Luận Văn Nghiên cứu xác lập cơ sở khoa học cho quy hoạch bảo vệ môi trường một số làng nghề ở tỉnh Hà Tây (cũ

Làng nghề là đơn vị cư trú, hoạt động sản xuất và sinh hoạt văn
hóa cộng đồng đặc thù ở nước ta. Năm 2008, Việt Nam có khoảng
1.450 làng nghề, phân bố tập trung tại vùng châu thổ sông Hồng. Hà
Tây là nơi phát triển mạnh nghề thủ công với 116 làng nghề truyền
thống. Hoạt động kinh tế của các làng nghề đã đóng góp vào thành
tựu phát triển kinh tế chung, đồng thời cũng là nguyên nhân gây ô
nhiễm môi trường và làm suy giảm sức khỏe cộng đồng. Hiện nay,
vấn đề quy hoạch bảo vệ môi trường (QHBVMT) với xử lý nước thải,
khí thải, thu gom rác thải của các làng nghề Hà Tây vẫn chưa được
quan tâm đúng mức.
QHBVMT là một trong những giải pháp hữu hiệu nhằm cải thiện
chất lượng môi trường, phát triển bền vững (PTBV) các làng nghề ở
Hà Tây. Đây chính là hướng nghiên cứu của đề tài luận án “Nghiên
cứu xác lập cơ sở khoa học cho quy hoạch bảo vệ môi trường một
số làng nghề ở tỉnh Hà Tây (cũ)”.
Mục tiêu của luận án là: “Xác lập căn cứ khoa học cho
QHBVMT và đề xuất các biện pháp nhằm giảm thiểu ô nhiễm, cải
thiện chất lượng môi trường một số làng nghề ở Hà Tây”.
Để thực hiện mục tiêu nêu trên, bốn nhiệm vụ được đặt ra:
1. Xác lập cơ sở lý luận về QHBVMT làng nghề;
2. Đánh giá hiện trạng môi trường và ảnh hưởng từ hoạt động sản
xuất của các làng nghề đến môi trường;
3. Dự báo xu thế phát triển kinh tế - xã hội và diễn biến môi trường
khu vực nghiên cứu;
4. Đề xuất phương án QHBVMT và các giải pháp thực hiện.
2
Những luận điểm bảo vệ
Luận điểm 1: Hoạt động sản xuất phân tán, công nghệ thủ công
lạc hậu, quản lý thiếu chặt chẽ, không xử lý chất thải trong suốt quá
trình phát triển sản xuất là những nguyên nhân chủ yếu gây ô nhiễm
môi trường và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe cộng đồng ở làng nghề tái
chế kim loại Phùng Xá và làng nghề sơn mài Duyên Thái.
Luận điểm 2: QHBVMT làng nghề với hai loại hình: quy hoạch
điểm công nghiệp và quy hoạch phân tán được nghiên cứu điển hình
ở Phùng Xá và Duyên Thái, là công cụ hữu hiệu góp phần đẩy mạnh
sản xuất và BVMT làng nghề.
Những điểm mới của luận án
- Xác lập được cơ sở khoa học cho việc QHBVMT làng nghề gia
công kim loại Phùng Xá và sơn mài Duyên Thái.
- Mô hình QHBVMT làng nghề được đề xuất là một giải pháp
mang tính tổng hợp để giải quyết những vấn đề về phát triển kinh
tế và BVMT. Đây là đóng góp có ý nghĩa vào sự phát triển hướng
nghiên cứu (phương pháp luận, nội dung, quy trình) QHBVMT
còn rất mới ở Việt Nam.
- Phát triển hướng tiếp cận địa lý định lượng qua công cụ kinh tế để
so sánh hai hình thức: sản xuất phân tán tại hộ gia đình và sản
xuất tập trung tại điểm công nghiệp.
Phạm vi nghiên cứu: Tập trung vào ranh giới lãnh thổ làng nghề gia
công kim loại Phùng Xá, huyện Thạch Thất và làng nghề sơn mài
Duyên Thái, huyện Thường Tín.
