Báo Cáo Nghiên cứu Thị trường Dịch vụ Phát triển Kinh doanh tại 1.200 Doanh nghiệp Nhỏ và Vừa tại Hà Nội,

Lời Giới thiệu

Khu vực kinh tế tư nhân tại Việt Nam trong đó phần lớn bao gồm các doanh nghiệp nhỏ và
vừa (DNNVV) ngày càng đóng vai trò quan trọng đối với việc duy trì tốc độ tăng trưởng kinh
tế cao mà Việt Nam đã đạt được trong thập niên vừa qua. Đảng Cộng sản và Chính phủ Việt
Nam đã nhiều lần khẳng định tầm quan trọng của các DNNVV trong các chiến lược phát
triển, đặc biệt là về phương diện tạo công ăn việc làm và xoá đói giảm nghèo. Trong những
năm vừa qua đã có một loạt biện pháp cải cách mang lại kết quả đáng khích lệ như Luật
Doanh nghiệp (năm 2000) và và Nghị định Phát triển DNNVV (năm 2001), tạo môi trường
thuận lợi cho các DNNVV phát triển.

Mặc dù môi trường hoạt động đã dần được cải thiện, các DNNVV trong khu vực kinh tế tư
nhân vẫn tiếp tục gặp nhiều khó khăn trong quá trình tăng trưởng. Các doanh nghiệp tư nhân
vẫn chưa được hưởng một sân chơi bình đẳng với các doanh nghiệp nhà nước. Những hạn chế
về khả năng tiếp cận nguồn tín dụng và công nghệ hiện đại là những rào cản làm chậm tốc độ
tăng trưởng của các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ mới thành lập thiếu công cụ
quản lý hiện đại, khả năng tiếp cận thông tin và các mối liên hệ với thị trường xuất khẩu.
Trong bối cảnh đó, sự hoạt động yếu kém của thị trường dịch vụ phát triển kinh doanh
(DVPTKD) sẽ hạn chế sự phát triển của toàn khu vực doanh nghiệp.

Nhằm khuyến khích sự tăng trưởng của khu vực tư nhân, việc đẩy mạnh các thị trường dịch vụ
phát triển kinh doanh được coi là phương pháp tốt nhất đảm bảo cho phần lớn các DNNVV
tiếp cận được các dịch vụ mà họ muốn và cần. Để xây dựng cơ sở phát triển thị trường dịch vụ
phát triển kinh doanh, ba tổ chức xúc tiến và phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện đang
hoạt động tại Việt Nam đã cùng uỷ nhiệm thực hiện một nghiên cứu thị trường Dịch vụ Phát
triển Kinh doanh. Ba tổ chức đó bao gồm: (i) Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam;
(ii) Tổ chức Hợp tác Kỹ thuật Đức (GTZ) thông qua Dự án Phát triển Doanh nghiệp Vừa và
Nhỏ; (iii) Tổ chức Swisscontact (Thuỵ Sỹ) thông qua Chương trình Xúc tiến Doanh nghiệp
Vừa và Nhỏ tại Việt Nam.

Nghiên cứu đã khẳng định tầm quan trọng của Dịch vụ Phát triển Kinh doanh đối với các
DNNVV. Mặt khác, nghiên cứu này cũng cho thấy những bất cập về cung ứng dịch vụ và việc
sử dụng các dịch vụ này. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam vẫn chưa sử dụng một
cách có hiệu quả các dịch vụ phát triển kinh doanh nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của
mình do hạn chế về nhận thức về tầm quan trọng của dịch vụ và về lợi ích của việc thuê ngoài
các dịch vụ chức năng. Đồng thời, việc cung cấp dịch vụ của các công ty trong nước chưa phát
triển và thường hướng vào phục vụ nhu cầu của các doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp có
vốn đầu tư nước ngoài hơn là đáp ứng nhu cầu của các DNNVV. Còn tồn tại nhiều bất cập về
chất lượng dịch vụ và định hướng thị trường trong quá trình cung cấp dịch vụ, đặc biệt là đối
với nguồn cung các dịch vụ có tính chuyên môn hoá cao. Bên cạnh đó là những vấn đề liên
quan tới vai trò của các nhà cung cấp dịch vụ trong khu vực công cộng và tới môi trường pháp
lý cho sự hoạt động của các nhà cung cấp dịch vụ phát triển kinh doanh tư nhân.

