Tiến Sĩ Nghiên cứu tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu vào quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Thừa

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRÊN THẾ GIỚI VÀ Ở VIỆT
NAM VỀ TÍCH HỢP BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU . 6
1.1. Tổng quan các nghiên cứu trên thế giới về tích hợp biến đổi khí hậu 6
1.1.1. Khái niệm tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu . 6
1.1.2. Tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu vào quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã
hội và các chính sách phát triển 8
1.1.3. Tích hợp biến đổi khí hậu qua đánh giá môi trường chiến lược 22
1.2. Tổng quan các nghiên cứu trong nước về tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu vào quy
hoạch phát triển kinh tế - xã hội . 28
1.2.1. Tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu vào quy hoạch phát triển kinh tế -xã hội . 28
1.2.2. Tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu qua đánh giá môi trường chiến lược 35
1.3. Kết luận của Chương 1 37
CHƯƠNG 2. PHƯƠNG PHÁP TÍCH HỢP VẤN ĐỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀO
QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI QUA ĐÁNH GIÁ MÔI
TRƯỜNG CHIẾN LƯỢC . 40
2.1. Sự cần thiết và vai trò của tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu vào quy hoạch phát triển
kinh tế - xã hội . 40
2.2. Phương pháp tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu vào quy hoạch phát triển kinh tế - xã
hội qua đánh giá môi trường chiến lược 41
2.2.1. Quy trình thực hiện đánh giá môi trường chiến lược hiện tại ở Việt Nam 41
2.2.2. Phương pháp tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu qua đánh giá môi trường chiến
lược . 44
2.3. Phương pháp đánh giá tính dễ bị tổn thương do biến đổi khí hậu . 53
2.3.1. Phương pháp tính . 54
2.3.2. Cơ sở lựa chọn các chỉ thị thành phần 59
2.3.3. Xây dựng bộ chỉ thị của từng chỉ số . 61
2.3.4. Các bước tính toán . 73 ii

2.3.5. Phương pháp mô hình để tính nguy cơ ngập lụt 74
2.4. Kết luận của Chương 2 77
CHƯƠNG 3. TÍCH HỢP VẤN ĐỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀO QUY HOẠCH
PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI QUA ĐÁNH GIÁ MÔI TRƯỜNG CHIẾN
LƯỢC ĐỐI VỚI TỈNH THỪA THIÊN - HUẾ 79
3.1. Đánh giá tác động của biến đổi khí hậu đối với tỉnh Thừa Thiên - Huế 80
3.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của tỉnh Thừa Thiên - Huế 80
3.1.1.1. Đặc điểm tự nhiên 80
3.1.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội . 83
3.1.2. Biến đổi khí hậu và nước biển dâng ở tỉnh Thừa Thiên - Huế . 84
3.1.2.1. Biểu hiện của biến đổi khí hậu ở tỉnh Thừa Thiên - Huế . 84
3.1.2.2. Tác động của biến đổi khí hậu đến tỉnh Thừa Thiên - Huế . 85
3.1.2.3. Kịch bản biến đổi khí hậu cho tỉnh Thừa Thiên - Huế 91
3.1.3. Đánh giá môi trường chiến lược đối với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội
tỉnh Thừa Thiên Huế 91
3.2. Đánh giá tính dễ bị tổn thương do biến đổi khí hậu . 93
3.2.1. Lựa chọn bộ chỉ thị cho tỉnh Thừa Thiên - Huế . 93
3.2.2. Đánh giá tính dễ bị tổn thương của tỉnh Thừa Thiên - Huế trong điều kiện
hiện tại 104
3.2.3. Đánh giá tính dễ bị tổn thương của tỉnh Thừa Thiên - Huế trên cơ sở quy
hoạch phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2020, không xét đến biến đổi khí hậu . 111
3.2.3.1. Quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội . 111
3.2.3.2. Đánh giá tính dễ bị tổn thương trên cơ sở quy hoạch phát triển kinh tế - xã
hội đến năm 2020, không xét đến biến đổi khí hậu 112
3.2.4. Đánh giá tính dễ bị tổn thương của tỉnh Thừa Thiên - Huế trên cơ sở quy
hoạch phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2020 có xét đến biến đổi khí hậu 114
3.3. Tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu vào quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội qua đánh
giá môi trường chiến lược . 116 iii

