Luận Văn Nghiên cứu xác lập cơ sở địa lý cho việc sử dụng hợp lý lưu vực vịnh Cửa Lục, tỉnh Quảng Ninh

1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu
Lưu vực vịnh Cửa Lục (VCL) rộng khoảng trên 610 km2, có địa
hình đồi núi thấp, gồm nhiều lưu vực sông, suối bao quanh chảy vào
vịnh, sau đó đổ ra vịnh Hạ Long. Khu vực nghiên cứu có điều kiện tự
nhiên (ĐKTN) đa dạng, tài nguyên thiên nhiên (TNTN) phong
phú;nằm sát trung tâm thành phố Hạ Long, một trọng điểm của vùng
động lực phát triển kinh tế - xã hội (KTXH) phía bắc của đất nước.
Những năm gần đây có nhiều dạng hoạt động kinh tế rất sôi động
(khai thác than, xây dựng và đưa vào hoạt động cảng biển nước sâu
Cái Lân, phát triển cơ sở hạ tầng giao thông, khu công nghiệp và đô
thị hoá .) làm biến đổi mạnh các cảnh quan (CQ) và gây ô nhiễm
môi trường (ONMT). Đặc biệt, làm gia tăng mạnh xói mòn, rửa trôi
và gây bồi lắng vịnh Cửa Lục, làm thay đổi bất thường các CQ ngập
nước, xuất hiện nguy cơ mất ổn định vịnh và sự phát triển kinh tế của
khu vực. Do đó cần thiết thực hiện “Nghiên cứu xác lập cơ sở địa lý
cho việc sử dụng hợp lý lưu vực vịnh Cửa Lục, tỉnh Quảng Ninh”
nhằm góp phần xây dựng định hướng phát triển bền vững (PTBV) lưu
vực vịnh.
2. Mục tiêu và nhiệm vụ. Mục tiêu: Xác lập các cơ sở khoa học địa
lý tổng hợp về tài nguyên, các điều kiện KTXH và môi trường cho
định hướng tổ chức không gian sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo vệ
môi trường (BVMT) lưu vực VCL. Nhiệm vụ: (i) Phân tích đặc điểm
và vai trò của các yếu tố tự nhiên, KTXH đối với sự hình thành CQ
khu vực; (ii) Lập bản đồ CQ lưu vực VCL và xác định các đặc trưng
của chúng; (iii) Xác định độ bền vững chống xói mòn của các CQ
trên lưu vực và mức độ bồi lắng ở các CQ ngập nước; (iv) Định hướng
2
tổ chức không gian sử dụng hợp lý các CQ và BVMT, đề xuất một số
giải pháp thực hiện.
3. Phạm vi nghiên cứu. Phạm vi lãnh thổ: Toàn bộ diện tích lưu vực
và VCL. Giới hạn khoa học: Nghiên cứu đặc điểm và sự phân hóa các
CQ, mức độ xói mòn đất theo các CQ trên lưu vực và sự bồi lắng ở
các CQ ngập nước, đề xuất định hướng sử dụng.
4. Điểm mới của luận án: (1) Lần đầu tiên nghiên cứu địa lý tổng
hợp lưu vực VCL trên quan điểm CQ và quan điểm lưu vực với vấn đề
di chuyển vật chất thông qua quá trình xói mòn, rửa trôi và bồi lắng;
(2) Xác định được cấu trúc và đặc điểm CQ, thành lập bản đồ CQ lưu
vực VCL tỷ lệ 1: 50 000; (3) Đánh giá và xác định độ bền vững chống
xói mòn của CQ, đặc biệt là CQ sau khai thác than (KTT) và độ bồi
lắng trong VCL; (4) Định hướng tổ chức không gian sử dụng hợp lý
tài nguyên nhằm chủ động quản lý các quá trình xói mòn, rửa trôi và
bồi lắng.
5. Luận điểm bảo vệ
Luận điểm 1: Mối liên kết, tác động qua lại giữa tính phân hoá
phức tạp của các điều kiện tự nhiên với tính đặc thù của khai thác và
sử dụng tài nguyên, phát triển kinh tế rất sôi động đã hình thành các
dạng cảnh quan và các tiểu vùng cảnh quan như những địa hệ thống,
là đơn vị cơ sở cho tổ chức không gian sử dụng hợp lý tài nguyên và
bảo vệ môi trường của lưu vực vịnh Cửa Lục.
Luận điểm 2: Xói mòn, bồi lắng trong các cảnh quan là những
nhân tố chính làm giảm tính ổn định của vịnh Cửa Lục, mà nguyên
nhân sâu xa do sự gia tăng các hoạt động phát triển trên lưu vực và
dưới vịnh; Tổ chức không gian trên cơ sở phân tích cảnh quan gắn với
mục tiêu giảm thiểu xói mòn và bồi lắng vịnh là giải pháp tổng hợp
3
mang tính chủ động nhằm sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi
trường trong chiến lược phát triển bền vững lưu vực vịnh Cửa Lục.
6. ý nghĩa khoa học và thực tiễn: ý nghĩa khoa học: Kết quả nghiên
cứu góp phần làm rõ cách tiếp cận tổng hợp trên cơ sở kết hợp tiếp
cận lưu vực và tiếp cận phân tích CQ trong việc xác lập các căn cứ
khoa học địa lý phục vụ sử dụng hợp lý TNTN và BVMT lưu vực
VCL. ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của luận án là những tài
liệu góp phần quan trọng đối với việc quản lý tổng hợp và thống nhất
lưu vực VCL.
7. Cơ sở tài liệu nghiên cứu: Nghiên cứu sinh đã tham khảo các kết
quả nghiên cứu lý luận và thực tiễn trong và ngoài nước có liên quan;
Sử dụng kết quả của một số đề tài nghiên cứu mà tác giả trực tiếp
tham gia những năm gần đây và những tài liệu khảo sát thực địa trong
quá trình thực hiện luận án.