Tiến Sĩ Nghiên cứu thực trạng và tính công bằng trong tiếp cận và sử dụng thuốc, thuốc thiết yếu tại tuyến x

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
NĂM 2012


MỤC LỤC 7

ĐẶT VẤN ĐỀ 10

CHƯƠNG I : TỔNG QUAN TÀI LIỆU . 12

1.1. Một số khái niệm sử dụng trong nghiên cứu 12
1.2. Danh mục thuốc thiết yếu và hoạt động của chương trình thuốc thiết yếu trên thế giới và ở Việt Nam 13
1.2.1. Danh mục thuốc thiết yếu nguyên tắc lựa chọn .13
1.2.2. Hoạt động của chương trình thuốc thiết yếu trên thế giới và ở Việt Nam 14
1.3. Công bằng trong CSSK .18
1.3.1. Công bằng trong chăm sóc sức khỏe trên Thế giới 18
1.3.3. Công bằng trong chăm sóc sức khỏe tại Việt Nam .19
1.3.4. Công bằng trong cung ứng thuốc 25
1.4. Y tế cơ sở và trạm y tế xã của Việt Nam .26
1.5. Tình hình nghiên cứu ngoài nước về lĩnh vực tiếp cận và sử dụng
TTY 28
1.6. Tình hình nghiên cứu ở trong nước về thực trạng và tính công bằng tiếp cận và sử dụng thuốc, thuốc thiết yếu 33

CHƯƠNG II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 36

2.1. Đối tượng nghiên cứu: .36
2.2. Địa điểm nghiên cứu: 36
- Tỉnh nghiên cứu sâu: Thanh hóa .37
2.3. Phương pháp nghiên cứu: 37
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu 37
2.3.2. Mẫu nghiên cứu 38
2.4. Kỹ thuật thu thập thông tin: 42
2.6. Công cụ thu thập thông tin .47
2.7. Thời gian thu thập số liệu tại thực địa 47
2.8. Sai số và cách khắc phục .47
2.9. Xử lý và phân tích số liệu 48
2.10. Đạo đức nghiên cứu .49

CHƯƠNG III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU . 50

3.1. Tình hình tiếp cận và sử dụng thuốc, thuốc thiết yếu 50
3.1.1. Thông tin chung về các trạm y tế các xã nghiên cứu thuộc 8 vùng .50
3.1.2. Tình hình tiếp cận thuốc nói chung và thuốc thiết yếu 50
3.1.3. Tình hình sử dụng thuốc thiết yếu .58
3.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến tình hình cung cấp và sử dụng thuốc thiết yếu tại tuyến xã .66
3.2. Phân tích tính công bằng trong cung cấp và sử dụng thuốc thiết yếu và những yếu tố liên quan. 77
3.2.1. So sánh tình hình phân phối thuốc của các xã trong 2 huyện đồng bằng và miền núi xét dưới góc độ công bằng .77
3.2.2. So sánh tình hình sử dụng thuốc tại các TYTX giữa 2 huyện miền núi và
đồng bằng .84
3.2.3. Phán tích một số yếu tố liên quan đến tính công bằng trong tiếp cận và sử
dụng thuốc 87
3.2.4. So sánh các chỉ số kê đơn, phân phối thuốc tại phòng khám đa khoa hai bệnh viện huyện 96
3.2.5. Tình hình tiếp cận và sử dụng thuốc tại các hộ gia đình .99
3.2.6. Tình hình sử dụng thuốc tại các hộ gia đình . 112
3.2.7. Phân tích tính công bằng trong cung cấp và sử dụng thuốc . 119
3.2.8. Phân tích diễn biến tình hình tiếp cận và sử dụng thuốc qua 2 đợt nghiên cứu 124
3.2.9. Các lý do và các yếu tố tác động đến việc ra quyết định, lựa chọn nơi khám bệnh, mua thuốc và ảnh hưởng của việc thiếu công bằng đến người nghèo 127

