Tiến Sĩ Nghiên cứu thực trạng một số bất thường sinh sản ở huyện Phù Cát - Bình Định và thử nghiệm ghi nhận

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
NĂM 2015
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Chương 1 . 3
TỔNG QUAN TÀI LIỆU . 3
1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN BẤT THƯỜNG SINH SẢN 3
1.1.1. Các nhóm bất thường sinh sản 3
1.1.2. Nguyên nhân chung của bất thường sinh sản . 6
1.2. NGHIÊN CỨU TỶ LỆ VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN BTSS.10
1.2.1. Ở Việt Nam . 10
1.2.2. Ở nước ngoài . 15
1.3. TÌNH HÌNH THU THẬP THÔNG TIN VỀ BTSS . 26
1.3.1. Khái quát về hệ thống thông tin báo cáo trong ngành y tế . 26
1.3.2. Tình hình thu thập thông tin về bất thường sinh sản ở cộng đồng . 28
1.4. MỘT SỐ NÉT VỀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU 32
Chương 2 . 34
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 34
2.1. MÔ TẢ TỶ LỆ BTSS VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN BTSS Ở
HUYỆN PHÙ CÁT - BÌNH ĐỊNH 34
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu . 34
2.1.2. Thời gian nghiên cứu 34
2.1.3. Phương pháp nghiên cứu 34
2.2. THỬ NGHIỆM GHI NHẬN MỘT SỐ THÔNG TIN VỀ BTSS Ở CỘNG
ĐỒNG . 37
2.2.1. Đối tượng nghiên cứu . 37
2.2.2. Thời gian nghiên cứu 38
2.2.3. Phương pháp nghiên cứu 38
2.3. ĐỊNH NGHĨA CÁC CHỈ SỐ, BIẾN SỐ NGHIÊN CỨU . 42
2.3.1. Các biến số phụ thuộc . 42
2.3.2. Các biến số độc lập . 43
2.3.3. Các chỉ số liên quan ghi nhận thông tin về BTSS ở cộng đồng . 46
2.4. SAI SỐ VÀ KHỐNG CHẾ SAI SỐ 47
2.5. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU . 47
2.6. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ SỐ LIỆU 48
Chương 3 . 50
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU . 50
3.1. TỶ LỆ BTSS VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN BTSS Ở HUYỆN
PHÙ CÁT 50
3.1.1. Một số đặc điểm của đối tượng nghiên cứu 50
3.1.2. Tần số và khuynh hướng bất thường sinh sản 52
3.1.3. Một số yếu tố liên quan đến BTSS ở huyện Phù Cát . 58
3.2. THỬ NGHIỆM GHI NHẬN THÔNG TIN VỀ BTSS Ở CỘNG ĐỒNG76
3.2.1. Kết quả ghi nhận thông tin về BTSS của huyện Phù Cát . 76
3.2.2. Một số đặc điểm thông tin về BTSS của huyện Phù Cát 80
Chương 4 . 84
BÀN LUẬN 84
4.1. TỶ LỆ BTSS VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN BTSS Ở HUYỆN
PHÙ CÁT 84
4.1.1. Tần số và khuynh hướng bất thường sinh sản 85
4.1.2. Một số yếu tố liên quan đến bất thường sinh sản . 103
4.2. THỬ NGHIỆM GHI NHẬN THÔNG TIN VỀ BTSS Ở CỘNG ĐỒNG . 120
4.2.1. Kết quả và những ưu điểm của ghi nhận thông tin về BTSS ở cộng đồng 120 4.2.2. Những hạn chế khi ghi nhận thông tin về BTSS ở cộng đồng . 130
KẾT LUẬN . 135
1. TỶ LỆ BẤT THƯỜNG SINH SẢN VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN
BẤT THƯỜNG SINH SẢN Ở PHÙ CÁT - BÌNH ĐỊNH . 135
1.1. Tỷ lệ bất thường sinh sản ở Phù Cát 135
1.2. Một số yếu tố liên quan đến bất thường sinh sản ở Phù Cát . 135
2. THỬ NGHIỆM GHI NHẬN THÔNG TIN VỀ BẤT THƯỜNG SINH SẢN Ở
CỘNG ĐỒNG 136
KIẾN NGHỊ 137
CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN . 139
TÀI LIỆU THAM KHẢO 140
PHỤ LỤC 1 . 165
ĐIỀU TRA THỰC TRẠNG BẤT THƯỜNG SINH SẢN Ở CỘNG ĐỒNG VÀ
MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN . 165
PHỤ LỤC 2 . 1
PHƯƠNG PHÁP CHỌN MẪU CHÙM VỚI 30 CHÙM 1
PHỤ LỤC 3 . 1
THÔNG BÁO VỀ TÌNH HÌNH SINH SẢN CỦA XÃ . 1
PHIẾU THÔNG BÁO TRƯỜNG HỢP SẨY THAI 2
PHIẾU THÔNG BÁO TRƯỜNG HỢP THAI CHẾT LƯU 3
PHIẾU THÔNG BÁO TRƯỜNG HỢP SINH CON DỊ TẬT BẨM SINH . 4
PHỤ LỤC 4 . 195
DANH SÁCH ĐỐI TƯỢNG XÉT NGHIỆM NHIỄM SẮC THỂ 195
PHỤ LỤC 5
HÌNH ẢNH MỘT SỐ BỆNH NHÂN ĐƯỢC TƯ VẤN CAN THIỆP
ĐẶT VẤN ĐỀ
Cùng với sự phát triển của xã hội, mô hình bệnh tật cũng thay đổi; tỷ lệ các
bệnh truyền nhiễm giảm, tỷ lệ các bệnh không lây nhiễm gia tăng liên tục ở mức
cao; các bệnh lý liên quan đến sinh đẻ chiếm tỷ lệ cao trong tổng gánh nặng bệnh
tật ở Việt Nam [1].