3.3.1. Đánh giá tính dễ bị tổn thương khi thực hiện đánh giá môi trường chiến lược
nhưng không tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu 116
3.3.2. Đề xuất tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu qua đánh giá môi trường chiến lược
118
3.3.3. Hiệu quả của việc tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu vào quy hoạch phát triển
kinh tế - xã hội tỉnh Thừa Thiên - Huế qua đánh giá môi trường chiến lược 127
3.3.3.1. Hiệu quả về làm giảm tính dễ bị tổn thương của việc tích hợp vấn đề biến đổi
khí hậu . 127
3.3.3.2. Các vấn đề có thể phát sinh sau khi tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu . 134
3.3.3.3. Hiệu quả về kinh tế - xã hội của việc tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu . 134
3.4. Kết luận của Chương 3 138
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ . 140
A. Kết luận . 140
B. Kiến nghị 141
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ . 142
TÀI LIỆU THAM KHẢO . 143
PHỤ LỤC . 151
Phụ lục A. Một số khái niệm 151
Phụ lục B. Phương pháp xác định trọng số tính dễ bị tổn thương . 155
Phụ lục C. Số liệu đầu vào trong điều kiện hiện tại 158
Phụ lục D. Số liệu đầu vào của kịch bản quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội đến năm
2020, không xét đến biến đổi khí hậu 160
Phụ lục E. Số liệu đầu vào của kịch bản quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội đến năm
2020 có xét đến biến đổi khí hậu . 163
Phụ lục F. Số liệu đầu vào và kết quả tính trung gian của kịch bản khi thực hiện đánh giá
môi trường chiến lược nhưng không tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu . 166
iv

DANH MỤC HÌNH

Hình 1-1. Chu trình lập quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội . 9
Hình 1-2. Khung tích hợp đơn giản . 10
Hình 1-3. Mối quan hệ giữa khung tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu với chu trình
lập kế hoạch phát triển quốc gia . 11
Hình 1-4. Khung sáng kiến tích hợp môi trường - đói nghèo 12
Hình 1-5. Khung tích hợp của OECD 13
Hình 1-6. Lăng kính khí hậu 14
Hình 1-7. Cấu trúc đánh giá mối quan hệ giữa phát triển, BĐKH và thích ứng . 17
Hình 1-8. Các bước tích hợp cơ bản trong tài liệu hướng dẫn của Tearfund 19
Hình 1-9. Các bước tích hợp thích ứng BĐKH vào kế hoạch dự án . 21
Hình 1-10. Quy trình ĐMC có xem xét vấn đề BĐKH 24
Hình 1-11. Thực trạng tích hợp vấn đề BĐKH tại Việt Nam 29
Hình 1-12. Quy trình tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu vào kế hoạch, quy hoạch, chiến lược
phát triển kinh tế - xã hội . 31
Hình 1-13. Tích hợp vấn đề BĐKH vào quy hoạch đô thị qua ĐMC 36
Hình 1-14. Sơ đồ tiếp cận của Luận án . 39
Hình 2-1. Quy trình lập báo cáo ĐMC hiện nay ở Việt Nam . 43
Hình 2-2. Các bước tích hợp vấn đề BĐKH qua ĐMC của Cục Môi trường Anh 44
Hình 2-3. Quy trình tích hợp vấn đề BĐKH vào ĐMC 45
Hình 2-4. Sơ đồ tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu vào quy trình thực hiện ĐMC 53
Hình 2-5. Sơ đồ các bước đánh giá tính dễ bị tổn thương 56
Hình 2-6. Mô phỏng hệ phương trình Saint Venant . 75
Hình 2-7. Sơ đồ tính toán thuỷ lực một chiều mùa kiệt - mô hình MIKE 11 . 76
Hình 3-1. Sơ đồ tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu vào nội dung báo cáo đánh giá
môi trường chiến lược . 79
Hình 3-2. Bản đồ hành chính tỉnh Thừa Thiên - Huế 80
Hình 3-3. Chuẩn sai nhiệt độ trung bình tháng 1 tại trạm Huế . 84 v

