Tiến Sĩ Nghiên cứu thực trạng và một số giải pháp phòng chống cận thị ở học sinh trung học cơ sở khu vực tru

Luận án tiến sĩ năm 2013
Đề tài: Nghiên cứu thực trạng và một số giải pháp phòng chống cận thị ở học sinh trung học cơ sở khu vực trung du tỉnh Thái Nguyên


MỤC LỤC
Nội dung Trang
Lời cam đoan . i
Lời cảm ơn . ii
Danh mục các chữviết tắt iii
Mục lục iv
Danh mục bảng vi
Danh mục hình, biểu đồ . I
ĐẶT VẤN ĐỀ . 1
Chương 1- TỔNG QUAN 3
1.1. Thực trạng bệnh cận thịhọc đường hiện nay 3
1.1.1. Khái niệm, nguyên nhân và cách đánh giá cận thịhọc đường. 3
1.1.2. Thực trạng cận thịhọc đường hiện nay 6
1.2. Các yếu tốnguy cơgây cận thịhọc đường . 11
1.2.1. Các yếu tốnguy cơcó tính chất gia đình, bẩm sinh, di truyền 11
1.2.2. Các yếu tốnguy cơdo điều kiện vệsinh trường học và thực
hiện vệsinh trong học tập
13
1.2.3. Các yếu tốnguy cơdo mắt phải nhìn gần kéo dài . 15
1.2.4. Do công tác phòng chống cận thịhọc đường chưa tốt . 18
1.2.5. Một sốyếu tốnguy cơkhác . 20
1.3. Một sốgiải pháp phòng chống cận thịhọc đường . 22
1.3.1. Các giải pháp dựphòng cận thịhọc đường . 22
1.3.2. Can thiệp điều trịbệnh cận thịhọc đường 27
1.3.3. Một vài nét sơlược vềtình hình phòng chống cận thịhọc
đường tại tỉnh Thái Nguyên
32
Chương 2- ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 34
2.1. Đối tượng nghiên cứu . 34
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu 34
2.3. Phương pháp nghiên cứu 36
2.3.1. Thiết kếnghiên cứu . 36
2.3.2. Cỡmẫu và kỹthuật chọn mẫu 36
2.3.3. Nội dung can thiệp . 41
v
2.3.4. Chỉsốnghiên cứu 43
2.3.5. Tiêu chuẩn đánh giá . 44
2.4. Phương pháp thu thập thông tin . 46
2.5. Vật liệu nghiên cứu . 49
2.6. Phương pháp xửlý sốliệu 49
2.7. Phương pháp khống chếsai số 51
2.8. Đạo đức trong nghiên cứu 51
Chương 3- KẾT QUẢNGHIÊN CỨU . 52
3.1. Thực trạng và một sốyếu tốnguy cơcận thị ởhọc sinh THCS
khu vực trung du tỉnh Thái Nguyên .
52
3.1.1. Thực trạng cận thị ởhọc sinh THCS khu vực trung du
tỉnh Thái Nguyên
52
3.1.2. Một sốyếu tốnguy cơcận thị ởhọc sinh THCS tại Thái
Nguyên .
56
3.2. Hiệu quảmột sốbiện pháp can thiệp phòng chống cận thịhọc đường 69
3.2.1. Kết quảcác hoạt động can thiệp phòng chống cận thịhọc
đường
72
3.2.2. Hiệu quảcan thiệp phòng chống cận thịhọc đường 78
Chương 4- BÀN LUẬN . 91
4.1. Thực trạng và một sốyếu tốnguy cơcận thị ởhọc sinh THCS
khu vực trung du tỉnh Thái Nguyên .
91
4.1.1. Thực trạng cận thị ởhọc sinh THCS khu vực trung du
tỉnh Thái Nguyên .
91
4.1.2. Một sốyếu tốnguy cơ đối với cận thịhọc đường 97
4.2. Hiệu quảmột sốbiện pháp can thiệp phòng chống cận thịhọc đường 107
4.2.1. Mô hình can thiệp 107
4.3.2. Kết quảcan thiệp 113
4.3.3. Hạn chếcủa đềtài luận án 117
KẾT LUẬN . 119
KHUYẾN NGHỊ . 121
TÀI LIỆU THAM KHẢO . 122
PHỤLỤC


ĐẶT VẤN ĐỀ
Cận thị học đường đang gia tăng ở nhiều nước trên thế giới cũng như ở
Việt Nam. Hiện nay, Châu Á đang là nơi có tỷ lệ mắc cận thị học đường cao
nhất thế giới. Tại Trung Quốc (2006), có đến hơn 300 triệu người bị cận thị
[50]. Theo ước tính của Kovin Naidoo ở tổ chức ICEE (International Center
for Eye Care Education), đến năm 2020 tật khúc xạ và nhu cầu kính sẽ chiếm
70% dân số toàn cầu (5,3 tỷ người) trong đó cận thị chiếm tỷ lệ 33% (3 tỷ
người) [16].