Kết quả nghiên cứu này sẽ được ba cơ quan sử dụng để xác định các hoạt động hỗ trợ ưu tiên
nhằm phát triển thị trường. Chúng tôi tin rằng nghiên cứu này sẽ hữu ích cho các tổ chức, cá
nhân hiện đang hoạt động trong lĩnh vực phát triển, xúc tiến DNNVV và khu vực kinh tế tư
nhân tại Việt Nam.

Lời Cảm ơn

Báo cáo này được thực hiện với các số liệu, thông tin và sự hỗ trợ của nhiều cá nhân và
tổ chức.
Nghiên cứu thị trường DVPTKD được khởi xướng bởi GTZ và Swisscontact tại Việt
Nam và đã được hai tổ chức này đưa vào kế hoạch thực hiện. Bà Corinna Kỹsel của
GTZ và Ông Paul Weijers của Swisscontact là hai động lực chính của đánh giá này và
đã điều phối toàn bộ quá trình thực hiện từ khi khảo sát thực địa, phân tích số liệu và
viết báo cáo. Tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn đối với Bà Kuesel và Ông Wejiers về sự
giúp đỡ và ý kiến hướng dẫn của họ.
Công ty InvestConsult tại Việt Nam đã hỗ trợ GTZ và Swisscontact trong quá trình
thiết kế đánh giá, tiến hành khảo sát thực địa và lập bảng số liệu. Công ty đã lập bảng
phân tích sơ bộ về kết quả điều tra, qua đó hé mở những vấn đề quan trọng về các thị
trường Dịch vụ Phát triển Kinh doanh (DVPTKD) tại Việt Nam. Trong quá trình hoàn
thiện báo cáo này, InvestConsult đã giúp tác giả phân tích số liệu, đáp ứng những đề
nghị bổ sung về phân tích số liệu và cung cấp thông tin. Tác giả xin cảm ơn các cán bộ
của InvestConsult đã tham gia vào thực hiện báo cáo. Đặc biệt, Bà Hồ Ngọc Lâm đã
đầu tư nhiều thời gian và công sức trong quá trình nghiên cứu.
Tác giả đánh giá cao sự hỗ trợ về kỹ thuật của Ông Prashant Rana của GTZ Nepal
trong quá trình thiết kế và triển khai nghiên cứu thị trường. Sự giúp đỡ của Ông góp
phần đảm bảo tính giá trị và chất lượng của các số liệu và kết quả phân tích. Tác giả
đặc biệt cảm ơn Ông Lê Duy Bình của GTZ Việt Nam về những đóng góp trong quá
trình khảo sát, nghiên cứu, phân tích số liệu và biên soạn báo cáo. Tác giả đánh giá
cao sự giúp đỡ của Ông Bình trong công tác điều phối thông tin, thu thập các ý kiến
đóng góp cho báo cáo dự thảo và về các ý kiến đóng góp của Ông về kết quả đánh giá.
Tác giả xin cảm ơn những đại biểu tham dự các hội thảo được tổ chức tại Hà Nội và
TP. Hồ Chí Minh được tổ chức vào tháng Năm, 2002 để thông báo về kết quả nghiên
cứu. Các ý kiến đóng góp cũng như các thông tin bổ sung đã giúp tác giả rất nhiều
trong việc phân tích kết quả nghiên cứu.
Xin chân thành cảm ơn Holm Miehlbradt đã hỗ trợ tinh thần, kỹ thuật về nhiều
phương diện trong quá trình soạn thảo báo cáo này.
Cuối cùng tác giả xin được cảm ơn các doanh nghiệp đã tham gia vào quá trình điều
tra phỏng vấn. Nhờ thời gian họ dành trả lời những câu hỏi phỏng vấn, chúng ta có thể
biết được nhiều hơn về các thị trường DVPTKD tại Việt Nam.

