Luận Văn Nghiên cứu tính an toàn và tác dụng giảm đau, chống viêm của bài thuốc GT1 trên thực nghiệm

TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SỸ Y HỌC
NĂM - 2011
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ 0
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN . 10
1.1. TỔNG QUAN VỀ VIÊM VÀ ĐAU THEO Y HỌC HIỆN ĐẠI 10
1.1.1. Viêm .10
1.1.2. Đau 13
1.1.3. Các thuốc giảm đau, chống viêm .15
1.2. TỔNG QUAN VIÊM VÀ ĐAU THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN . 18
1.2.1. Sơ lược quan niệm viêm và đau theo y học cổ truyền 18
1.2.2. Chứng thống phong theo quan niệm của y học cổ truyền 19
1.3. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÁC THUỐC Y HỌC CỔ TRUYỀN CÓ TÁC DỤNG GIẢM ĐAU, CHỐNG VIÊM TRÊN THẾ GIỚI VÀ
TRONG NƯỚC 21
1.3.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới .21
1.3.2. Tình hình nghiên cứu trong nước 22
1.4. TỔNG QUAN VỀ BÀI THUỐC NGHIÊN CỨU . 25

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 31
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU . 31
2.1.1. Thuốc và các hoá chất và các máy móc dùng trong nghiên cứu .31
2.1.2. Động vật thực nghiệm 32
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 33
2.2.1 Nghiên cứu độc tính cấp 33
2.2.2. Nghiên cứu độc tính bán trường diễn trên thỏ theo đường uống .33
2.2.3. Nghiên cứu tác dụng giảm đau .34
2.2.4. Nghiên cứu tác dụng chống viêm cấp 35
2.2.5. Phương pháp gây viêm mạn (gây u hạt) .37
2.3. ĐỊA ĐIỂM VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU . 38
2.4. XỬ LÝ SỐ LIỆU 38

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 39
3.1. NGHIÊN CỨU ĐỘC TÍNH CẤP CỦA GT1 . 39
3.2. NGHIÊN CỨU ĐỘC TÍNH BÁN TRƯỜNG DIỄN CỦA CAO GT1 39
3.2.1 Tình trạng chung và sự thay đổi thể trọng của thỏ .39
3.2.2. Đánh giá chức năng tạo máu .40
3.2.3. Đánh giá chức năng gan .44
3.2.4. Đánh giá chức năng thận .47
3.2.5. Thay đổi về mô bệnh học .48
3.3. TÁC DỤNG GIẢM ĐAU 62
3.3.1. Tác dụng giảm đau trung ương theo phương pháp “mâm nóng”.62
3.3.2. Tác dụng giảm đau theo phương pháp gây quặn đau bằng acid acetic 62
3.4. TÁC DỤNG CHỐNG VIÊM 64
3.4.1. Tác dụng chống viêm cấp . 64
3.4.2. Tác dụng chống viêm mạn tính 67

CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN . 69
4.1. TÍNH AN TOÀN CỦA BÀI THUỐC GT1 69
4.1.1. Độc tính cấp 69
4.1.2. Độc tính bán trường diễn .69
4.2. TÁC DỤNG GIẢM ĐAU, CHỐNG VIÊM CỦA BÀI THUỐC GT1. 75
4.2.1. Tác dụng giảm đau .75
4.2.2. Tác dụng chống viêm 78
4.3. CƠ CHẾ GIẢM ĐAU, CHỐNG VIÊM CỦA BÀI THUỐC GT1 . 82
KẾT LUẬN 90
KIẾN NGHỊ VÀ ĐỀ XUẤT . 92

DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1. Ảnh hưởng của GT1 đến thể trọng thỏ 32
Bảng 3.2. Ảnh hưởng của GT1 đến số lượng hồng cầu trong máu thỏ . 33
Bảng 3.3. Ảnh hưởng của GT1 đến hàm lượng huyết sắc tố trong máu thỏ 34
Bảng 3.4. Ảnh hưởng của GT1 đến hematocrit trong máu thỏ 34
Bảng 3.5. Ảnh hưởng của GT1 đến thể tích trung bình hồng cầu trong máu thỏ .35
Bảng 3.6. Ảnh hưởng của GT1 đến số lượng bạch cầu trong máu thỏ 35
Bảng 3.7. Ảnh hưởng của GT1 đến công thức bạch cầu trong máu thỏ 36
Bảng 3.8. Ảnh hưởng của GT1 đến số lượng tiểu cầu trong máu thỏ . 36
Bảng 3.9. Ảnh hưởng của GT1 đến hoạt độ AST trong máu thỏ 37
Bảng 3.10. Ảnh hưởng của GT1 đến hoạt độ ALT trong máu thỏ 38
Bảng 3.11. Ảnh hưởng của GT1 đến nồng độ bilirubin toàn phần trong máu thỏ .38
Bảng 3.12. Ảnh hưởng của GT1 đến nồng độ albumin trong máu thỏ 39
Bảng 3.13. Ảnh hưởng của GT1 đến nồng độ cholesterol trong máu thỏ . 39
Bảng 3.14. Ảnh hưởng của GT1 đến nồng độ creatinin trong máu thỏ . 40
Bảng 3.15. Ảnh hưởng của cao GT1 lên thời gian phản ứng với kích thích nhiệt 55
Bảng 3.16. Số cơn quặn đau của chuột sau khi tiêm acid acetic . 56
B¶ng 3.17. Độ tăng thể tích chân chuột sau khi gây viêm 57
Bảng 3.18. Mức độ ức chế phản ứng phù chân chuột cống trắng của cao GT158
Bảng 3.19. Ảnh hưởng của cao GT1 đến thể tích dịch rỉ viêm trong ổ bụng chuột
cống trắng 59
Bảng 3.20. Ảnh hưởng của cao GT1 đến số lượng bạch cầu trong dịch rỉ viêm
trong ổ bụng chuột cống trắng .59
Bảng 3.21. Ảnh hưởng của cao GT1 đến hàm lượng protein trong dịch rỉ viêm
trong ổ bụng chuột cống trắng . 60
Bảng 3.22. Trọng lượng trung bình u hạt thực nghiệm 61
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Vị trí tác dụng của CVKS và corticoid trong tổng hợp PG 9
Hình 1.2: Vai trò sinh lý của COX-1 và COX-2 . 9
DANH MỤC ẢNH
Ảnh 3.1: Hình thái vi thể gan thỏ lô chứng (thỏ số 61) (HE x 400) . 42
Ảnh 3.2: Hình thái vi thể gan thỏ lô chứng (thỏ số 66) (HE x 400) . 42
Ảnh 3.3: Hình thái vi thể gan thỏ lô trị 1 (thỏ số 13) 43
Ảnh 3.4: Hình thái vi thể gan thỏ lô trị 1 (thỏ số 11) 43
Ảnh 3.5: Hình thái vi thể gan thỏ lô trị 2 (thỏ số 1) 44
Ảnh 3.6: Hình thái vi thể gan thỏ lô trị 2 (thỏ số 2) 44
Ảnh 3.7: Hình thái vi thể thận thỏ lô chứng (thỏ số 61) (HE x 400) 45
Ảnh 3.8: Hình thái vi thể thận thỏ lô chứng (thỏ số 66) (HE x 400) 46
Ảnh 3.9: Hình thái vi thể thận thỏ lô trị 1 (thỏ số 13) 46
Ảnh 3.10: Hình thái vi thể thận thỏ lô trị 1 (thỏ số 12) 47
Ảnh 3.11: Hình thái vi thể thận thỏ lô trị 2 (thỏ số 1) 47
Ảnh 3.12: Hình thái vi thể thận thỏ lô trị 2 (thỏ số 2) 48
Ảnh 3.13: Hình ảnh vi thể gan thỏ lô chứng (thỏ số 62) .49
Ảnh 3.14: Hình ảnh vi thể gan thỏ lô chứng (thỏ số 69) .50
Ảnh 3.15: Hình ảnh vi thể gan thỏ lô trị 1 (thỏ số 14) 50
Ảnh 3.16: Hình ảnh vi thể gan thỏ lô trị 1 (thỏ số 15) 51
Ảnh 3.17: Hình ảnh vi thể gan thỏ lô trị 2 (thỏ số 5) 51
Ảnh 3.18: Hình ảnh vi thể gan thỏ lô trị 2 (thỏ số 4) 52
Ảnh 3.19: Hình ảnh vi thể thận thỏ lô chứng (thỏ số 62) .53
Ảnh 3.20: Hình ảnh vi thể thận thỏ lô chứng (thỏ số 68) .53