Bất thường sinh sản (BTSS) là hiện tượng làm giảm cơ hội sinh ra một đứa
trẻ khỏe mạnh (không có khả năng có thai, kết thúc thai sớm, sinh con dị tật bẩm
sinh (DTBS), chết sơ sinh, chậm phát triển trí tuệ, v.v.) [2]; đây là tình trạng bệnh
lý thường gặp, ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống, trong đó DTBS, sẩy
thai (ST) và thai chết lưu (TCL) thường được chú ý.
Có nhiều nguyên nhân của BTSS: do di truyền; do tác động của các tác nhân
bất lợi từ môi trường như vật lý, hóa học và sinh vật học là phổ biến nhất [3]. Ở
Việt Nam, nguyên nhân BTSS do chất độc hóa học trong chiến tranh (CĐHHTCT)
cũng đã được nhiều tác giả đề cập [4].
Phù Cát là một huyện duyên hải miền Trung, có đồng bằng và vùng núi, nơi
có sân bay Phù Cát - được xác định là điểm nóng Dioxin ở Việt Nam [5]; đồng thời
các khu vực miền núi của huyện cũng là nơi từng bị rải CĐHHTCT. Năm 2011, dân
số trung bình của huyện là 189.500 người, tỷ suất sinh thô 16,4%
[6].
Cách đây hơn 10 năm (năm 2002), tác giả Trịnh Văn Bảo và cs (2006)
0
nghiên cứu về BTSS ở 8 xã chung quanh sân bay và vùng núi của Phù Cát với
phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm mục tiêu chung là góp phần giảm bớt sự
ra đời của trẻ bị dị tật, thực hiện ưu sinh học cho cộng đồng cho thấy BTSS ở đây
rất cao so với các nơi khác (tỷ lệ mẹ từng bị ST: 8,7%; TCL: 5,21%; sinh con
DTBS: 5,82%); tuy nhiên, nghiên cứu này chưa thấy đề cập đến các yếu tố liên
quan ngoài Dioxin [7].
Ở Việt Nam, việc ghi nhận thông tin về BTSS còn hạn chế, nên chưa có
nhiều số liệu dịch tễ học có chất lượng về vấn đề sức khỏe này [8]. Các BTSS
không được cập nhật liên tục nên không đánh giá đúng mức sự phát sinh của nó vì
thế các biện pháp can thiệp thường bị bỏ quên, muộn, hiệu quả thấp, đôi khi để lại
những biến chứng. Các DTBS lại rất khó điều trị, khắc phục; hiệu quả điều trị phụ
thuộc rất nhiều vào việc phát hiện sớm các dị tật này; nếu được phát hiện sớm, can
thiệp sớm thì hiệu quả điều trị tốt hơn nhiều, các biện pháp phòng ngừa tái phát ở
các cá thể tiếp theo trong gia đình cũng kịp thời hơn [9].
Vậy sau hơn 10 năm tình hình BTSS ở Phù Cát như thế nào? Làm thế nào để
ghi nhận thông tin về BTSS một cách có hệ thống, kịp thời nhằm cung cấp các số
liệu dịch tễ học để có cơ sở lập kế hoạch cũng như hoạch định các chính sách y tế
nhằm giảm BTSS ở cộng đồng còn ô nhiễm với CĐHHTCT.
Để trả lời những vấn đề đặt ra ở trên, đề tài “Nghiên cứu thực trạng một số
bất thường sinh sản ở huyện Phù Cát - Bình Định và thử nghiệm ghi nhận bất
thường sinh sản ở cộng đồng” nhằm các mục tiêu sau:
1. Mô tả tỷ lệ bất thường sinh sản (sẩy thai, thai chết lưu, dị tật bẩm sinh) và
một số yếu tố liên quan đến bất thường sinh sản ở huyện Phù Cát - Bình Định.
2. Thử nghiệm ghi nhận một số thông tin về bất thường sinh sản ở cộng đồng.
Giả thuyết nghiên cứu:
- Tỷ lệ BTSS ở huyện Phù Cát vẫn ở mức cao, nhất là vùng sân bay (xã Cát
Tân); có nhiều yếu tố liên quan đến BTSS ngoài yếu tố Dioxin.
- Khả năng ghi nhận thông tin về BTSS ở cộng đồng dựa vào y tế cơ sở so
với hệ thống thống kê báo cáo hiện hành của ngành y tế.