi có thể chuyển chất ô nhiễm ñi xa làm cho diện tích ô nhiễm
mở rộng hơn. Bởi vậy, khi ñất ô nhiễm cũng có thể trở thành nguồn gây ô
nhiễm ñối với nước và không khí. Ô nhiễm ñất không những làm giảm khả
năng sản xuất của ñất mà còn lấy ñất làm ñiểm xuất phát ñể ảnh hưởng tới
thực vật, ñộng vật và người - một số nguyên tố vi lượng hoặc siêu vi lượng có
tính ñộc hại tích luỹ lại trong nông sản, ñi vào dây chuyền thực phẩm gây tác
hại nghiêm trọng ñối với ñộng vật và con người.
Chính vì sự nguy hại của ô nhiễm ñất mà ngày càng có nhiều nghiên
cứu về biện pháp quản lý, giảm thiểu, tiến ñến loạibỏ yếu tố ô nhiễm khỏi
ñất. Mỗi phương pháp xử lý ô nhiễm có ưu và nhược ñiểm riêng, tùy từng
ñiều kiện cụ thể cũng như nguyên nhân gây nên ô nhiễm mà áp dụng cho phù
hợp. Như vậy, lựa chọn biện pháp xử lý ô nhiễm ñất là bước ñi quan trọng
không chỉ với mục tiêu phục hồi các vùng ñất ñã bị ô nhiễm, mà còn ñảm bảo
nhiều lợi ích trên phương diện kinh tế, xã hội.
1.1.2. Khái niệm về kim loại nặng
Theo Hawkes (1997) [50] kim loại nặng là các kim loại có khối lượng
riêng >5 g/cm
3
. Trong tự nhiên có hơn 70 nguyên tố kim loại nặng. Nhiều
nghiên cứu chỉ ra rằng chỉ có một số nguyên tố kim loại nặng cần thiết cho
sinh vật, ñó là các nguyên tố vi lượng như Cu, Zn, Mn .Các nguyên tố này là
phần thiết yếu trong một số enzym và cấu trúc của cơ thể sinh vật. Khi thừa
hay thiếu các nguyên tố này ñều trở nên bất lợi vớisinh vật.
ða số các kim loại nặng có ñặc tính bền vững trongmôi trường, có khả
năng gây ñộc ở nồng ñộ thấp và tích lũy lâu dài trong chuỗi thức ăn nên ñược
thế giới coi là chất nguy hại.
Các kim loại nặng vào ñất không chỉ tích tụ lại ở một ñiểm mà có khả
năng lan truyền phụ thuộc vào các tính chất lý-hóa học của ñất như pH dung
dịch ñất, thế ôxi hóa khử, khả năng hấp phụ và traoñổi cation của ñất, các

TÀI LIỆU THAM KHẢO
TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT
1. ðặng Thị An, Nguyễn Phương Hạnh và Nguyễn ðức Thịnh (2008), "ðất bị
ô nhiễm kim loại nặng ở một số khu vực ở Việt Nam", Tạp chí Khoa
học ðất 29/2008, tr. 59-61.
2. ðặng Thị An và Trần Quang Tiến (2008), "Ô nhiễm Chì và Cadimi trong
ñất nông nghiệp và một số nông sản ở Văn Lâm, Hưng Yên", Tạp chí
Khoa học ðất. 29/2008, tr. 56-58.
3. Bách khoa toàn thư Việt Nam, Ô nhiễm ñất, truy cập ngày 5-4-2009, tại
trang web http://dictionary.bachkhoatoanthu.gov.vn.
4. Tăng Thị Chính (2010), Ứng dụng Công nghệ sinh học trong bảo vệ môi
trường, truy cập ngày 27-11-2010, tại trang web
http://www.dalat.gov.vn/web/T%C6%B0li%E1%BB%87u/tabid/99/Ma
terialItemID/915/MaterialCategoryID/0/CurrentPage/1/Default.aspx.
5. Mạnh ðồng (2010), Khắc phục ô nhiễm bằng cỏ, truy cập ngày 5-03-2010, tại trang web
http://www.moitruong.com.vn/modules.php?name=News&opcase=deta
ilsnews&mid=5409&mcid=288.
6. Lê ðức (1998), "Hàm lượng ðồng, Mangan, Molipñentrong một số loại
ñất chính ở miền Bắc Việt Nam", Tạp chí Khoa học ðất 10/1998, tr.
170-181.
7. Lê ðức và Lê Văn Khoa (2001), "Tác ñộng của hoạtñộng làng nghề tái chế
ñồng thủ công xã ðại ðồng – Văn Lâm – Hưng Yên ñến môi trường
ñất khu vực xung quanh", Tạp chí Khoa học ðất số 14/2001, tr. 48-52.