Ảnh 3.21: Hình ảnh vi thể thận thỏ lô trị 1 (thỏ số 14) .54
Ảnh 3.22: Hình ảnh vi thể thận thỏ lô trị 2 (thỏ số 5) .54
ĐẶT VẤN ĐỀ
Viêm và đau là hai triệu chứng thường gặp trong nhiều bệnh như viêm khớp, gút Viêm vừa là một phản ứng bảo vệ cơ thể chống lại yếu tố gây bệnh, vừa là phản ứng bệnh lý vì quá trình viêm gây ra tổn thương, hoại tử, rối loạn chức năng cơ quan có thể ở mức độ rất nặng nề nguy hiểm. Theo tổ chức y tế thế giới (WHO): Đau là một cảm giác khó chịu và một kinh nghiệm xúc cảm gây ra bởi tổn thương tế bào thực thể hoặc tiềm tàng. Đau là một cơ chế tự bảo vệ cơ thể, cảm giác đau xuất hiện tại một vị trí nào đó khi bị tổn thương, nó tạo nên một
đáp ứng nhằm tránh tác nhân gây đau [7], [8], [9], [10].
Sự xuất hiện kháng sinh giúp cho thầy thuốc xử trí hiệu quả các bệnh có viêm do nhiễm khuẩn. Còn các nguyên nhân gây viêm khác thì chủ yếu vẫn là điều trị triệu chứng viêm là chính. Bệnh nhân thường được chỉ định dùng các thuốc chống viêm, giảm đau steroid và không steroid: Diclofenac, Voltarene, . nhưng đặc biệt bị hạn chế do gây nhiều tác dụng phụ nguy hiểm.
Cũng đã có tác giả [46], [55], [56] đề cập đến việc dùng vitamin E với tác dụng chống oxy hoá như một liệu pháp bổ sung vào phác đồ điều trị viêm nói chung và viêm khớp nói riêng.
Nước ta có nguồn dược liệu rất phong phú và một nền y học cổ truyền lâu đời. Ngày nay, kết hợp học cổ truyền và y học hiện đại là phương châm của nền y học nước ta. Nhiều bài thuốc, vị thuốc có tác dụng tốt trên lâm sàng nhưng chưa được nghiên cứu sâu về thành phần hóa học, tác dụng dược lý, độc tính, khả năng dung nạp và cơ chế tác dụng.
Cha ông ta từ ngày xưa đã biết dùng các cây thuốc nam để chữa bệnh với phương châm “phù chính khu tà”, tức là dùng các vị thuốc và bài thuốc có tác dụng nâng cao sức đề kháng của con người, điều hoà rối loạn chức năng của tạng phủ giúp cơ thể đẩy lùi tác nhân gây bệnh [33], [34]. Liệu pháp dùng thuốc hiện nay vẫn có một vị trí quan trọng. Nhiều loại thuốc cũ đã được cải tiến, nhiều loại thuốc mới được ra đời. Dựa vào các thành tựu của y học hiện đại, các nhà khoa học Việt nam từng bước nghiên cứu nhằm làm sáng tỏ cơ chế tác dụng, dược động học, khả năng dung nạp thuốc để đạt tính an toàn, hiệu quả các vị thuốc và bài thuốc trong kho tàng quý báu của y học cổ truyền
như vai trò chống viêm, giảm đau của các vị thuốc y học cổ truyền.
Thực hiện phương châm kết hợp Y học hiện đại (YHHĐ) với Y học cổ truyền (YHCT), khai thác thác thế mạnh của YHCT. Trên cơ sở bài thuốc cổ truyền tam diệu thang, chúng tôi đã xây dựng thành bài thuốc GT1 và ứng dụng điều trị bệnh gút có hiệu quả, làm giảm nhiều các triệu chứng đau và viêm. Để khẳng định tác dụng của các vị thuốc và có cơ sở khoa học cho việc triển khai nghiên cứu trên lâm sàng; đề tài: “Nghiên cứu tính an toàn và tác dụng giảm đau, chống viêm của bài thuốc GT1 trên thực nghiệm” được tiến hành nhằm mục tiêu:
1. Nghiên cứu độc tính cấp và bán trường diễn của bài thuốc GT1 trên thực nghiệm.
2. Đánh giá tác dụng giảm đau chống viêm trên thực nghiệm của bài thuốc GT1.