ý nghĩa khoa học và thực tiễn
1. Lý luận về quy trình, nội dung QHBVMT làng nghề có thể được
vận dụng như một giải pháp quan trọng đảm bảo phát triển kinh
tế có gắn với khống chế ô nhiễm và cải thiện chất lượng môi
trường làng nghề.
3
2. Phương pháp phân tích chi phí lợi ích có thể được vận dụng trong
nghiên cứu khía cạnh kinh tế và môi trường làng nghề.
3. Kết quả phân tích hiện trạng và QHBVMT ở Phùng Xá và Duyên
Thái là tài liệu hữu ích đối với công tác quản lý môi trường và
PTBV ở khu vực nghiên cứu.
Cơ sở tài liệu thực hiện luận án là các chương trình- dự án mà tác
giả trực tiếp tham gia: Nghiên cứu, đề xuất các biện pháp xử lý môi
trường một số làng nghề thủ công mỹ nghệ tỉnh Hà Tây (2003-2005);
Ô nhiễm môi trường sông Nhuệ, sông Đáy, nguyên nhân, thực trạng
và giải pháp (2005-2007); Nghiên cứu, chuyển giao công nghệ xử lý
khí thải tại các cơ sở sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ (2007-2009),
của Trung tâm Công nghệ Môi trường - Viện Vật lý.
Bổ sung vào nguồn dữ liệu là các đề tài cấp nhà nước, cấp bộ và
tương đương như: An toàn và vệ sinh lao động tại các làng nghề thủ
công vùng đồng bằng sông Hồng, thực trạng và giải pháp (2004-
2006); Môi trường lao động - bệnh nghề nghiệp và biện pháp phòng
tránh tại các làng nghề truyền thống tỉnh Hà Tây (2006-2008);
Nghiên cứu điều kiện làm việc trong các cơ sở sản xuất làng nghề và
đề xuất biện pháp cho PTBV, do Viện Khoa học kỹ thuật Bảo hộ lao
động chủ trì mà tác giả là thành viên.
Kết hợp với những đợt thực địa kéo dài, liên tục trong những năm
2006, 2007, 2008, lấy mẫu và phân tích gần 100 mẫu môi trường (đất,
nước, không khí, chất thải rắn) ở hai làng nghề Phùng Xá và Duyên
Thái để đánh giá tác động môi trường, kiểm chứng và dự báo diễn
biến môi trường khu vực.
Trên 10 bài báo, công trình khoa học của tác giả được công bố
những năm 2004 - 2009, là những nghiên cứu tập trung vào các vấn
đề: ô nhiễm môi trường làng nghề, làng nghề và sức khỏe người lao
4
động, công nghệ xử lý chất thải, QHBVMT, kiểm toán môi trường
được đưa vào sử dụng trong luận án.
Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp thu thập thông tin, khảo sát
thực địa, bản đồ, toán học, hồi cứu quá khứ - dự báo tương lai, dự báo
nguồn thải theo hệ số ô nhiễm, phương pháp phân tích và tổng hợp,
phương pháp thống kê.
Quá trình nghiên cứu của luận án: gồm 2 bước chính
Bước 1: Khảo sát, đánh giá, phân tích các điều kiện tự nhiên, kinh tế -
xã hội, thực trạng hoạt động sản xuất và những hệ quả về ô nhiễm
môi trường và sức khoẻ cộng đồng ở các làng nghề, phân loại hiện
trạng chất lượng môi trường.
Bước 2: Dự báo sự phát triển làng nghề và mức độ ô nhiễm môi
trường; Đề xuất phương án QHBVMT; Kiến nghị các giải pháp thực
hiện.
Cấu trúc của luận án: Ngoài phần mở đầu, kết luận và phụ lục, cấu
trúc luận án gồm 3 chương được trình bày trên 149 trang với 47 bảng
biểu, 39 hình vẽ và bản đồ minh họa.