8. Phạm Quang Hà, Vũ ðức Tuấn và Hà Mạnh Thắng (2000), "Hiện trạng ô
nhiễm môi trường ñất- nước ở xã Văn Môn –Yên Phong -Bắc Ninh",
Tạp chí Khoa học ðất. 5/2000.
9. Phạm Quang Hà, Trần Thị Tâm, Võ ðình Quang và Nguyễn Thị Hiền
(2001), "Cảnh báo ô nhiễm chất lượng môi trường ñấtven ñô do chất
thải công nghiệp ñô thị và sinh hoạt", Tạp chí NN và PTNT 6/2001, tr.
363-364.
10. Phạm Quang Hà (2002), "Nghiên cứu hàm lượng Cadmium và cảnh báo ô
nhiễm trong một số loại ñất của Việt Nam", Tạp chí Khoa học ðất
16/2002, tr. 32-38.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học nông nghiệp .
119
11. ðồng Minh Hậu, Hoàng Thị Thanh Thuỷ và ðào Phú Quốc (2008),
"Nghiên cứu và lựa chọn một số thực vật có khả nănghấp thu kim loại
nặng (Cr, Cu, Zn) trong bùn nạo vét kênh Tân Hóa-LòGốm", Tạp chí
Phát triển KHCN 11(4), tr. 59-67.
12. Lê Văn Hoàng (2007), Vai trò của vi sinh vật trong tự nhiên và trong nền
kinh tế quốc dân, truy cập ngày 10-10-2009, tại trang web
http://www.vocw.edu.vn/content/m10167/.
13. Lê Văn Khoa, Lê Thị An Hằng và Phạm Minh Cương (1999), "ðánh giá ô
nhiễm kim loại nặng trong môi trường ñất- nước- trầm tích- thực vật ở
khu vực Công ty Pin Văn ðiển và Công ty Orion Hanel", Tạp chí Khoa
học ðất 11/1999, tr. 124-131.
14. Võ Văn Minh (2008), "Khả năng tích lũy kẽm và ñồng của cỏ vetiver
trong các môi trường ñất khác nhau", Tạp chí Khoa học ðất 30/2008,
tr. 92-95.
15. Nguyễn Ngọc Nông (2003), "Hàm lượng các nguyên tố vi lượng và kim
loại nặng trong một số loại ñất chính ở vùng ðông Bắc Việt Nam", Tạp
chí Khoa học ðất. 18/2003, tr. 15 – 17.
16. Nguyễn Hữu Thành (2008), Nghiên cứu biện pháp sinh học xử lý ô nhiễm
Zn, Cu, Pb trong ñất nông nghiệp, Báo cáo tổng kết ðề tài cấp Bộ trọng
ñiểm mã số B2006-11-01-Tð, Hà Nội.
17. Nguyễn Xuân Thành, Vũ Thị Hoàn, Nguyễn Thế Bìnhvà ðinh Hồng
Duyên (2007), Thực tập vi sinh vật chuyên ngành, Nhà xuất bản Nông
nghiệp, Hà Nội.
18. Trần Công Tấu và Trần Công Khánh (1998), "Hiện trạng môi trường ñất
Việt Nam thông qua việc nghiên cứu các kim loại nặng", Tạp chí Khoa
học ðất 10/1998, tr. 152-160.
19. Lê Văn Thiện (2008), "Nghiên cứu ảnh hưởng của hoạt ñộng thâm canh
hoa ñến chất lượng môi trường ñất vùng thâm canh hoa xã Tây Tựu,
huyện Từ Liêm, Hà Nội", Tạp chí Khoa học ðất 30/2008, tr. 96-99.
20. Hồ Thị Lam Trà và Nguyễn Hữu Thành (2003), "Kimloại nặng (tổng số
và trao ñổi) trong ñất nông nghiệp của huyện Văn Lâm - Hưng Yên",
Tạp chí Khoa học ðất. 19/2003, tr. 167-173.
21. Vũ Hữu Yêm (2002), Bài giảng ô nhiễm ñất dùng cho cao học, ðại học
Nông nghiệp Hà Nội, Hà Nội.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học nông nghiệp .
120
TÀI LIỆU TIẾNG ANH
22. Abou-Shanab R. A., Angle J. S., Delorme T. A., Chaney R. L., van
Berkum P., Moawad H., Ghanem K. and Ghozlan H. A. (2003),
"Rhizobacterial Effects on Nickel Extraction from Soil and Uptake by
Alyssum murale", New Phytologist. 158(1), pp. 219-224
23. Abou-Shanab R. A., Angle J. S. and van Berkum P. (2007), "Chromate-Tolerant Bacteria for Enhanced Metal Uptake by Eichhornia crassipes
(MART.)", International Journal of Phytoremediation9(2), pp. 91 – 105.