Hình 3-4. Chuẩn sai nhiệt độ trung bình tháng 7 tại trạm Huế . 84
Hình 3-5. Đường đi của các cơn bão ảnh hưởng đến Thừa Thiên - Huế (1954 - 2005) 86
Hình 3-6. Diện tích đất nông nghiệp bị ngập theo điều kiện hiện trạng năm 2012
(bên trái) và năm 2020 có xét đến tác động của BĐKH và NBD (bên phải) 88
Hình 3-7. Diện tích nuôi trồng thuỷ sản bị ngập theo điều kiện hiện trạng năm 2012
(bên trái) và năm 2020 có xét đến tác động của BĐKH và NBD (bên phải) 89
Hình 3-8. Bản đồ ngập nền tỉnh Thừa Thiên - Huế 105
Hình 3-9. Mức độ dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu của các huyện thuộc tỉnh
Thừa Thiên - Huế ở điều kiện hiện tại 110
Hình 3-10. So sánh các giá trị E, S và AC giữa các huyện thị thuộc tỉnh Thừa Thiên
- Huế trong điều kiện hiện tại 110
Hình 3-11. Mức độ dễ bị tổn thươngcủa các huyện thuộc tỉnh Thừa Thiên - Huế
trong điều kiện phát triển KT-XH, không xét đếnBĐKH . 113
Hình 3-12. So sánh các giá trị E, S và AC giữa các huyện thị thuộc tỉnh Thừa Thiên
- Huế trong điều kiện phát triển KT - XH, không xét đến BĐKH 113
Hình 3-13. Bản đồ ngập theo kịch bản năm 2020 . 114
Hình 3-14. Mức độ dễ bị tổn thương trước BĐKH của các huyện thuộc tỉnh Thừa
Thiên - Huế trong điều kiện phát triển KT-XH, có xét đến BĐKH 115
Hình 3-15. So sánh các giá trị E, S và AC giữa các huyện thị thuộc tỉnh Thừa Thiên
- Huế trong điều kiện phát triển KT-XH, có xét đến BĐKH 115
Hình 3-16. Mức độ dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu của các huyện thuộc
tỉnh Thừa Thiên - Huế trong điều kiện phát triển KT-XH đã thực hiện ĐMC, chưa
tích hợp vấn đề BĐKH 118
Hình 3-17. Bản đồ kịch bản ngập năm 2020 sau khi tích hợp vấn đề BĐKH vào nội
dung báo cáo ĐMC . 128
Hình 3-18. Mức độ dễ bị tổn thương trước BĐKH của các huyện thuộc tỉnh Thừa
Thiên - Huế trong điều kiện quy hoạch phát triển KT-XH đã thực hiện ĐMC có tích
hợp vấn đề BĐKH . 129
Hình 3-19. So sánh sự thay đổi giá trị VI giữa các kịch bản 130 vi

Hình 3-20. So sánh chỉ số mức độ nhạy cảm (S) giữa 3 kịch bản 131
Hình 3-21. So sánh chỉ số khả năng thích ứng (AC) giữa 3 kịch bản . 131
vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1-1. Cân nhắc BĐKH trong quá trình ĐMC 25
Bảng 1-2. Các bước tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu vào kế hoạch phát triển kinh tế
- xã hội được đưa ra bởi một số NGO 30
Bảng 1-3. Quy trình lồng ghép giảm thiểu rủi ro thiên tai và thích ứng với biến đổi khí
hậu vào Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội cấp xã 34
Bảng 2-1. Tổng hợp các nội dung tích hợp trong báo cáo đánh giá môi trường chiến
lược 50
Bảng 2-2. Các mục tiêu và chỉ thị liên quan đến biến đổi khí hậu . 52
Bảng 2-3. Ma trận các giá trị chuẩn hoá cho chỉ số E . 57
Bảng 2-4. Bảng tổng hợp số liệu đầu vào chỉ số mức độ phơi bày (E) 62
Bảng 2-5. Bảng tổng hợp số liệu đầu vào chỉ số mức độ nhạy cảm (S) . 67
Bảng 2-6. Bảng tổng hợp số liệu đầu vào chỉ số khả năng thích ứng (AC) 70
Bảng 2-7. Phân loại chỉ thị thành phần . 72
Bảng 3-1. Lượng mưa trung bình tháng 1, tháng 7 và trung bình năm trong các thập
kỷ gần đây (mm) . 85
Bảng 3-2. Phân loại các yếu tố tác động ở Thừa Thiên - Huế 86
Bảng 3-3. Kịch bản biến đổi khí hậu cho Thừa Thiên - Huế theo kịch bản phát thải
trung bình (B2) 91
Bảng 3-4. Dự báo tốc độ tăng trưởng (Đơn vị %) 93
Bảng 3-5. Bảng tổng hợp số liệu đầu vào chỉ số mức độ phơi bày (E) 94
Bảng 3-6. Bảng tổng hợp số liệu đầu vào chỉ số mức độ nhạy cảm (S) . 96
Bảng 3-7. Bảng tổng hợp số liệu đầu vào chỉ số khả năng thích ứng (AC) 101
Bảng 3-8. Mức độ ngập ứng với các cấp độ ngập . 105
Bảng 3-9. Số liệu của chỉ số mức độ phơi bày (E) trong điều kiện hiện tại . 107
Bảng 3-10. Giá trị chuẩn hoá và trọng số của các chỉ thị thành phần của chỉ số E
trong điều kiện hiện tại 108
Bảng 3-11. Các giá trị của các chỉ thị trong điều kiện hiện tại . 109 viii

Bảng 3-12. Kịch bản ngập năm 2020 114
Bảng 3-13. So sánh sự thay đổi của một số chỉ thị theo đánh giá môi trường chiến
lược 117
Bảng 3-14. Hệ số tương quan giữa các chỉ thị thành phần, chỉ số dễ bị tổn thương
. 119
Bảng 3-15. So sánh sự thay đổi của một số chỉ thị theo đánh giá môi trường chiến
lược đã tích hợp vấn đề BĐKH . 132
Bảng 3-16. So sánh các giá trị E, S, AC và VI giữa các kịch bản 133