Tại Việt Nam, theo số liệu điều tra của nhiều nhà nghiên cứu, trong
những năm gần đây tỷ lệ cận thị gia tăng rất nhanh và là nguyên nhân chính
gây giảm thị lực học sinh Việt Nam [23]. Theo nghiên cứu của Viện Khoa
học Giáo dục Việt Nam (2008), tỷ lệ mắc cận thị học đường trong các trường
học rất cao với tỉ lệ trung bình là 26,14% trên tổng số học sinh [33]. Báo cáo
của Bệnh viện Mắt Trung ương (2012) tại Hội nghị Nhãn khoa toàn quốc cho
thấy, tỷ lệ mắc cận thị học đường chiếm khoảng 40 -50% ở học sinh thành
phố và 10 -15% học sinh nông thôn [27].
Tỷ lệ cận thị học đường cao cùng với các ảnh hưởng bệnh lý của mắt đã
tạo ra mối quan tâm đặc biệt vì những tác động của nó tới sức khoẻ cộng đồng
[15]. Cận thị không chỉ gây khó khăn cho việc học tập, làm việc mà khi bị cận
thị nặng sẽ có nguy cơ mắc nhiều biến chứng như vẩn đục dịch kính, đục thủy
tinh thể [102], glôcôm [143], thoái hóa hắc võng mạc [112], hoặc bong võng
mạc [128]. Ngoài ra, chi phí liên quan đến điều trị cận thị cũng là một gánh
nặng cho xã hội [2]. Do đó, trong chương trình “Thị giác năm 2020” Tổ chức
Y tế thế giới đã xếp cận thị học đường là một trong năm nguyên nhân hàng
đầu được ưu tiên trong chương trình phòng chống mù loà toàn cầu [16].
2
Để hạn chế sự gia tăng của cận thị, việc xác định các yếu tố nguy cơ
gây bệnh là hết sức cần thiết. Trong nhiều nghiên cứu, các tác giả trong nước
và nước ngoài đã đề cập và phân tích mối liên quan giữa một số yếu tố nguy
cơ với cận thịhọc đường như cường độ học tập ngày càng lớn, việc thực hiện
vệ sinh trong học tập chưa tốt . Các nhà nghiên cứu cũng chỉ rõ cần có sự
can thiệp và phối hợp đồng bộ giữa các ngành Y tế -Giáo dục, các cấp các
ngành khác có liên quan và gia đình để hạn chế các yếu tố nguy cơ gây tật
khúc xạ học đường đặc biệt là cận thị trong học sinh phổ thông.
Tỉnh Thái Nguyên là một trung tâm chính trị, kinh tế của vùng trung du
miền núi đông bắc. Thái Nguyên được cả nước biết đến là một trung tâm đào
tạo nguồn nhân lực lớn thứ ba sau Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Kết quả
nghiên cứu của một số tác giả cho thấy, tỷ lệ mắc cận thị học đường tại Thái
nguyên đang gia tăng nhanh trong những năm gần đây nhưng công tác phòng
chống cận thị trong học sinh các cấp nói chung và họcsinh trung học cơ sở nói
riêng chưa được quan tâm và thực hiện tốt [17], [18], [51], [52], [61].
Câu hỏi đặt ra cho chúng tôi là thực trạng bệnhcận thị học đường ở học
sinh trung học cơ sở khu vực trung du tỉnh Thái Nguyênhiện nay ra sao? Yếu
tố nào là nguy cơ đối với cận thị học đường ở học sinh trung học cơ sở khu
vực trung du tỉnh Thái Nguyênvà giải pháp nào để phòng chống cận thị học
đường có hi ệu quả? Chính vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài: “Nghiên cứu
thực trạng và một số giải pháp phòng chống cận thị ở học sinh trung học cơ sở
khu vực trung du tỉnh Thái Nguyên” với mục tiêu:
1. Mô tả thực trạng và xác định một số yếu tố nguy cơ đối với cận thị
học đường ở học sinh trung học cơ sở khu vực trung du tỉnh Thái Nguyên
năm 2006.
2. Đánh giá hiệu quả một số biện pháp can thiệp phòng chống cận thị
học đường trong 2 năm (2006-2008).
3
Chương 1. TỔNG QUAN
1.1. Thực trạng bệnh cận thị học đường hiện nay
1.1.1. Khái niệm, nguyên nhân và cách đánh giá cận thị học đường
1.1.1.1 Khái niệm:
-Mắt chính thị:là mắt bình thường, khi mắt chính thị ở trạng thái không điều
tiết thì các tia sáng phản chiếu từ các vật ở xa sẽ được hội tụ trên võng mạc
[32], [48].


