Tiến Sĩ Nghiên cứu thực trạng hen phế quản ở học sinh tiểu học - trung học cơ sở thành phố Thái Nguyên và hi

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
NĂM 2011


MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ .1
Chương 1 TỔNG QUAN 3
1.1 Dịch tễ học về hen phế quản 3
1.2 Các yếu tố nguy cơ gây HPQ 7
1.3 Chẩn đoán hen phế quản . 18
1.4 Điều trị dự phòng (kiểm soát) HPQ 22

Chương 2 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 32
2.1 Đối tượng nghiên cứu 32
2.2 Thời gian nghiên cứu: 32
2.3 Địa điểm nghiên cứu: . 32
2.4 Phương pháp nghiên cứu 32
2.5 Các chỉ tiêu nghiên cứu 37
2.6 Tiêu chuẩn chẩn đoán HPQ theo GINA 2004 . 41
2.7 Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân can thiệp . 42
2.8 Tiêu chuẩn loại trừ . 42
2.9 Nội dung can thiệp . 42
2.10 Công cụ và vật liệu nghiên cứu . 47
2.11 Phương pháp và kỹ thuật thu thập số liệu 48
2.12 Phương pháp khống chế sai số . 52
2.13 Xử lý số liệu 53
2.14 Đạo đức nghiên cứu: 53

Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU . 54
3.1 Thực trạng hen phế quản . 54
3.2 Một số yếu tố nguy cơ gây HPQ . 57
3.3 Hiệu quả kiểm soát HPQ bằng ICS + LABA (seretide) 60

Chương 4 BÀN LUẬN 73
4.1. Tỷ lệ HPQ . 73
4.2 Yếu tố nguy cơ gây HPQ 77
4.3 Hiệu quả can thiệp 88
KẾT LUẬN 105
KHUYẾN NGHỊ 107
TÀI LIỆU THAM KHẢO 108



ĐẶT VẤN ĐỀ
Hen phế quản là bệnh khá phổ biến trong các bệnh đường hô hấp ở nước ta cũng như nhiều nước trên thế giới. Bệnh do nhiều nguyên nhân gây nên và có xu hướng ngày càng tăng. Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới 2004, trên thế giới có hơn 300 triệu người bệnh hen phế quản, với 6-8% người lớn, hơn 10% ở trẻ em dưới 15 tuổi, ước tính đến năm 2025 con số này tăng lên đến 400 triệu người [89]. Sự gia tăng nhanh chóng của hen phế quản ở khắp các châu lục trên thế giới được GINA (Global Initiative for Asthma) 2004 thông báo: Vương Quốc Anh, nước cộng hòa Ailen có tỷ lệ hen phế quản cao nhất thế giới 16,1%, tỷ lệ hen phế quản hiện nay cao gấp 5 lần so với 25 năm trước; tại châu Đại Dương tỷ lệ hen phế quản 14,6% tăng nhanh trong thập kỷ qua; ở Bắc Mỹ 11,2%, tỷ lệ hen phế quản ở trẻ em và thanh thiếu niên tăng từ 25-75% trong mỗi thập kỷ từ năm 1960 đến nay; Nam châu Phi tỷ lệ hen phế quản 8,1% vùng Nam Phi cao hơn các vùng khác của châu Phi . [89]. Khu vực Đông Nam Á - Tây Thái Bình Dương, tình hình hen phế quản trẻ em trong 10 năm (1984-1994) tăng lên đáng kể: Nhật Bản từ 0,7%-8%, Xingapo từ 5-20%, Inđônêsia 2,3-9,8%, Philippin 6-18,8% [6]. Ở Việt Nam tuy chưa có thống kê đầy đủ, theo công bố của một số tác giả cho thấy tỷ lệ hen phế quản cũng gia tăng nhanh chóng năm 1998 tỷ lệ hen phế quản ở trẻ em dưới 15 tuổi là 2,7% [21], năm 2002 là 9,3% [27], năm 2005, 2006 là 10,42% [34] và 8,74% [14]. Thiệt hại do hen phế quản gây ra không chỉ là các chi phí trực tiếp cho điều trị mà còn làm giảm khả năng lao động, gia tăng các trường hợp nghỉ học, nghỉ làm và ảnh hưởng đến hoạt động thể lực. Nghiên cứu của AIRIAP (Asthma Insights and Reality in Asia- Pacific) về tình hình hen phế quản tại châu Á- Thái Bình Dương năm 2000 cho thấy: tỷ lệ bệnh nhân nghỉ học, nghỉ làm trong một năm là 30-32%, (ở Việt Nam là 16-34%); tỷ lệ nhập viện cấp cứu trong năm là 34%, (trong đó Việt Nam là 48%); bệnh nhân mất ngủ trong 4 tuần qua là 47%, (Việt Nam là 71%) [79].
Thời gian qua, việc phòng và điều trị hen phế quản theo hướng dẫn của GINA đã đạt được nhiều kết quả do hiểu rõ cơ chế bệnh sinh của hen phế quản, nhận diện và phòng tránh các yếu tố nguy cơ gây hen phế quản sớm, đặc biệt là nâng cao việc kiểm soát bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh [66]. Tuy nhiên, theo báo cáo của nhiều công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về thực trạng kiểm soát và điều trị hen phế quản vẫn còn nhiều thiếu sót, nhiều bệnh nhân được chẩn đoán hen phế quản chỉ được điều trị cắt cơn mà
không được điều trị dự phòng nên cơn hen phế quản tái phát nhiều lần khiến bệnh ngày càng nặng, chi phí cho điều trị tốn kém, tăng tỷ lệ nhập viện cấp cứu, hiệu quả điều trị không cao [20], [79], [95], [103].
Thái Nguyên là một thành phố công nghiệp, nằm trong khu vực miền núi phía Bắc, trong những năm qua cùng với sự phát triển chung của đất nước, quá trình đô thị hoá, công nghiệp hóa diễn ra khá nhanh chóng. Tỷ lệ hen phế quản và các yếu tố nguy cơ gây hen phế quản ở đây như thế nào? Hiệu quả kiểm soát hen phế quản bằng ICS + LABA ở đây ra sao? Để trả lời những câu hỏi này, chúng tôi tiến hành đề tài với 3 mục tiêu sau:
1. Mô tả thực trạng hen phế quản ở học sinh tiểu học, trung học cơ sở thành phố Thái Nguyên năm học 2007-2008.
2. Xác định một số yếu tố nguy cơ gây hen phế quản ở học sinh tiểu học, trung học cơ sở thành phố Thái Nguyên.
3. Đánh giá hiệu quả kiểm soát hen phế quản ở học sinh tiểu học, trung học cơ sở thành phố Thái Nguyên bằng ICS + LABA (Seretide).