CHƯƠNG IV. BÀN LUẬN . 132

4.1. Về tình hình tiếp cận và sử dụng thuốc, thuốc thiết yếu .132
4.1.1. Về thông tin chung về các trạm y tế xã (TYTX) nghiên cứu thuộc 8 vùng132
4.1.2. Về tình hình tiếp cận thuốc nói chung và thuốc thiết yếu . 132
4.1.3. Về tình hình sử dụng thuốc thiết yếu 136
4.1.4. Về các yếu tố ảnh hưởng đến tình hình cung cấp và sử dụng thuốc thiết yếu tại tuyến xã . 140
4.2. Về tính công bằng trong cung cấp và sử dụng thuốc thiết yếu và những yếu tố liên quan 143
4.2.1. Về tình hình phân phối thuốc của các xã trong 2 huyện đồng bằng và miền núi xét dưới góc độ công bằng . 143
4.2.2. So sánh tình hình sử dụng thuốc tại các TYTX giữa 2 huyện miền núi và
đồng bằng 146
4.2.3. So sánh các chỉ số kê đơn, phân phối thuốc tại phòng khám đa khoa hai bệnh viện huyện . 149
4.2.4. Về tình hình sử dụng thuốc tại các hộ gia đình . 160
4.2.5. Về tính công bằng trong cung cấp và sử dụng thuốc 164
4.2.6. Về diễn biến tình hình tiếp cận và sử dụng thuốc qua 2 đợt nghiên cứu 167

4.2.7. Về các lý do và các yếu tố tác động đến việc ra quyết định, lựa chọn nơi khám bệnh, mua thuốc và ảnh hưởng của việc thiếu công bằng đến người nghèo 168

CHƯƠNG V. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ . 172

5.1. Thực trạng tiếp cận và sử dụng thuốc, thuốc thiết yếu tại trạm y tế xã 172
5.1.1. Thực trạng tiếp cận thuốc thiết yếu 172
5.1.2. Thực trạng sử dụng thuốc thiết yếu 172
5.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến tình hình cung cấp và sử dụng TTY 172
5.2. Phân tích tính công bằng trong cung cấp và sử dụng thuốc thiết yếu và những yếu tố liên quan .173

TÀI LIỆU THAM KHẢO . 176

ĐẶT VẤN ĐỀ

Thuốc đóng vai trò vô cùng to lớn sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe của nhân dân, đặc biệt là thuốc thiết yếu (TTY). Chính sách TTY được coi là những chiến lược quan trọng đem lại sức khoẻ cho mọi người. Tuy nhiên, trên thực tế việc thực hiện chính sách thuốc thiết yếu đạt được kết quả như thế nào vẫn là vấn đề bỏ ngỏ. Cho đến nay chưa có một nghiên cứu toàn diện nào về thực trạng tiếp cận và sử dụng thuốc thiết yếu, đặc biệt ở tuyến xã.

Mục tiêu của nền y tế nước ta là phấn đấu đảm bảo công bằng trong chăm sóc sức khoẻ (CSSK), trong đó CSSK cho người nghèo là một ưu tiên của ngành Y tế hiện nay. Mặc dù, Nhà nước đã có nhiều chính sách nhằm thực hiện công bằng trong CSSK nhưng chênh lệch về tình trạng sức khoẻ, chất lượng và khả năng tiếp cận dịch vụ y tế giữa các vùng giàu nghèo, các dân tộc và các tầng lớp nhân dân vẫn còn nhiều bất cập. Đã có một số hội thảo, báo cáo hoặc các bài phát biểu đề cập đến sự mất công bằng trong CSSK nhưng mất công bằng như thế nào, mức độ ra sao, và những nguyên nhân nào gây ra thì cũng chưa có nhiều nghiên cứu thấu đáo.

Một số công trình nghiên cứu có đề cập đến tính công bằng trong y tế, trong sử dụng dịch vụ khám chữa bệnh (KCB) nhưng chưa chú ý đến nghiên cứu công bằng về thuốc, một yếu tố đóng vai trò rất quan trọng trong KCB và CSSK.

Xuất phát từ những thực tế trên, cần phải có một nghiên cứu tìm hiểu về thực trạng và tính công bằng trong việc tiếp cận và sử dụng thuốc, TTY ở tuyến xã nhằm xem xét những gì đã đạt được và phát hiện ra những nguyên nhân, những tồn tại chưa được giải quyết cần phải bổ sung, sửa đổi để chính sách CSSK nhân dân ngày càng công bằng và hiệu quả hơn.

Mục tiêu nghiên cứu :
♦ Mô tả thực trạng tiếp cận và sử dụng thuốc, thuốc thiết yếu tại trạm y tế xã ở một số vùng địa lý.
♦ Phân tích tính công bằng trong cung cấp và sử dụng thuốc thiết yếu và những yếu tố liên quan.

Mục tiêu của để tài nhằm giải quyết giả thuyết nghiên cứu với các câu hỏi:
1. Việc thực hiện chính sách TTY tại tuyến xã đã đạt được kết quả như thế nào?
các lý do?
2. Có sự mất công bằng trong việc tiếp cận và sử dụng thuốc tại tuyến xã không? Nếu có thì ở mức độ nào; Lý do tại sao mất công bằng, làm thế nào để nâng cao tính công bằng?