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1. Phạm Bình (2008), "Chăm sóc và quản lý tật khúc xạ trong học sinh phổ
thông thành phố Đà Nẵng", Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia Công tác chăm sóc
mắt học sinh trong hệ thống trường học, Hà N ội, ngày 18 tháng 12 năm
2008.
2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2008), Khuyến cáo của Hội thảo Quốc gia “Công
tác Chăm sóc mắt trong hệ thống trường học”, ngày 18 tháng 12 năm
2008, Hà nội.
3. Bộ Khoa học và Công nghệ (2006), Quyết định số 150/2006/QĐ-BKHCN
về việc ban hành Tiêu chuẩn Việt nam do Bộ Khoa học và Công nghệ, ban
hành ngày 07/02/2006, Hà Nội.
4. Bộ Khoa học và Công nghệ (2008), Quyết định số: 2981/2008/QĐ-BKHCN
về việc ban hành Tiêu chuẩn Việt Nam: TCVN 7114 : 2008 "Ecgônômi.
Chiếu sáng nơi làm việc. Phần 1: Trong nhà”, ban hành ngày 30 tháng 12
năm 2008, Hà Nội.
5. Bộ môn Mắt Trường Đại học Y Dược Thái Nguyên (2010), Giáo trình
Chỉnh quang.
6. Bộ Y tế (2002), Dược thư Quốc gia Việt Nam, Hà Nội.
7. Bộ Y tế (2000), Quyết định số: 1221/2000/QĐ-BYT của Bộ trưởng Bộ Y tế
“Về việc ban hành Quy định về vệ sinh trường học”, ban hành ngày 18
tháng 4 năm 2000, Hà Nội.
8. Võ Thị Minh Chí (2008), "Một vài suy nghĩ về thị lực của học sinh và biện
pháp phòng ngừa", Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia “Công tác chăm sóc mắt
học sinh trong hệ thống trường học”, Hà Nội, ngày 18 tháng 12 năm 2008.
9. Hoàng Ngọc Chương (2008), "Nghiên cứu thực trạng môi trường học tập
và tỷ lệ mắc cận thị và cong vẹo cột sống của học sinh phổ thông tỉnh
123
Thừa Thiên Huế",Báo cáo khoa học tóm tắt, Hội nghị khoa học quốc tế Y
học lao động và Vệ sinh môi trường lần thứ III, Hà Nội ngày 21-23 tháng
10 năm 2008, Nhà xuất bảnY học.
10. Hoàng Ngọc Chương, Hoàng Hữu Khôi (2010), "Đánh giá tình hình tật
khúc xạ và các yếu tố liên quan ở một số trường phổ thông cơ sở tại thành
phố Huế",Tuyển tập nghiên cứu khoa học Giáo dục thể chất, Y tế trường
học, Hội nghị khoa học Giáo dục thể chất, Y tế Ngành Giáo dục lần thứ V,
Hà Nội, Nhà xuất bản Thể dục Thể thao, tr 435 -440.
11. Ngô Thị Chút (2004), "Điềutra, khảo sát, đánh giá thực trạng tật khúc xạ
ảnh hưởng đến thị lực của học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông
đề xuất một số giải pháp khắc phục", Hội nghị tổng kết công tác phòng
chống mù lòa và Hội nghị khoa học kỹ thuật ngành Nhãn khoa toàn quốc
2002-2004, Huế, tr. 65-71.
12. Trần Văn Dần, Nguyễn Võ Kỳ Anh (1997), "Vệ sinh trường học",Vệ sinh
môi trường dịch tễ, (I), Nxb Y học, Hà Nội.
13. Nguyễn Bích Diệp (2007), "Đánh giá sự phù hợp của bàn ghế với kích
thước cơ thể củacác em học sinh tại một số trường trung học cơ sở", Kỷ
yếu công trình nghiên cứu khoa học 25 năm hoạt động của Viện Y học Lao
động, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội.
14. Phạm Thị Kim Đức, Nguyễn Thị Hiền, Hà Huy Tài (2012), "Đánh giá
kiến thức-Thái độ-Hành vi chăm sóc mắt của học sinh mắc tật khúc xạ đến
khám tại phòng khám Bệnh viện Mắt TW năm 2011", Kỷ yếu Hội nghị
Nhãn khoa toàn quốc 2012, Hà Nội 12-13/10/2012, tr. 98-99.
15. Nguyễn Chí Dũng (2008), "Hướng dẫn khám sàng lọc tật khúc xạ ở học
sinh và theo dõi, đánh giá Chương trình khám sàng lọc tật khúc xạ ở
nhà trường", Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia “Công tác chăm sóc mắt học
sinh trong hệ thống trường học”, Hà Nội.
16. Nguyễn Chí Dũng (2009), “Hướng dẫn quốc gia về khám sàng lọc tật
khúc xạ ở học sinh”, Nhãn khoa (13), tr. 88-96.