Tóm tắt Báo cáo

Dịch vụ Phát triển Kinh doanh (DVPTKD) có thể giúp các doanh nghiệp tiết kiệm chi
phí, tăng hiệu quả hoạt động, tiếp cận các thị trường mới, tăng doanh thu, cải thiện
năng suất và tăng trưởng. Cùng với nhiều trở ngại khác, các thị trường DVPTKD kém
hiệu quả ở Việt Nam hiện đang gây cản trở cho sự phát triển của các doanh nghiệp
nhỏ và vừa (DNNVV).
GTZ và Swisscontact đều đang thực hiện các chương trình hỗ trợ ở Việt Nam với mục
đích chung là cải thiện tính cạnh tranh và đảm bảo sự phát triển bền vững của các
DNNVV ở khu vực kinh tế tư nhân. Nhằm hiểu rõ hơn về các thị trường DVPTKD tại
Việt Nam, GTZ và Swisscontact đã cùng uỷ nhiệm thực hiện nghiên cứu về khách
hàng của thị trường này. Mục đích của nghiên cứu bao gồm:
ã Đảm bảo sự hiểu biết rộng rãi về thị trường DVPTKD dành cho các DNNVV ở
Việt Nam.
ã Nhận biết những trở ngại và cơ hội phát triển thị trường DVPTKD ở Việt Nam.
ã Thu thập đủ thông tin để có thể thiết kế được các biện pháp hỗ trợ hiệu quả đối với
một số thị trường DVPTKD tại Việt Nam.
Nghiên cứu tập trung vào 14 dịch vụ kinh doanh chính: kế toán/ kiểm toán, đào tạo
quản lý kinh doanh, tư vấn quản lý kinh doanh, dịch vụ pháp lý, quảng cáo/ khuyến
mại, nghiên cứu thị trường, thiết kế sản phẩm, các dịch vụ liên quan tới hội chợ, các
dịch vụ quản lý môi trường và quản lý chất lượng, phần mềm hệ thống thông tin quản
lý (MIS), thông tin kinh doanh trên Internet, các dịch vụ liên quan tới máy tính, đào
tạo kỹ thuật và dạy nghề và dịch vụ tư vấn công nghệ. Nghiên cứu được thực hiện tại 6
tỉnh: Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai và Bình Dương.
Nghiên cứu được thực hiện qua hai giai đoạn: khảo sát định lượng về người sử dụng và
nghiên cứu định tính dưới hình thức thảo luận nhóm với các chủ doanh nghiệp. Toàn
bộ các doanh nghiệp tham gia trả lời phỏng vấn đều là các doanh nghiệp trong nước
hoạt động có đăng ký theo Luật Doanh nghiệp và thuộc khu vực tư nhân. Nghiên cứu
này không bao gồm các doanh nghiệp nhà nước, các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước
ngoài hoặc các hộ kinh doanh.
Các kết quả chính được tóm tắt như sau.
Hiện trạng của các Thị trường Dịch vụ Phát triển Kinh doanh tại Việt Nam?
ã Hầu hết các doanh nghiệp tư nhân (93%) đã từng thử mua dịch vụ phát triển kinh
doanh một lần. Trung bình, các DNNVV trong đợt khảo sát đã từng sử dụng 2,5
các loại hình Dịch vụ Phát triển Kinh doanh khác nhau.
ã Các hoạt động giao dịch đều diễn ra tại các thị trường dịch vụ được nghiên cứu.
Các nhà cung cấp tư nhân, các doanh nghiệp nhà nước và các cơ quan nhà nước
đều tham gia thị trường, tuy nhiên ở các cấp độ khác nhau.
ã Mức độ thâm nhập thị trường (tỷ lệ các doanh nghiệp đã từng mua ít nhất một lần
đối với từng dịch vụ) dao động trong khoảng từ 50% tới 2%. Các dịch vụ được sử
dụng nhiều nhất bao gồm thông tin trên Internet, quảng cáo và khuyến mại, dịch
vụ liên quan tới máy tính, dịch vụ pháp lý, kế toán và kiểm toán, dịch vụ liên quan