24. Ahmad F., Ahmad I. and Khan M. S. (2008), "Screening of free-living
rhizospheric bacteria for their multiple plant growth promoting
activities", Microbiol. Res.163, pp. 173-181.
25. Barceló J. and Poschenrieder C. (2003), "Phytoremediation: principles and
perspectives", Contributions to Science-institute d’Edtudis Catalans,
Bacelona,pp. 333 – 344.
26. Besnard E., Chenu C., Balesdent J., Puget P. and Arrouays D. (1996),
"Fate of particulate organic matter in soil aggregates during
cultivation", Eur. J. Soil Sci. 47, pp. 495–503.
27. Blaylock J.M., Salt D.E., Dushenkov S., Zakharova O., Gussman C.,
Kapulnik Y., Ensley B.D. and Raskin I. (1997), "Enhanced
accumulation of Pb in Indian mustard by soil-applied chelating agents",
Environ. Sci.Technol.31, pp. 860–865.
28. Bradley R., Burt A. J. and Read D. J. (1982), "The biology of mycorrhyza
in the Ericaceae. VIII. The role of mycorrhyzal infection in heavy metal
resistance", N. Phytol. 91(2), pp. 197-202.
29. Brown M. T. and Wilkins D. A. (1985), "Zinc tolerance of mycorrhyial
Betula", N. Phytol.99(1), pp. 101-106.
30. Bruins M. R., Kapil S. and Oehme F. W. (2000), "Microbial resistance to
metals in the environment", Ecotoxicol and Environ Safety 45, pp. 198-207.
31. Brundrett Mark, Neale Bougher, Bernie Dell, TimGrove and Nick
Malajczuk (1996), Working with Mycorrhiza in Forestry and
Agriculture, Australian Centre for International Agricultural Research,
Canberra, Australia, 187-201.
32. Burd G. I., Dixon D. G. and Glick B. R. (2000),"Plant growth promoting
bacteria that decreases heavy metal toxicity in plants", Can. J.
Microbiol.46, pp. 237–245.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩkhoa học nông nghiệp .
121
33. Cardoso M. Irene and Kuyper W. Thomas (2006), "Mycorrhizas and
tropical soil fertility", Agriculture, Ecosystems & Environment116(1-2), pp. 72-84.
34. Chebotar' V. K., Makarova N. M., Shaposhnikov A. I. and Kravchenko L.
V. (2009), "Antifungal and phytostimulating characteristics of Bacillus
subtilisCh-13 rhizospheric strain, producer of bioprepations", Prikl.
Biokhim. Mikrobiol.45(4), pp. 465-469.
35. Daniels B. A. and Skipper H. D. (1982), Methodsfor recovery and
quantitative estimation of propagules from soil, Methods and principles
of mycological research, Schenck N. C., Editor, The American
Phytological Society, St. Paul, MN.
36. David E. Crowley (1999), Mineral nutrition of crops: fundamental
mechanisms and implications, Springer.
37. De Souza M. P., Huang C. P., Chee N. and Terry N. (1999), "Rhizosphere
bacteria enhance the accumulation of selenium and mercury in wetland
plants.", Planta209(2), pp. 259-263.
38. Duane C. Wolf and Horace D. Skipper (1994), "Soil Sterilization", trong
Weaver R.W, Scott Angle, Peter Bottomley, David Bezdicek, Scott
Smith, Ali Tabatabai and Art Wollum, chủ biên, Methods of Soil
Analysis-Part 2: Microbiological and Biochemical Properties, Soil
Science Society of America, Inc., Madison, Wisconsin, pp. 41-49.
39. Dueck T. A., Visser P., Ernest W. H. O. and Schat H. (1986), "Vesicular
arbuscular mycorrhyzae decrease zinc toxicity to grasses in zinc
polluted soil", Soil Biol. Biochem.18(3), pp. 331-333.
40. Elsgaard L., Petersen S. O. and Debosz K. (2001), "Effects and risk
assessment of linear alkylbenzene sulfonates in agricultural soil. 1.
Short-term effects on soil microbiology", Environ. Toxicol. Chem.
20(8), pp. 1656-1663.
41. Filip Z. (2002), "International approach to assessing soil quality by
ecologically-related biological parameters", Agric. Ecosyst. Environ.
88(2), pp. 689-712.
42. Gadd Michael Geoffrey (2000), "Bioremedial potential of microbial
mechanisms of metal mobilization and immobilization", Current
Opinion in Biotechnology11, pp. 271-279.